انجمن تاريخ شفاهی(OHA) از هنگام تأسيس، تلاشهای فراوان و مستمری برای پيشبرد و گسترش معيارهای حرفهای تاريخ شفاهی انجام داده است که البته به خاطر ماهيت خلّاق و زنده تاريخ شفاهي، وظيفه سادهای نبوده است.
ديدگاه انجمن مبتنی بر انجام مصاحبههای بهتر، باثباتتر و کارآمدتر و نفی مصاحبههای ناقص و ناکارآمد است.
انجمن در حال حاضر به اين نتيجه رسيده است که کارشناسان تاريخ شفاهی نميتوانند بدون در نظر گرفتن پيشرفتهای دانشمندان در فناوري، تنها به قوه ابتکار و خلاقيت خود اتکا کنند. نخستين رهنمودها و خطوط کلی منتشره درباره تاريخ شفاهی که ميبايد مصاحبهشوندگان، مصاحبهکنندگان و مؤسسههای مسئول رعايت ميکردند ـ در سال 1968 انتشار يافت. در سال 1979، در کنفرانس وينگسپرد 3 در راسين4 ويسکانسن5 مجموعهای از رهنمودهای ارزيابيشده را تعيين کردند که تمامی مراحل تاريخ شفاهی را در ابعاد مختلف در بر ميگرفت. هرچند اين مجموعه رهنمودها، برآورنده تمام نيازهای تاريخ شفاهی نبود، اما زمينههای کلی گفتوگو و بحث را برای پژوهندگان تاريخ شفاهی فراهم کرد. در طی دهه بعدي، تغييرات جديدی در تاريخ شفاهی پديد آمد و زمينهساز بازنگری در رهنمودهای پيشين شد. همايش کارشناسی وينگسپرد در چهار کميته تخصصی شکل گرفت و بعد از يک سال کاري، هدفها و طرحهای خود را در گالوِستون6 برای تصويب در کنفرانس ساليانه کمبريج7 ـ ماساچوست8 در نوامبر 1990 ارائه کرد. گرچه پيشبرد کار دشوار بود، ولی روی هم رفته خيلی از مراحل به گونهای طراحی شده بود که بهخوبی پژوهشگران تاريخ شفاهی را زير پوشش قرار ميداد.
در مجموع معيارهای تازه و خطوط کلی نيازهای محققان آزاد و مستقل را با کيفيت مراکز آرشيوی منظور کرده بود. در آن معيارها، استفاده بالقوه از مصاحبهها و نيز بهرهگيری معلمان و دانشآموزان از تاريخ شفاهی در کلاسها بررسی شده بود.
يکی از مباحث مهم ـ همانطور که پيشبينی ميشد ـ بحث درباره مسائل اخلاقی بود. در جوامعی که مصاحبهها هدايت شده است، آگاهی از طبقه، جنس، نژاد و فرهنگ مصاحبه بهمراتب نقش بيشتری در بالا بردن اهميت تأثير پروژههای تاريخ شفاهی دارد. معيارهای نوين، پژوهندگان تاريخ شفاهی را تشويق ميکرد که مصاحبهها را در دسترس جامعه قرار دهند، البته با در نظر گرفتن اشتراک در پاداشها و شناختی که ممکن است از پروژههايشان با مصاحبهشوندگان به دست آيد. آنها استفاده از مصاحبههای گمنام را هم اگرچه تنها در شرايط فوقالعاده حساس باشد، تأييد ميکردند.
در طی دهه 1990، پيشرفتهای وسيع فناوري، نياز به تجديد نظر در راههای جديد ضبط، نگهداری و پخش تاريخ شفاهی را به وجود آورد.
در سال 1998، کميته HOC، خطوط کلی بيشتری برای بحث در همايش ساليانه در بوفالو9 نيويورک10 ارائه کرد. اين اصطلاحها، قسمتهای جديدی در ضبط، تجهيزات و نگهداری نوار در بر گرفت و شرکتکنندگان را به توجه بيشتر به معيارهای فنی و فناوری جديد و مسائلی که فناوری جديد مطرح کرد، تشويق ميکرد. تمامی افرادی که برای آمادهسازی معيارها و خطوط کلی ارزشيابی و راهنماييها زحمت کشيدند، اطمينان دارند که پيشنهادهای مثبتی برای مصاحبهگران تاريخ شفاهی مطرح کردهاند. هنگامی که اين رهنمودها و معيارها پايههايی برای قضاوت و بازنگری آماده ميکند، موفقيتهايشان در نهايت بستگی به پژوهشگران تاريخ شفاهی و پروژههای تاريخ شفاهی دارد که آنان را برای کارشان آماده ميکند.
مبانی و معيارهای انجمن جهانی تاريخ شفاهي
انجمن جهانی تاريخ شفاهی به منظور ارتقای تاريخ شفاهي، مصاحبه با دستاندرکاران حوادث گذشته را بهعنوان شيوهای برای جمعآوری و نگهداری اطلاعات تاريخی ضبط ميکند. انجمن، توليد کنندگان تاريخ شفاهی و استفادهکنندگان از آن را به تشخيص مباني، قوانين، معيارهای فني، تعهد در قبال عموم و نگهداری اقلام اصلي، مفيد و قابل اعتماد تشويق ميکند؛ چيزی که تعهد نسبت به مصاحبهشونده، حرفه و عموم را همانند تعهدات دوطرفه بين سازمانهای مسئول و مصاحبهکنندگان در بر ميگيرد.
