مرز حقیقت و واقعیت در تاریخ شفاهی کجاست؟

یکی از ملاحظات اساسی درباره داده‏های تاریخ شفاهی، مرز بین حقیقت و واقعیت است. وابسته بودن تاریخ شفاهی به حافظه انسانی و عوامل گوناگونی که بر آن مترتب می‏گردد نظیر سن، موقعیت سیاسی و اجتماعی، زمان گذشته و حال، باعث می شود بدبینی و گاهی مخالفت با محتوای خروجی آن به وجود آید.

گفت‌وگو با علی آیینه‌ساز درباره انقلاب فرهنگی و دهه 1360

دوره 25 واحدی، افتخار جهاد دانشگاهی

16 مرداد 1394، سالروز سی‌ و پنج سالگی جهاد دانشگاهی در ایران است. مجموعه‌ای که پس از وقوع انقلاب فرهنگی پا به عرصه ظهور گذاشت و رشد کرد. جهاد دانشگاهی یکی از مجموعه‌های انقلابی است که در 16 مرداد سال 1359 و پس از وقوع انقلاب فرهنگی، توسط شورای انقلاب فرهنگی به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی تاسیس شد. در آغاز سی و پنجمین سال تاسیس این مجموعه، در گفت و گو با یکی از اعضای خانواده جهاد دانشگاهی، نگاهی به روزهای نخست تولد این مجموعه داریم.

سیدرشید در اسناد و روایت‌های شفاهی

تاریخ شفاهی به‌عنوان شیوه‌ای جدید در مطالعات تاریخی می‌تواند قلمرو پژوهش را برای محققان در تمام جنبه‌ها فراهم سازد و درواقع پژوهشگر این حیطه با مصاحبه و پژوهش‌های میدانی به مسائل جدیدی ورود پیدا می‌کند که بخشی از تاریخ و تحولات یک منطقه را شکل می‏دهد.

نگاهی به نخستین سفرنامه‌‌ای که ایرانیان درباره فرنگ نوشتند

مسیر طالبی

«مسیر طالبی» یا شرح سفرهای «ابوطالب بن محمد اصفهانی»(1) از اولین سفرنامه‌هایی است که ایرانیان درباره اروپا نوشتند. نخستین بار در 1352 منتشر شد و اکنون به چاپ پنجم رسیده است.

گفتگو با مهدی بشارت؛ کاردار پیشین ایران در بغداد

ناگفته‌های ۴۰ ماه حصر در سفارت/ بخش دوم

باید بیایی بغداد پیش ما...

همزمان با آغاز جنگ عراق علیه ایران و مسدود شدن کانال‌های ارتباطی و دیپلماتیک میان تهران و بغداد، شماری از دیپلمات‌ها و کارکنان سفارت کشورمان در عراق به صورت غیرقانونی توسط رژیم صدام محصور شدند. این حصر تا سال 1362 ادامه داشت تا این که...

گشتی درگذشت زمانه

مرد جهانی از بیرجند

خاطرات ایام تحصیل دکتر محمد حسن گنجی

پایان تیرماه سالگرد درگذشت استاد محمدحسن گنجی بود. آنچه در پی می خوانید معرفی کتاب خاطرات خودنوشت اوست که در حدود یک سال پیش از فوت او منتشر شده است. مناسب دیدیم با اشاره به خاطرات ایام تحصیلش یادی از او کنیم. برای انتشار در سایت تاریخ شفاهی ایران مختصر تغییراتی در این متن برای همخوانی با امروز داده شده است.

مشارکت دانش‌آموزان در طرح تاریخ شفاهی مهاجران اسپانیایی‏ زبان

موزۀ هلند در اتاواکانتی در میشیگان، یک طرح تاریخ شفاهی را با هدف ضبط سرگذشت‏ مهاجران اسپانیایی‏زبان آغاز می‏کند و نمایشگاه جدیدی دارد که توسط دانش‏آموزان منطقه آماده شده است.

درباره کارگاه‏ها‏ی آموزشی در آمریکا

مقدمه‌هایی بر تاریخ شفاهی

برپایی کارگاه‏های آموزشی تاریخ شفاهی از رایج‏ترین روش‏های تعمیم تاریخ شفاهی در میان مردم، علاقمندان، پژوهشگران و دانشجویان است. در کشور ما نیز از این دست کارگاه‏ها، بیشتر در حوزه ‏های تخصصی چون دفاع مقدس و انقلاب اسلامی برگزار می ‏شود.

وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

نظریه تاریخ شفاهی (51)

نویسنده: لین آبرامز
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی

_____________________________________

کسی توضیح زیست‌شناختی یا عصب‌شناختی عملکرد خاطره/حافظه را از مورخان شفاهی انتظار ندارد[1] اما آشنایی با انواع مختلف نظام‌های خاطره را برای همه خوانندگان مفید می‌دانیم.

1-خاطرة/حافظة معناشناختی[2] که با دانش ما از مفاهیم و حقایق سر و کار دارد و در واقع نوعی کتاب مرجع برای پیدا کردن نام‌ها، مکان‌ها و حقایق است و نسبتی با هیجانات و عواطف ندارد.

2-خاطرة/حافظة روندی[3] که یادگیری مهارت و عادت‌های انسان را تسهیل می‌کند.

3-خاطرة فعال[4] که امور روزمرة زندگی ما را هماهنگ می‌کند و در محدودة حافظة کوتاه‌مدت و ابزاری جای می‌گیرد. به وسیله این خاطره مثلاً شمارة تلفنی را تا زمانی که بدان نیاز داریم به یاد می‌آوریم.

4-خاطرة/حافظة رویدادی[5] که در قالبی همچون یک «سفر ذهنی در زمان» به ما کمک می‌کند تا رویدادها و حوادث خاص زندگی (اپیزودها) را به یاد بیاوریم. در این مسیر نه تنها رویداد بلکه نقش و جایگاه خودمان را نیز در آن رویداد به یاد می‌آوریم.[6]مقولة گستردة خاطرة رویدادی را گاهی اوقات خاطرة خودزیست‌نامه‌ای هم گفته‌اند و همان خاطره‌ای است که مورخان شفاهی در مصاحبه‌های خود بسیار بدان مراجعه می‌کنند.

5-خاطرة روشن[7]که گاهی خاطرة شفاف نیز نامیده شده است و در محدودة خاطرة رویدادی بازی می‌کند. این نوع خاطرات به وضوح و با تمام جزئیات‌شان در حافظة انسان‌ها ثبت می‌شوند زیرا نوعی وضوح بصری یا تصویری بر آنها حاکم است. چنین خاطراتی غالباً اهمیت بسیار زیادی برای فرد دارند و هیجانات و عواطف او را برمی‌انگیزند.

اکنون ببینیم عملکرد خاطره چگونه است. در تعریف کلی باید بگوییم ما صرفاً چیزهایی را به یاد می‌آوریم که در همان زمان وقوع و تجربه‌شان در حافظه‌مان ثبت، ذخیره یا رمزگذاری کرده‌ایم و مسلماً آنچه که در حافظه‌مان ثبت می‌کنیم همواره وابسته به عوامل مختلفی مانند هیجانات روحی و روانی، دانش یا علاقة ما در آن زمان می‌باشد. فرض کنید که من با یکی از دوستانِ فوتبال‌دوستم برای دیدن مسابقه به ورزشگاه برویم.