ميراث تاريخ‌نگاري ايدئولوژيك بررسي شد
شماره 164 «كتاب ماه تاريخ و جغرافيا» با رويكرد «تاريخ ايدئولوژي» به كوشش موسسه خانه كتاب منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان تاريخ ايران قرار گرفت. اين ماهنامه تخصصي در اين شماره به چيستي تاريخ‌نگاري ايدئولوژيك پرداخته است.
دكتر داريوش رحمانيان، استاديار دانشگاه تهران در سرسخن اين ماهنامه با عنوان «تخت پروكرست» نوشته است: اگر ايدئولوژي را به مثابه مرام و آيين در نظر آوريم، ايدئولوژي‌هايي نظير ليبراليسم، سوسياليسم، ناسيوناليسم، فاشيسم، نازيسم، ماركسيسم و... هر يك با تاريخ به مثابه جريان و رويداد و با تاريخ به مثابه گزارش و پژوهش، پيوند و رابطه ويژه‌اي دارند و كارنامه هر يك در زمينه تاريخ‌نگري و تاريخ‌نگاري نيز به طور ويژه قابل سنجش و بررسي است.
در بخش گفت‌وگو «نسبت‌هاي تاريخ و ايدئولوژي» در گفت‌وگو با دكتر سيمين فصيحي، استاديار دانشگاه الزهرا (س) و عليرضا كمري، پژوهشگر تاريخ مطرح شده است. فصيحي معتقد است كه ايدئولوژي از جمله واژه‌هايي است كه بايد از تعريف آن ابهام‌زدايي شود، چون يك تعريف غلط مصطلح از آن رايج شده و يك اجماع همگاني روي اين واژه و مفهومش در ايران و در خارج شكل گرفته كه اگر به خاستگاه تاريخي آن بازگرديم دقيقا خلاف آن چيزي است كه امروز مي‌بينيم.
كمري نيز مي‌گويد: همه ما در فضاي ايدئولوژي تنفس مي‌كنيم، بدانيم يا ندانيم، بخواهيم يا نخواهيم، منتزع از ايدئولوژي نيستيم، به همين دليل تعريف ايدئولوژي به خودي خود ذيل تأثير و بلكه تصرف ايدئولوژي ممكن مي‌شود. ايدئولوژيك بودن تعريف ايدئولوژي، پديداري است كه مصاديقش را مي‌توان در طيف‌هاي متنوع اهل انديشه ملاحظه كرد.
در بخش نظرگاه، «چيستي تاريخ‌نگاري ايدئولوژيك» نوشته دكتر ناصر صدقي و عارف نريماني، «اسطوره و تاريخ‌نگاري» اثر سعيد عابدپور، «تاريخ‌نگاري فايده‌گرايانه و ايدئولوژيك» اثر سيد رضا وسمه‌گر، «ايدئولوژي؛ مورخ و تاريخ» نوشته رحيم شبانه، «تاريخ به مثابه گزارش اخلاقي؛ ايدئولوژي و مسووليت‌هاي اخلاقي خاطره» اثر توماس كورتني با برگردان حسين حاتمي بررسي شده‌اند.
سعيد عابدپور در نوشته‌اي با نام «اسطوره و تاريخ‌نگاري» مي‌گويد: از زمان پيدايش علم تاريخ‌نگاري، كوشش مورخان بر ايجاد خط فاصله با اسطوره و نمايش مغاريت علم تاريخ با اسطوره است. هدف علم تاريخ برداشتن پرده اسطوره و ناآگاهي از وقايع گذشته و پرداختن به واقعيت تاريخي توصيف مي‌شود. اين مسأله همواره امكان‌پذير و آسان نيست. علم تاريخ نتوانسته و نمي‌تواند به بسياري از سوالات انسان پاسخ دهد و حتي گاهي به نظر مي‌رسد، لازم نيست پاسخگوي همه سوالات باشد، اسطوره كماكان در تمامي ابعاد زندگي انساني حضور دارد و در مطالعه تاريخ، حضور اسطوره اجتناب‌ناپذير است.
«زيان كسان از پي سود خويش» نوشته مريم دارابي، «راز پايداري ايران» اثر زهير صياميان گرجي، «مشروطه؛ روايتي ناتمام» اثر محمد حسن‌نيا، «چالش پايدار» نوشته داوود باوفا و رضا صفري، «ايران در جنگ بزرگ» اثر علي سلطاني شايان، «كارگزاران شيعي امامي در دستگاه خلافت عباسي» اثر سجاد جمشيديان و «احزاب ايراني» نوشته حميد اشرفي خيرآبادي از بخش‌هاي كنكاش ماهنامه تخصصي كتاب ماه تاريخ و جغرافياست.
در بخش بازتاب هم مطالب «تبريز، سنگر مشروطيت» اثر نادر پروانه، «روياها و كابوس‌ها» نوشته مرضيه سليماني، «بازيگران آسياي ميانه» اثر وحيده بصيري، «نامه مازندران» به قلم صباح خسروي‌زاده، «نبرد ورشو» نوشته داوود حقي دانالو و «فراز و فرود يك حزب» اثر محبوبه خليلي آمده‌اند.
«روح علمي و محدويت‌هاي مسلكي» نوشته سيد مسعود رضوي در بخش تاريخ‌نگاران ارايه شده است و در بخش پرتوهاي تلاش نيز «گونه‌هاي مشروطه‌خواهي» نوشته صغري ياريقلي، «رويارويي ايران و آمريكا» اثر زينب اميديان، «سيستان معاصر» اثر محرم قلي‌زاده، «روايت انگليسي خليج فارس» نوشته مريم شاه‌حسيني آمده است.
همين ماه، كوتاه از تاريخ، رهاورد ديگران، پيشخوان تاريخ و چكيده انگليسي نيز پايان‌بخش اين ماهنامه تخصصي است. شماره 164 كتاب ماه تاريخ و جغرافيا به سردبيري حبيب‌الله اسماعيلي همراه لوح فشرده فهرست كتاب‌هاي منتشر شده آذر 90 با بهاي 1200 تومان به كوشش موسسه خانه كتاب به چاپ رسيده است.
منبع: خبرگزاری کتاب ايران (IBNA)