مردم و سازمانهای مسئول، مصاحبههای تاريخ شفاهی را به منظورهای گوناگون رهبری ميکنند:
1. به وجود آوردن آرشيو اسناد
2. تحقيق انفرادي
3. برای جامعه (طرحهای انتشاراتی مؤسسهها و توليدات رسانهاي)
هر چند که اين مبانی و معيارها چارچوبی کلی برای انجام حرفهای مصاحبهها تهيه کرده، اما بهرهگيری از آنها ممکن است مطابق با ماهيت خاص پروژههای تاريخ شفاهی متفاوت باشد. صرفنظر از هدف مصاحبهها، تاريخ شفاهي، بايد با جوهری نقادانه و پژوهشگرانه، همراه با تعهد اجتماعی و شناخت از ماهيت ذهنی و مشارکتجويانه اين امر مهم، اداره شود.
تعهد در قبال مصاحبهشوندگان
1. مصاحبهشوندگان بايد بهطور کلی از هدفها و شيوههای کاری تاريخ شفاهی و از کاربستهای پروژهای که در آن مشارکت ميکنند، آگاه شوند.
2. مصاحبهشونده بايد از مقررات دوجانبه در مراحل تاريخ شفاهی مانند ويرايش، محدوديتهای دسترسي، حق نشر، استفاده اوليه، حق تأليف و انتظاراتی که از مصاحبه ميرود، آگاه شود.
3. مصاحبهشونده بايد بداند که از او درخواست امضای يک فرم قانونی خواهد شد. مصاحبهها بايد تا زمانی که مصاحبهشوندگان اجازه استفاده از آنها را ندادهاند، محرمانه باشد.
4. مصاحبهکنندگان بايد از تعهداتی که به مصاحبهشوندگان ميدهند، آگاه باشند و بدانند در مواردی از قبيل انتشار و کنترل استفاده از مصاحبه، به مصاحبهشونده اطمينان کامل بدهند؛ هرچند در استفادههای آتی بايد تلاش صادقانهای در کسب موافقت مصاحبهشونده صورت گيرد.
5. مصاحبه بايد طبق موافقت قبلی با مصاحبهشونده صورت گيرد و اين قبيل موافقتها، بايد جهت ثبت مستند شود.
6. مصاحبهکنندگان بايد ميان موضوعات پروژه و نگرش مصاحبهشوندگان تعادل ايجاد کنند. آنها بايد نسبت به دگرگونی تجربههای اجتماعی و فرهنگی که بهطور ضمنی به جنس، طبقه، نژاد، سن، مذهب و موقعيت جنسی دلالت دارد ـ حساس باشند و بايد مصاحبهشونده را تشويق کنند تا به روش و زبان خودشان پاسخ دهند و آنها را به سمتی که مورد نظرشان است، هدايت کنند. مصاحبهکنندگان بايد تمامی جوانب تحقيق را مرتبط با مصاحبهشونده کشف کنند و به پاسخهای سطحی اکتفا نکنند.
7. مصاحبهکنندگان بايد نسبت به سوءاستفاده احتمالی از مصاحبهشوندگان و نسبت به راههای استفاده از مصاحبه مراقب و حساس باشند. مصاحبهکنندگان بايد حق مصاحبهشوندگان را در رد صحبت در موضوعات خاص و محدوديت دسترسی به مصاحبه يا خطمشيهايی که جهات شديدی دارد، حتی در انتخاب چيزهای ناشناخته، رعايت کنند.
8. مصاحبهکنندگان بايد از بهترين تجهيزات برای ضبط دقيق صدا و تصوير مصاحبهشونده استفاده کنند.
9. از فناوريهای جديد بهسرعت استفاده کنند؛ مصاحبهشوندگان بايد از دامنه گسترده استفادههای بالقوه از مصاحبههايشان آگاه شوند.
10. تلاشهای صادقانه بايد برای اطمينان استفاده از نوار و متن پيادهشده مصاحبه، با تهيه نامه و موافقت مصاحبهشونده صورت گيرد.
مسئوليت در قبال عموم و حرفه:
1. پژوهندگان تاريخ شفاهي، موظفند از بالاترين معيارهای حرفهای در پيشبرد کارها و تقويت موازين شغلی خود بهره گيرند.
2. در تشخيص اهميت تاريخ شفاهی برای درک گذشته، مصاحبهشونده و مصاحبهکننده بايد کوشش دوجانبهای برای ضبط اطلاعات باارزش مورد نظر داشته و اطلاعات را قابل دسترسی سازند.
3. مصاحبهشوندگان بايد براساس ارتباط تجربههايشان با موضوع مصاحبه انتخاب شوند.
4. مصاحبهکنندگان بايد مهارتهای مصاحبه را چندان که شايسته شغل حرفهای باشد، کسب کرده و از موضوع در دست بررسی اطلاعات کامل داشته باشند.
5. صرفنظر از اهداف و علائق خاص پروژه، مصاحبهکنندگان به منظور ضبط کامل و مفيد مصاحبه ميبايد توجه خود را به مسائلی فراتر از پروژه نيز معطوف کنند.
