تاریخ شفاهی نقش گسترده‌ای را در جامعه ایفا نمی‌کرد، با این وصف حتی در کسوت «تاریخ بازیابانه» نیز بسیاری از مورخان و علمای علوم اجتماعی بدان اعتماد نداشتند زیرا بر حافظه تکیه داشت، و از نظر آنان خاطراتِ مضبوط در حافظه به هیچ وجه قابل اعتماد نبودند. در دورانی که حرف اول و آخر در تحقیقات تاریخی را سند مکتوب می‌زد، تاریخی شفاهی اساساً داده‌های قابل اتکاء و اطمینان‌بخشی تولید نمی‌کرد و یک متدولوژی عینیِ علوم اجتماعی که قابلیت محک خوردن داشته باشد، قلمداد نمی‌شد. مورخان پیشتاز تاریخ شفاهی که حرفه‌شان در گوشه و کنار حوزه‌های آکادمیک پرسه می‌زد برای توجیه شیوه‌شان به منتقدان رنج و تعب فراوانی را به جان خریدند. اثبات صحت و سقم شواهدِ حاصل از مصاحبه‌های شفاهی را می‌توان یکی از راه‌‌های پیموده‌شده توسط مورخان شفاهی دانست. آنان اطلاعات‌شان را با منابع مستند متعددی مقابله و مقایسه می‌کردند تا حقیقت از خیال‌بافی جدا شود؛ شواهد و مستندات شفاهی خود را در بستر یا متن گسترده‌تری به جریان می‌انداختند و انسجام درونی آنها را محک می‌زدند تا مواد و مصالح تاریخ شفاهی از قابلیت بررسی دقیق برخوردار شوند. آن دسته از مورخان شفاهی که غالباً در چارچوب علوم اجتماعی فعالیت می‌کردند نیز نگران شاخصیت(1) داده‌های‌شان بودند و از این حیث رجوع به شیوه‌های نمونه‌گیری علمی را توصیه نموده سرسختانه می‌کوشیدند تا به نمونة شاخصی از مصاحبه‌ها دست یابند. آنان پاسخگویان را با عددهایی‌ سطح‌بندی می‌کردند تا ملاکی باشد برای امتیاز علمی کار، بدین ترتیب فعالیت‌های مورخان شفاهی هاله‌ای از شبهِ علم به خود گرفت.(2) جالب است که اثر معروف بلایز موسوم به آکنفیلد حُکم چوب دوسر طلا را یافت، زیرا غیر مورخان می‌گفتند که فاقد «واقعیت»‌های کافی برای خوانندگان است تا آنچه را که می‌خوانند راحت‌تر باور کنند و مورخانِ متکی بر چارچوب‌های سنت علوم اجتماعی نیز می‌گفتند که «ذوق هنری»(3) بر آن غلبه یافته است. هاوارد نیوبای(4) که خود از کارشناسان صاحب‌نظر در حوزة زندگی روستائیان انگلیس می‌باشد، در این زمینه می‌گوید:«اگر به همه مورخان شفاهی اجازه بدهیم تا ذوق هنری‌شان را در کارهای‌شان دخالت بدهند، آیا دیگر چیزی از تاریخ شفاهی باقی می‌مانَد؟ شاید از خواندن چنین اثری حظ وافری ببریم اما نام تاریخ را باید از روی آن برداریم.»(5) و پال تامسون(6) که همه او را از بنیانگذاران تاریخ شفاهی بریتانیا معرفی می‌کنند، ضمن ابراز تردید در اصالت و اتکاپذیری منابع شفاهیِ موردِ استناد بلایز، تحقیقات او را «فاقد دقت و ظرافت‌های لازم» عنوان نموده علت عمدة ضعف این اثر را ناشی از رویکرد ادبی و ذوقی مؤلف و عدم پایبندی او به قواعد جاری تاریخ شفاهی در آن زمان می‌داند.(7) تا زمانی که مُهر علوم اجتماعی بر پیشانی رویة تاریخ شفاهی نخورده بود آن را صرفاً شیوه‌ای ادیبانه و ذوقی تلقی می‌کردند تا یک فن تاریخی و قابل اتکاء. بدین منظور لازم بود مصاحبه‌ها با دقت و ظرافت بالایی پیاده شده و در بازنماییِ صدای گفتاری مصاحبه‌شوندگان نیز شرط امانت‌داری رعایت شود.
درگیری با تاریخ شفاهی و انتقاد از به اصطلاح سستی و کم‌اعتباری آن به علاوة نگرانی از ناحیة شاخصیت موضوعات مصاحبه و مصاحبه‌شوندگان همچنان در زمانه کنونی شنیده می‌شود. اما پژوهشگران تاریخ شفاهی از دهه 1980 بدین سو به جای مقابله با منتقدان در میدانی برابر (مثلاً با آزمودن، اثبات و انتخاب نمونه‌‌‌های پرتعداد و متنوع از پاسخگویان)، اعتماد به نفس بالایی به فعالیت‌شان نشان داده و رایحه آن را در همه جا پراکنده‌اند. آنان از بابت منحصر به فرد بودن ارکان رویه‌شان خاطر جمع هستند، تاریخ شفاهی را یک متدولوژی ذهنی تلقی می‌کنند، شفاهیت آن را ارج می‌نهند، بر این امر که داستان‌ها و روایت‌های متکی بر حافظه ذاتاً ممکن و غالباً سیال هستند صحه می‌گذارند، و مجموعاً استدلال می‌کنند که قضاوت دربارة منابع شفاهی باید متفاوت از قضاوت دربارة مستندات مکتوب متعارف باشد، اما موارد مذکور به هیچ وجه از سلامت و مفیدیت آن نمی‌کاهد.(8) مورخان شفاهی در گذر عمر و تاختن در مسیر صعودی‌شان، به قدرت تفسیر شهودی و خلاقانه شگرفی دست یافته‌اند.

1-representativeness
2-Paul Thompson’s Edwardians project at Essex University was typical of this approach. For details of the sampling and data-collection methods employed see http:www.esds.ac.uk/qualidata/online/data/Edwardians/introduction.asp (accessed 31 January 2010).
3-artistry
4-Howard Newby
5-H. Newby, ‘Akenfield Revisited’, Oral History, 3 (1) (1975): 76-83; p. 80
6-Paul Thompson
7-Thompson, The Voice of the Past, pp. 101-2. For a rebuttal see Abrams, ‘Akenfield’ and see Blythe’s very honest statement about his methodology in the prefave to the second edition of Akenfield (London, 1999).
8-This approach is best seen in the work of A. Portelli, especially The Death of Luigi Trastulli, but a similar message can be found in R. Grele (ed.), Envelopes of Sound: The Art of Oral History (New York, 1991).



نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی