بخش اول در شماره پیش خواندیم. بخش دوم و پایانی در ادامه می آید:
- اتحاد و نفرت
به‌دنبال بمباران شهر همدان مسئولان استاني با پيام‌هاي تسليت خطاب به مردم همدان و اعلام همبستگي با آنها، خواستار كمك رساني و هوشياري مردم شدند، استاندار همدان درپيامي راديوئي مردم را چنين مورد خطاب قرار داد:
«....خواهران و برادران جنگ جنگ است وضامن شرف و حيثيت و آبروي ماست ما همانگونه كه تاكنون خونسردي خودتان را حفظ كرده ايد و قهرمانانه ناظر همه جريانات هستيد من با تشكر فراوان از شما مردم محروم ومظلوم درخواست مي كنم كه باز هم آرامش خود را كاملاً حفظ كنيد و با مسئولين همكاري لازم بنمائيد و از پخش هر گونه شايعه و اكاذيب جداً جلوگيري فرمائيد .... درضمن از مسئولين امر نيز تقاضا مي شود براي انجام امور با استانداري همكاري لازم را بنمائيد.»(26)
پس از اين پيام‌ها استانداري همدان به منظور تجليل از شهدا و مجروحين يك روز را تعطيل عمومي و سه روز را در سطح استان عزاي عمومي اعلام کرد.
پس از استاندار، آيت اله نوري همداني امام جمعه همدان و نماينده امام (ره) دراستان با صدور اعلاميه ضمن تسليت به خانواده شهدا و اعلام سه روز عزاي عمومي از مردم خواست در مراسم تشييع جنازه اين شهدا حضور پررنگ داشته باشند.(27)
از آنجا که بسياري از شهدا و مجرمین در مراسم روز قدس، روستائيان بودند. بخشداري مركزي همدان نیز با صدور اعلاميه از آنان تجليل نمود و خواهان برگزاري مراسم ياد بود اين شهدا با شكوه هرچه بيشتر در روستاها شد.(28)
علاوه بر پيام‌هاي تبريك و تسليت كه از سوي مقامات محلي خطاب به مردم استان صادر شد، نخست وزير، وزير كشور، نمايندگان مجلس شورای اسلامي و استانداران كشور نيز پيام‌هاي تسليت و همدردي به استانداري همدان و مردم اين استان ارسال کردند.
با بمباران شهر همدان، اين شهر بيش از پيش مورد توجه مقامات كشوري قرار گرفت واكثر وزراء و مسئولان ديگر جهت بازديد از آثار به جاي مانده از بمباران و عيادت مجروحين و ديدار با خانواده شهدا به همدان مسافرت كردند از جمله مي توان به سفر وزير كشور حجت الاسلام ناطق نوري اشاره كرد:
« ... وزير کشور كه ساعت 30/8دقيقه وارد همدان شده بود پس از ورود در جلسه اي با حضرت آيت الله نوري نماينده امام و امام جمعه همدان، برادر صالح استاندار و نمايندگان مردم همدان درمجلس شوراي اسلامي به بررسي وضع آسيب ديدگان و نحوه كمك رساني به آوارگان اين جنايات هولناك پرداخت ... وزير كشورسپس از مجروحين بستري شده در بيمارستان‌هاي شهر عيادت به عمل آورد و باآنان به گفتگو پرداخت وي آنگاه نقاط ويران شده شهر همدان را كه مورد اصابت بمباران جنگنده‌هاي ارتش صهيونيسم عراق قرار گرفته اند، را مورد بازديد قرار داد. » (29)
پس از وزير كشور، وزير مسكن و شهرسازي، دكتر بانكي وزير مشاور سرپرست سازمان برنامه و بودجه، وزير كار و اموراجتماعي، وزير نفت، وزير جمعيت هلال احمر به همدان مسافرت نمودند و ضمن شركت در جلسات مختلف ومرتبط از مجروحين عيادت و از مناطق بمباران شده بازديد كردند و در حضور مقامات محلي تصميماتي درجهت رفاه حال آوارگان، مجروحين و بازسازي شهر گرفته شد .