6. مصاحبهکنندگان بايد تلاش کنند تا گفتوگويی آموزنده از طريق بحث و گفتوگو و تحقيق هوشمندانه انجام دهند. آنها بايد زمينه فکری مصاحبهشونده را بررسی کنند و در صورت امکان از اسناد و منابع ثانويه مربوط به موضوع مصاحبه ـ که مصاحبه شونده ميتواند درباره آن صحبت کند ـ به دقت استفاده کنند.
7. مصاحبه کنندگان بايد حداکثر تلاش خود را برای استفاده از بهترين وسايل جهت ضبط مصاحبههايشان انجام دهند تا صدای مصاحبهشونده و در صورت امکان، تصوير او را به طور دقيق ضبط کنند. آنها همچنين بايد در صورت تناسب، ساير اسناد تاريخی را مانند عکسها، مواد چاپي، صداها و فيلمهای متحرک ـ که ممکن است مصاحبه شونده در اختيار داشته باشد ـ جمعآوری و ثبت کنند.
8. مصاحبهکنندگان بايد اسناد کاملی از نحوه آمادهسازی و روشهای کاری از جمله چند و چون مصاحبهها تهيه کنند.
9. مصاحبهکنندگان و در صورت امکان مصاحبهشوندگان بايد مصاحبه را بازيابی و بررسی کنند و خلاصهنويسی يا پياده کنند.
10. با اجازه مصاحبهشونده، مصاحبهکنندگان بايد متن مصاحبهها را در بايگانيهايی نگهداری کنند که امکان حفظ و نگهداری و ارائه آنها به عموم ممکن باشد. مصاحبهکنندگان بايد اطلاعات کليدی و اساسی مصاحبه را همچون اهداف پروژه، حاميان مالی و سرمايه تهيه کنند و قبل از انجام مصاحبه، برای مشخص کردن خطوط قانونی مورد نياز، با سندپژوهان رايزنی کنند. چنانچه مصاحبهکنندگان قصد استفاده از مصاحبه را دارند، بايد در زمانی مشخص و قبل از استفاده عمومی باشد.
11. مصاحبهکنندگان بايد نسبت به جوامعی که از آن تاريخ شفاهی را گردآوری کردهاند، حساس باشند. مصاحبهکننده، بايد نهايت تلاش خود را جهت دستيابی به اطلاعات و عرضه آن به عموم مبذول کند.
12. مصاحبههای تاريخ شفاهی بايد با دقت و معيارهای ساير منابع تاريخی مورد استفاده و استناد قرار گيرد. استفاده کنندگان، مسئول حفظ امانت صدای مصاحبهشونده هستند؛ نه کلمات مصاحبهشونده را بد جلوه دهند و نه خارج از متن مصاحبه به آنها استناد کنند.
13. منابع پولی تاريخ شفاهی يا مسئوليت پروژههای تاريخ شفاهی بايد در تمامی نمايشگاهها و انتشاراتی که از پروژهها حاصل ميشود، در معرض عموم قرار گيرد.
14. مصاحبهکنندگان و برنامهريزان تاريخ شفاهی بايد وظيفهشناسانه نحوه تقسيم نتايج حاصله از کارهای تاريخ شفاهی را با مصاحبهشوندگان و جوامعشان، مد نظر قرار دهند.
مسئوليت مؤسسههای آرشيوی و حمايت کننده:
1. مؤسسههای حمايتکننده و آرشيوهای تاريخ شفاهی نسبت به مصاحبهشوندگان، مصاحبهکنندگان، حرفه و عموم مسئوليت دارند تا در ايجاد و نگهداری آرشيوی مصاحبههای تاريخ شفاهی و مواد آن، بالاترين فنون حرفهای و معيارهای اخلاقی را رعايت کنند.
2. مؤسسههای حمايتکننده (مجموعهداران شخصي) مجبورند شرايط مورد نظر مصاحبهشونده را برای استفاده آسان فراهم و همگام با توسعه و پيشرفت فناوری برای نگهداری بهينه و انتشار مصاحبه حرکت کنند و ثبت دقيقی از آن و مراحل هر مصاحبه داشته باشند و نمايه و فهرستگان مصاحبهها را مشخص کنند.
3. مؤسسههای حمايتکننده و آرشيوها بايد موارد گوناگون بهرهگيری از مصاحبهها را مانند نشر الکترونيکی و يا استفاده محققان بشناسند.
4. مؤسسات آرشيوی بايد از ميان شاخصههای اهداف و منابعشان، مصاحبههايی را جمعآوری کنند که با کمک محققان مستقل انجام شده است و مصاحبهکنندگان را با فرمهای قانونی لازم کمک کنند.
5. مؤسسههای حمايتکننده بايد مصاحبهکنندگان را آموزش دهند. اين آموزشها بايد به چارچوب اصلی چگونگی ضبط ماندگار مصاحبه و در صورت امکان ساير صداها و فيلمهای تصاوير متحرک بپردازند. اهداف برنامه برای مصاحبهکنندگان تشريح شود و از تمام محذورهای اخلاقی و قانونی که بر مصاحبه حاکم است ـ آگاه شوند و الزاماتشان را نسبت به برنامه و مصاحبهشوندگان شرح دهند.
6. مصاحبهکنندگان و مصاحبهشوندگان بايد اطلاعات مناسب برای کارشان در تمامی اشکال مورد نقل يا استفاده دريافت کنند.
