بررسي جغرافياي تاريخي و تاريخ محلي
شماره 163 «كتاب ماه تاريخ و جغرافيا» با رويكرد «جغرافياي تاريخي» به كوشش موسسه خانه كتاب منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان تاريخ قرار گرفت. اين ماهنامه تخصصي در اين شماره به موضوع جغرافياي تاريخي و تاريخ محلي پرداخته است.
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، دكتر مرتضي نورايي، دانشيار گروه تاريخ دانشگاه اصفهان در سرسخن اين ماهنامه با عنوان «جغرافياي تاريخي و تاريخ محلي، تعاملات و تمايزات» نوشته است: نكته مثبت و امتياز يك اثر تاريخ محلي در اين است كه دو نگاه در طول و عرض را با هم جمع باشد. به واقع، گذشته و حال، تاريخ و جغرافياي جامعه در كنار هم در يك كتاب نشسته باشند. خوشبختانه بسياري از آثار تاريخ محلي از قاجار به اين سو كم و بيش واجد اين امتيازند. كتاب‌هايي مانند «نزهت‌الاخبار»، «فارسنامه ناصري»، «نصف جهان في‌التعريف اصفهان»، «تاريخ و جغرافياي قم (افضل‌الملك) و «جامع جعفري» داراي اين امتيازند.
در بخش گفت‌وگو «جغرافياي تاريخي همسويي زمانه و زمينه» در گفت‌وگو با دكتر حسين قراچانلو، دكتر محمدتقي رهنمايي و حجت‌الله جودكي مطرح شده است. قراچانلو معتقد است كه جغرافياي تاريخي از قرون سوم در اسلام شروع شد. از زماني كه مأمون عباسي بيت‌الحكمه را رونق داد و دستور ترجمه كتبي را داد كه از يونان آمده بود و در بين اين كتب، دو كتاب جغرافي هم ترجمه شد؛ يكي كتاب جغرافياي بطلميوس بود و ديگري كتاب المجسطي كه اين‌ها مبنايي براي جغرافي‌دانان مسلمان شد.
رهنمايي نيز مي‌گويد: چهار مولفه در جغرافياي تاريخي اثر گذار است. بعد مكان كه بار جغرافيايي است، انسان مولفه چهارم چشم‌انداز فضاي جغرافيايي است شامل جنگل، بيابان، كوه، شهر، روستا و مزرعه، كه در طول زمان انسان در آن تغييراتي ايجاد مي‌كند. اگر تحولات اين چهار مولفه را رديابي كنيد، به ابهام جغرافياي تاريخي پاسخ داده‌ايد.
جودكي نيز معتقد است، يكي از نيازهاي ما اين است كه اصطلاحات جغرافيايي و تاريخي را استخراج كنيم. غربي‌ها اين كار را كرده‌اند، ولي در كشور ما اين اتفاق نيفتاده است. اين اصطلاحات معبرهايي هستند كه ما را به عمق تاريخ مي‌برند و زمينه پژوهش‌هاي زيادي را فراهم مي‌كنند.
در بخش نظرگاه، «جغرافيا و تاريخ‌نگاري ديداري » نوشته دكتر حسن باستاني‌راد، «تحليلي بر هم‌پيوندي معرفت تاريخي و دانش جغرافيا» نوشته دكتر مهدي سقايي، «جغرافياي تاريخي در جهان اسلام» اثر دكتر عباس پناهي، «مورخان جغرافي‌كار يا جغرافي‌دانان مورخ» نوشته ابوالفضل حسن‌آبادي، «رخداد فهم در احسن‌التقاسيم» نوشته صالح پرگاري و علي منصوري و «جغرافياي تاريخي زيويه با تأكيد بر دوره مادها» اثر امير سجادي بررسي شده‌اند.
«جهان نما» اثر مسعود آلي بيوك برگردان زهرا علي‌محمدي، «چشم‌انداز جغرافياي تاريخي» نوشته ميرهادي حسيني، «آغازين تكاپوهاي استعمار» اثر محمد حسن‌نيا، «جغرافياي تاريخي شهر اسلامي» نوشته رحيم شبانه، «برگ‌هايي از تاريخ» اثر محمد قرآني نوشاد و «زمين و زمان؛ بحثي درباره جغرافياي تاريخي در آستانه چاپ يك اثر مهم در اين موضوع» نوشته مرضيه سليماني از بخش‌هاي كنكاش ماهنامه تخصصي كتاب ماه تاريخ و جغرافياست.
در بخش بازتاب هم مطالب «خوزستان به روايت بريتانيا» نوشته فاطمه نجفي، «خاستگاه مدنيت در شرق ايران» اثر مهرالزمان نوبان، «خوراسيما» نوشته رقيه فراهاني فرد، «تغيير اقليم» اثر ايمان روستا و «در پناه دژها» اثر دكتر مريم شادمحمدي آمده‌اند.
در بخش يادگارهاي ماندگار «شش سال از تاريخ سنا» اثر دكتر فاطمه ترك‌چي به چاپ رسيده است. «اعتمادالسلطنه» نوشته سهيلا شكري نيز در بخش تاريخ‌نگاران ارايه شده است.
در بخش پرتوهاي تلاش نيز «حاكميت ايلخاني» نوشته عباس جداري كريميان، «مردم‌شناسي جنت رودبار» اثر دكتر حسن كهنسال، «خانه‌هاي تبريز» اثر مريم غفاري جاهد، «شهر ايراني» اثر علي‌اكبر مسگر، «الواح ايلامي» به قلم غلامرضا عسكري و «باغ‌هاي تبريز» نوشته اميد اخوي آمده است.
همين ماه، كوتاه از تاريخ، رهاورد ديگران، پيشخوان تاريخ و چكيده انگليسي نيز پايان‌بخش اين ماهنامه تخصصي است. شماره 163 كتاب ماه تاريخ و جغرافيا به سردبيري حبيب‌الله اسماعيلي همراه لوح فشرده فهرست كتاب‌هاي منتشر شده آبان 90 با بهاي 1200 تومان به كوشش موسسه خانه كتاب به چاپ رسيده است.
منبع: خبرگزاری کتاب ايران (IBNA)