7. آرشيوها بايد برای مطمئنساختن استفاده از مواد ضبطشده يا پيادهشده، بهخصوص موادی که به مدد فناوری جديد فراهم شده، با گرفتن نامه موافقت از مصاحبهشونده حداکثر تلاش خود را به عمل آورند.
رهنمودهای ارزيابی تاريخ شفاهی رهنمودهای پروژه و برنامه ـ اهداف و منظورها.
1. آيا اهداف به روشنی مشخص شده است؟ و تا چه اندازه واقعی است؟
2. چه عواملي، مفاهيم مورد نياز پروژه را اثبات ميکند؟
3. طرح تحقيق چيست؟
4. آيا اصطلاحات، شرايط و اهداف سرمايه، به صورت دقيق برای قضاوت در مورد تأثير بالقوه اين سرمايهگذاری در تحقيق دانشمندان در پروژه مشخص شده است؟
5. آيا تخصيص سرمايه متناسب با برآورده کردن اهداف پروژه ميباشد؟.
چگونه ارتباطات سازمانی بر اهداف و نتايج تأثير ميگذارد؟
انتخاب تجهيزات مصاحبه
1. مصاحبه بايد به صورت صوتی يا با تجهيزات بصری ضبط شود؟
2. آيا بهترين تجهيزات ممکن، با توجه به بودجهای که برای اجرای پروژه منظور شده، در ضبط استفاده ميشود؟
3. آيا مصاحبهها در رسانهای که متضمن معيارهای آرشيو است، ضبط ميشود؟
4. مصاحبهکننده، استفاده از تجهيزات مصاحبه را چگونه به خوبی ميآموزد؟
انتخاب مصاحبهکننده و مصاحبهشونده:
1. راههای انتخاب صحيح مصاحبهکنندگان و مصاحبهشوندگان برای اهداف و موضوعات مصاحبه چيست؟
2. علت حذف مصاحبهشوندگان و چرايی آن چيست؟
مدارک و منشأ:
1. روشها و تمهيدات برای نگهداری نوار اصلی مصاحبه چيست؟ آيا مناسب است؟ چه کاری برای توسعه آن ميتوان انجام داد؟
2. چه شيوه و روشهايی برای مصاحبهکنندگان، مصاحبهشوندگان، کارمندان و استفادهکنندگان در ضبط کردن مشخص شده است؟
3. دستگاه ضبط چگونه ميتواند بر دوام و ماندگاری مصاحبه بيفزايد؟
دسترسی به مواد:
1. راههای قطعی مخصوص انتشار مصاحبهها چيست؟
2. چگونه اطلاعات مربوط به مصاحبه به استفادهکنندگان منتقل ميشود؟ آيا استفاده از وسايل جديد و روشهای الکترونيکی برای اطلاعرسانی مواد و در دسترس قراردادن آنها استفاده ميشود؟
3. مصاحبه چگونه استفاده ميشود؟
پيدا کردن اهداف:
1. طرح کلی برای پيدا کردن اهداف چيست؟
2. آيا هدفهای پيشبينيشده مناسب و شايسته است؟
3. اهداف پيشبينيشده تا چه اندازه دستيافتنی است؟
4. آيا از فناوريهای جديد، برای توسعه مؤثر هدفهای پيشبينيشده استفاده ميشود؟
مديريت، کيفيت و آموزش:
1. تأثير مديريت بر برنامه پروژه چگونه است؟
2. چه تمهيداتی برای نظارت و بررسی کارمندان فراهم شده است؟
3. شرايط احراز توانايی جهت موقعيتهای شغلی کارمندان چيست؟
4. چه تمهيداتی برای جاذبه کارها و آموزش مؤثر انديشيده شده است؟
5. چه اطلاعاتی برای مديريت پروژه يا برنامه ميتواند صورت گيرد؟
خطوط کلی اخلاقي:
چه روشهايی برای اطمينان از اينکه مصاحبهکنندگان ـ برنامهريزان، مسئوليتشان را در قبال مصاحبهشوندگان تشخيص داده و به آن احترام ميگذارند، دنبال ميشود؟
1. مصاحبهشونده به طور کامل از اهداف موضوعات برنامهها يا پروژههای تاريخ شفاهی آگاه ميشود؟
2. مصاحبهشونده به طور کامل از قسمتهای مختلف برنامه يا پروژه و ماهيت مشارکتش در هر قسمت آگاه ميشود؟
3. به مصاحبهشونده فرصت و اختيار کامل برای پاسخگويی آزادانه داده شده تا مجبور به پاسخگويی کليشهای در چارچوب خانواده، نژاد، نسل، طبقه يا ساير شخصيتهای اجتماعی و فرهنگی نباشد؟
4. مصاحبهشوندگان حق رد بحث در موضوع خاص يا قسمتی از مصاحبه را داشته و حتی در شرايط فوقالعاده حساس، گمنامی را انتخاب ميکنند؟
5. برای مصاحبهشوندگان توضيح کامل و ساده و قابل فهم درباره اختيارات قانونی قبل از درخواست برای امضای قرارداد يا فرم قانونی انتقال مصاحبه داده ميشود؟
6. مواظب هستيد که استفاده از مصاحبهها همراه با نامه و موافقت معنوی مصاحبهشونده باشد؟
7. تمام توافقهای اوليه با مصاحبهشونده محترم شمرده ميشود؟
8. آيا مصاحبهشوندگان به طور کامل از امتيازات بالقوهای که ممکن است از قِبَلِ مصاحبههايشان به دست آيد، از جمله تمام اشکال برنامههای عمومي، آگاه ميشوند؟
9. آيا مفاد مصاحبهها و ساير مواد مرتبط، تا زمانی که مصاحبهشوندگان بخواهند، به طور مطمئن نگهداری خواهند شد؟
چه روشهايی برای اطمينان از اينکه مصاحبهکنندگان و برنامهريزان مسئوليتهای دوجانبه و التزامات خود را تشخيص داده و به آن احترام ميگذارند دنبال ميشود تا:
1. آيا مصاحبه کنندگان استفادههای بالقوه از مصاحبهها را برای برنامههای عمومی و تحقيقاتی در نظر گرفته و در جهت جلوگيری از بهرهبرداری نابجا و ضرر به مصاحبهشوندگان تلاش کردهاند؟
2. مصاحبهکنندگان برای هدايت مصاحبه به روش حرفهاي، از جمله استفاده از تجهيرات ضبط مناسب و يا ساير رسانهها آموزش صحيح ديدهاند؟
3. مصاحبهکننده در زمينه موضوع مورد بحث به خوبی تحقيق کرده است؟
4. مصاحبه با روح انتقادی رهبری شده و تلاشها در جهت تهيه و تکميل هر چه بهتر اسناد تاريخی صورت خواهد گرفت؟
5. آيا مصاحبهشوندگان با توجه به تجربيات کاريشان انتخاب يا متناسب با هر قسمت خاص از هر مصاحبه برگزيده ميشوند؟
6. آيا مواد مصاحبه از جمله نوار ضبطشده، متن پيادهشده، عکسهای مرتبط، فيلم و اسناد صوتي، بهخوبی مراحل مصاحبه، مستندسازی و نگهداری در مخزن را طی خواهد كرد تا بعد از اتمام زمان توافق شده با مصاحبهشونده، تحت نظر مخزن مورد استفاده قرار گيرد؟
7. روش کاری برنامه پروژه همانند اهداف و موضوعاتش برای عموم جهت ارزيابی در دسترس است؟
8. مواد مصاحبه به طور کامل دستهبندی شده است، از جمله اعتماد و شناخت مصاحبهکننده و تواناييهايشان برای استفاده از تحقيقات شناخته شده است؟
چه روشهايی برای اطمينان از آگاهی مصاحبهکنندگان و برنامهها از مسئوليتهای دوجانبه و التزاماتشان دنبال ميشود؛ بهخصوص چه روشهايی دنبال ميشود که اطميان دهد که:
1. مصاحبهکنندگان از اهداف برنامهها آگاه شده و به طور کامل از محظورهای اخلاقی و ملاحظههای قانونی آگاه هستند؟
2. مصاحبهکنندگان به طور کامل از تمام وظايفی که از آنها انتظار ميرود در پروژه تاريخ شفاهی انجام دهند، آگاه هستند؟
3. مصاحبهکنندگان به طور کامل از التزاماتشان نسبت به برنامه تاريخ شفاهي، پژوهشکدهها، صرف نظر از علايق شخصيشان در برنامه پروژه، آگاه هستند؟
4. آيا برنامهريزان و مؤسسههای مسئول، مصاحبهکنندگان را به طور شايسته آموزش ميدهند تا بتوانند بين دانشی که از توليدهايشان منتج ميگردد و معيارهای حرفهای خود در وقت پيدايش اختلاف در قسمتهايی از مصاحبه استفاده کنند؟
5. مصاحبهکنندگان به طور کامل از قوانين حقوقی و مسئوليتهايشان نسبت به مصاحبهشوندگان و مؤسسههای مسئول آگاه هستند؟
چه روشهايی برای اطمينان از اين هست که مصاحبهکنندگان و برنامهريزان، مسئوليتهايشان را نسبت به جماعت و عموم تشخيص داده و به آن احترام ميگذارند؛ بهخصوص چه روشهايی دنبال ميشود که:
1. مواد تاريخ شفاهی و هر آنچه از آن به وجود ميآيد، برای طبقاتی که در آن پروژه شرکت داشتهاند، در آينده قابل دسترس و استفاده است؟
2. سرمايهها و منابع مالی خارجي، به طور واضح برای هر مصاحبه از پروژه مشخص است؟
3. آيا مصاحبهکنندگان و پروژهها تلاش ميکنند که ارزشهايشان بر طبقات مورد مطالعه تحميل نشود؟
4. نوارها و متنهای پياده شده به صورت غير اخلاقی استفاده نخواهد شد؟
خطوط کلی حفظ نوارهای ضبطشده:
اهميت برنامه ضبطشده برای تحقيقات تاريخی و فرهنگی و استفادههای بالقوه از مصاحبههای تاريخ شفاهی را در رسانههای غير چاپی تشخيص دهد که روشهايی دنبال ميشود تا مطمئن شود که:
1. نگهداری و ذخيره مناسب نوارهای اصلی بلافاصله بعد از ايجاد آنها شروع شده است.
2. نوارهای اصلي، کپيبرداری و طبق معيارهای پذيرفته آرشيوی نگهداری ميشود (به طور مثال جعبههای دربسته در محيط سرد و خشک و دور از غبار نگهداری ميشود).
3. نوارهای اصلی به منظور نگهداری بهينه رسانهاي، پيش از بروز خرابی کپيبرداری ميشوند.
4. جهت نگهداری بهينه، از صدای مصاحبه شونده کپيبرداری شده است؟
5. متنهای پيادهشده، بازشنواييها و ديگر استفادهها، از نوار کپيبرداری شده يا از نوار اصلي؟
خطوط کلی نوار و فرايند پياده کردن آن:
اطلاعات در مورد شرکتکنندگان:
1. آيا اسامی مصاحبهکننده و مصاحبهشونده به طور واضح در نوار، خلاصه آن، متن پيادهشده و فهرستگان مشخص شده است؟
2. آيا زندگينامهای مناسب در مورد مصاحبهکنندگان و مصاحبهشونده وجود دارد؟ کجا ميتوان آن را پيدا کرد؟
اطلاعات مصاحبه:
1. آيا نوارها، متنهای پياده شده، خلاصهها و ديگر موادی که نشاندهنده افراد شرکتکننده در پروژه يا برنامه است، آماده شده است؟
2. آيا زمان و مکان مصاحبه به نوار، متن پياده شده، خلاصه نمايه و کاتالوگ موارد اضافه ميشود؟
3. آيا جملاتی در مورد چگونگی آمادهسازی مصاحبهکننده برای مصاحبه و کم و کيف مصاحبه هست؟ کجا؟ آيا در دسترس محققان ميباشد؟ چه مقرارتی از مصاحبهشونده در برابر استفاده نابجا از چنين تفاسيری حمايت ميکند؟
۴. آيا مصاحبه ضبطشده، با موافقت بين برنامه و مصاحبهشونده صورت گرفته است؟ جزييات آنها چيست؟ آيا در دسترس محققان هست؟ اگر چنين است، با چه تدابيری به صورت شخصی و خصوصی داده ميشود؟
اطلاعات نوار مصاحبه:
1. آيا نوار اصل، به طور کامل نگهداری و از آن کپی تهيه ميشود؟
2. آيا اصل و يا کپي، ويراسته، مرتب، بريده و يا به هم وصل شده است؟ اگر چنين کارهايی در مورد نوار انجام شده، آيا سندی که کيستي، زمان و چرايی کار را نشان دهد، وجود دارد؟
3. آيا برچسب نوار چسبانده شده و کاتالوگ مناسب ـ که سرعت ضبط، سطح و طول مدت مصاحبه را نشان دهد ـ وجود دارد؟ اگر نوار ويدئو است، برچسب به نوار چسبانده شده و کاتالوگ اطلاعات و نوع (يومايتک، وی اچ اس، 8 ميليمتري…) و تعداد تراکها و زمان ضبط نوار درج شده است؟
4. در نبود متن پيادهشده، آيا وسيلهای برای دستيابی استفادهکنندگان به اطلاعات نوار وجود دارد؟ چگونه آنها (اطلاعات) را ميگيرند؟ آيا نوشتهای از کسانی که آنها را فراهم ميکنند، وجود دارد؟
5. آيا محققان، اجازه گوشکردن يا بررسی نوارها را دارند؟ آيا محدوديتی در استفاده از نوار وجود دارد؟
اطلاعات متن پيادهشده مصاحبه:
1. آيا متن پيادهشده، دقيقاً مطابق نوار است؟ آيا مدارکی دقيقتر از هر قسمت از فرايند پيادهسازی وجود دارد که نشان دهد در کپی نهايی چه کسی آنها را پياده، ويرايش، تايپ و دوبارهخوانی کرده است؟
2. آيا ماهيت تغييرات متن پيادهشده از نوار مادر، برای استفادهکننده مشخص است؟
3. چه تمهيداتی برای استفاده از متون آمادهشده انديشيده شده است؟ آيا مناسب و شايسته است؟ چگونه آنها را ميتوان پيشرفت داد؟
4. آيا محدوديتی برای استفاده از متن مصاحبه وجود دارد؟ آيا آنها را بهدرستی ثبت کردهاند؟
5. آيا عکس يا ساير اسناد کمکي، برای مصاحبه وجود دارد؟ آيا آنها را به متن افزودهاند؟
6. اگر نوار (مصاحبه) ويدئويی است، آيا متن پيادهشده زمان ارجاع و شرح کاملی از ديدگاههای مکمل نوار ويدئو دارد؟
راهنماييهای متن مصاحبه:
آيا مفاد هر مصاحبه و مدارک افزودهشده به آن در کاملکردن اهداف برنامه يا پروژه دخالت داشته است؟
1. هر مصاحبه يا تمام مجموعه در چه جزئياتی موفق بوده است؟ آيا قسمتی از اهداف پروژه يا برنامه نقص داشته است؟
2. آيا نوارهای صوتی و تصويری مجموعه با توجه به مفاد مصاحبه، يکديگر را تکميل نموده و اضافه بر يکديگر نيستند؟
آيا برنامه يا پروژه، در کمک به درک تاريخی نقش دارد؟
1. در چه قسمتهايی (جزئياتي) مصاحبه يا تمامی مجموعه در کمک به درک تاريخی موفق بوده يا شکست خورده است؟
2. تا چه حدی مواد به اطلاعات تازه ميافزايند؛ فاصله (اطلاعاتي) مدارک موجود را کامل ميکنند يا ايده و مفاهيم تازهای را آماده ميکنند؟
3. اطلاعات تا چه اندازه معتبر و قابل اعتماد است؟ آيا اطلاعات شواهد عينی يا نقل قول و زبانی است؟ با چه روشی دادهها از نظر بيرونی و دروني، هماهنگی و مغايرت، مورد آزمايش و تفسير قرار ميگيرد؟
4. ارتباط اطلاعات مصاحبه با منابع موجود تاريخنگاری چگونه است؟
5. متن مصاحبه چگونه جزئيات، کليات و ويژگی مدارک تاريخی را منتقل ميکند؟
6. ماهيت اطلاعات ارائهشده، چيست؟ آيا آن حقيقت، استنباط با توضيح و يا قضاوت است و چگونه درککردن را متأثر ميکند؟
7. آيا زمينه و ضرورتهايی که برای مصاحبه معرفی شده برای هدفها مناسب و کافيست؟
8. چگونگی شکلدهی و پيکربندی ارائه اطلاعات برای قابل فهم ساختن محتويات انجام ميشود؟
9. تا چه اندازهای وسايل صوتی و تصويري، اطلاعات صوتی و تصويری مختص به فرد را ضبط کرده است؟
10. آيا عناصر صوتی و بصري، اطلاعات شفاهی را تکميل ميکند؟ آيا مصاحبه پيشرفت داشته و توانسته در محيط ديداری و گفتاری به اهداف خود برسد؟
راهنماييهای کلی انجام مصاحبه:
استفاده از منابع ديگر:
1. آيا راهکار تاريخ شفاهی بهترين شيوه برای کسب اطلاعات است؟ اگر نه، چه منابع ديگری موجود است؟ آيا مصاحبهکننده از آنها استفاده ميکند و اعتقاد به نگهداری آنها در صورت لزوم را دارد؟
2. آيا مصاحبهکننده در مشورت با افرادی که مرتبط با تاريخ شفاهی هستند، تلاش ميکند؟ آيا فن مصاحبه، راه قابل اعتمادی برای کمک به منابع موجود است؟
آمادهسازی مصاحبهکننده:
1. آيا مصاحبهکننده به طور کامل درباره موضوعهای مورد بحث آگاه شده است؟
2. آيا از منابع اوليه و منابع ثانويه برای آمادهسازی مناسب مصاحبه استفاده ميشود؟
3. آيا مصاحبهکننده فنون ضبط را ـ که ضبط نوار را با کيفيت بالا با بهرهگيری از وسايل مناسب تضمين ميکند ـ به طور مناسب فرا گرفته است؟
انتخاب مصاحبهشونده:
1. آيا مصاحبهشونده برای موضوع مورد بحث مناسب به نظر ميرسد؟
2. آيا مصاحبهشونده اهداف مصاحبه را درک کرده و پاسخ ميدهد؟
3. آيا مصاحبهشونده برای مصاحبه آماده شده و به فرايند آن کمک ميکند؟
4. در يک گروه مصاحبه، آيا ويژگيهای گروهی در انتخاب شرکتکنندگان در نظر گرفته شده است؟
ارتباط مصاحبهکننده و مصاحبهشونده:
1. آيا مصاحبهکننده و مصاحبهشونده در جهت اهداف مصاحبه با يکديگر همکاری ميکنند؟
2. آيا تعادلی بين قضاوت تحليلگرانه و عاطفی در مصاحبه وجود دارد؟
3. در صورت ضبط ويدئويي، آيا ارتباط مصاحبه با مصاحبهشونده به رغم حضور گروه فنی مؤثر است؟
4. آيا تهيهکننده، چگونگی تفاوت تهيه مصاحبه تصويری تاريخ شفاهی را از توليد نمايشنامه ميفهمد؟
فنون و مهارتهای انطباقي:
1. چگونه مصاحبه نشان ميدهد که مصاحبهکننده از مهارتهای متناسب با شرايط مصاحبهشونده (سلامتي، حافظه، سلامتی روحي، قابليت ارتباط زمان برنامهريزيشده) مکان و شرايط مصاحبه (اختلالها، مشکلهای تجهيزات، افراد نامرتبط با مصاحبه و اختلالهای پشت صحنه) استفاده کرده است؟
2. چه مدارکی وجود دارد تا مصاحبهکننده به طور کامل خطوط مناسب فکری را کشف و کليدهای عمده را دنبال کند؟ آيا تلاشی در جهت مشخصکردن منابع اطلاعات ميکند؟ از انتقادهای بحثبرانگيز در صورت نياز استفاده ميکند؟
3. آيا برنامه ـ پروژه- از وسايل صوت و تصوير مناسب برای اهداف کار استفاده ميکند و از مواد غيرچاپی بهخوبيِ مواد چاپی استفاده کرده است؟ آيا نوارهای ضبطشده بالاترين کيفيت را دارد؟ چگونه ميتوان آنها را پيشرفت داد؟
4. اگر ضبط ويدئويی است، آيا دوربين، نور و هماهنگيها در نهايت کيفيت است؟
5. در تعادل بين محتوا و کيفيت فني، آيا کيفيت فنی بدون پيروی از فرايند مصاحبه خوب است؟
چشمانداز:
1. آيا تعصبات مصاحبهکننده در پاسخ مصاحبهشونده دخالت داشته يا تأثير ميگذارد؟
2. چه اطلاعاتی در دسترس است که ممكن است استفادهکننده را از ارتباط قبلی و مجرای مصاحبهکننده با مصاحبهشونده آگاه کند؟
مشارکت تاريخي:
1. آيا مصاحبهکننده تحقيق را با انسجام تاريخی انجام ميدهد؟
2. آيا اهداف ديگر به خاطر غنای مصاحبه تأمين شده يا کاهش کيفيت يافته است؟
3. چگونه مصاحبه در مجموعه بزرگتر از دانش و درک تاريخی مشارکت ميکند؟
راهنماييهای محققان وابسته و نامرتبط:
انجام مصاحبهها و استفاده از آنها
1. آيا محققان وابسته و مستقل از رهنمودهای پيشنهادی برنامه در نحوه به دست آوردن مصاحبه پيروی ميکنند؟
2. آيا نقل قول و مستندسازی مناسب در کارها (کتاب، مقالات، محصولات عمومی و نمايشهای عمومي) صورت گرفته تا استفادهکنندگان را درباره استفاده از مصاحبه و مکان دائمی نگهداری آگاه کند؟
3. آيا شرحی از مصاحبه و روشهای ويراستن آن نوشته شده است؟
4. آيا محققان غير وابسته و وابسته، برای نگهداری و مديريت توليدهای آرشيو، راهنمايی مناسبی دريافت ميكنند؟
انتقال مصاحبهها به آرشيو نگهداري
1. آيا محققان وابسته و غيروابسته به طور کامل موافقت مخزن را قبل از ارائه آن به دست ميآورند؟
آيا انتقال با موافقت و درک مصاحبهشونده انجام ميشود؟ آيا موافقتنامه قانونی از مصاحبهشونده گرفته ميشود؟
2. آيا محققان برای مخزن شرح مناسب از مصاحبههای انجام شده در پروژه ضميمه کردهاند؟
3. فنون کيفی مصاحبه ضبطشده چيست؟ آيا مصاحبة پيادهشده خلاصه يا نمايهسازی ميشود؟ اگر چنين است، کيفيت آن چگونه است؟
راهنماييهای دانشآموزان و مربيان:
مربي:
1. با راهکارهای ارزيابی تاريخ شفاهی آشنا شده و محتوای آن را به دانشآموزان ارائه ميکند؟
2. مطمئن است که هر دانشآموز به طور کامل پيش از رفتن به جامعه، برای هدايت مصاحبه تاريخ شفاهی آماده شده است؟ و از جمله با پيامدهای اخلاقی تاريخ شفاهي، مثلاً گرفتن رضايت از مصاحبهشونده، آشناست؟
3. با ادبيات، تجهيزات ضبط، فنون و فرايند تاريخ شفاهی به نحوی که بتواند بهترين ساختار را به دانشآموزان ارائه دهد، آشناست؟
4. با ديگر مؤسسهها و مراکز حرفهای که بهترين تجربه را برای دانشآموزان فراهم ميکنند ـ کار ميکند؟
5. در نظر ميگيرد که پروژه ممکن است مختص نگهداری باشد و با ديگر مراکز حرفهای و آرشيوها، برای نگهداری و انتشار آن مواد کار ميکند؟
6. رغبت و تمايل برای تقسيم تجربهها با ديگر مربيان مؤسسهها و انجمنها نشان ميدهد؟
دانشآموز:
1. آيا دانشآموز به طور کامل با تجهيزات، فنون و فرايند مصاحبه در تاريخ شفاهی و توسعه تحقيقاتی که از تاريخ شفاهی استفاده ميکند، آگاه است؟
2. به مصاحبهشونده هدف از مصاحبه و چگونگی استفاده از آن را توضيح داده و موافقت مصاحبهشونده را برای مصاحبه گرفته است؟
3. با مصاحبهشونده با احترام رفتار ميکند؟
4. برای هر يک از مواد برگشتی که از مصاحبهشونده قرض ميگيرد ـ قبض رسيد امضا ميکند؟
5. فرم آزادسازی مواد را برای هر مصاحبه ميگيرد؟
6. پيشنهادهای شفاهی و کتبياش را ـ که به مصاحبهشونده ميدهد ـ نگهداری ميکند؟
7. اعتبار مناسب (شفاهي، کتبي) هنگام استفاده از مدارک تاريخ شفاهی و استفاده از مواد در متن داده ميشود؟
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پينوشت:
کارشناس و مسئول آرشيو شفاهی مديريت اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوي.
ahassanabady@yahoo.com
مقاله بالا، ترجمه «استانداردهای جهانی تاريخ شفاهي» است که آن را «انجمن جهانی تاريخ شفاهي» مستقر در آمريکا، به منظور هماهنگسازی مراکز و مؤسسات تاريخ شفاهی تمامی کشورها در سال 2000 م. بازبينی و منتشر کرده است.
2. Oral History Association
3. Wingespread
4. Racine
5. Wisconsin
6. Galveston
7. Cambridge
8. Msssachusetts
9. Buffalo
10. Newyork
ترجمه: ابوالفضل حسن آبادی
منبع: ماهنامه فرهنگی تحلیلی سوره شماره 36