دركنار اين بازديد‌ها و سفر‌ها، نمايندگان مردم استان همدان، در مجلس كشورهاي اسلامي با مخابره تلگرافي به رؤساي پارلماني كشورهاي اسلامي و اروپائي نسبت به سكوت آنان در مقابل اين رفتار غير انساني صدام اعتراض كردند، آنان با اين اقدامات به اين حمله ناجوانمردانه صدام ابعاد جهاني دادند.(31)
با حضور مقامات كشوري، براي تسريع در بازسازي همدان وكمك به مجروحين و آوارگان ستاد بسيج عمران مناطق بمباران تشکیل شد. علي آقا محمدي، نماينده مردم همدان درمجلس شوراي ملي، دراين بار اعلام داشت :
« ... ستادي بنام ستاد بسيج عمران مناطق بمباران شده همدان در حضور وزير كشور تشكيل شدكه اقدامات اوليه اين ستاد مطالعه چگونگي اسكان موقت افرادي است كه خانه‌هايشان ويران شده و تأمين مصالح مورد نياز جهت بازسازي حدود 15 واحد مسكوني تخريب شده است ...»
پس از تشكيل ستاد مذكور، طي حكمي محمد افتخاري ازسوي محمد صالح استاندار همدان به سمت سرپرست اين ستاد منصوب شد.(33)
بدنبال تشكيل اين ستاد، جهت جمع آوري اعانات و كمك‌هاي مردمي شماره حساب 500 در بانك مهديه افتتاح و اعلام شده ازسوي ديگر هيأت دولت در جلسه اي در خصوص كمك به اين ستاد مواردي را تصويب و مبلغ 200میلیون ريال جهت بازسازي مناطق آسيب ديده همدان دراثر بمباران عراق اختصاص داد، اين مبلغ از محل كمک‌هاي مردمي جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي تأمين گرديد .
- 27 تير 1361:
بمباران همدان به صحنه‌اي از اتحاد و همدلي تبديل شد و همدان به ايراني كوچكي با حضور مسئولان كشوري تبديل شد. به روز شمار مراسم تشييع شهداي بمباران، یادآور اين حضور هميشگي است.
«.... پيش از ظهرامروز دهها هزار تن از مردم هميشه درصحنه و روزه دار همدان جنازه‌هاي بخاك و خون كشيده شده بمباران شبانه روز جمعه گذشته اين شهر را كه همزمان با راه پيمايي روز قدس و آخرين جمعه ماه مبارك رمضان به تلافي شكستهاي مذبوحانه بعثيون صهيونيست در جبهه‌هاي نبرد انجام گرفت، طي آئين باشكوهي و با حضور حجت الاسلام ناطق نوري وزير كشور،جمع كثيري از مقامات محلي و ائمه جمعه و اعضاي نهادهاي انقلابي استان همدان و استان‌هاي همجوار تشييع نمودند ....وزير كشور در پايان سخنراني، از سوي خود و هيئت دولت و مسئولين استان همدان شهادت شهداي بي دفاع اين فاجعه را به مردم مبارز همدان و خانواده‌هاي شهدا تبريك و تسليت گفت، اين گزارش حاكيست آقای خوش نشان که 11 تن از اعضاي خانواده خود را در بمباران اين شهر به پيشگاه اسلام تقديم كرده است، طي سخنان كوتاهي ضمن سلام و درود به رزمندگان اسلام و شهداي راه حق آمادگي خود را براي جهاد و شهادت در راه اسلام عزيز اعلام داشت سپس در ميان تأثر و اندوه فراوان مردم و با شعارهاي كوبنده و انقلابي آنان عليه صهيونيسم، امپرياليسم و عوامل سرسپرده آنها صدام عفلقي، پيكر مطهر شهدا بر روي دستهاي توانمند مردم به سوي باغ بهشت اين شهر به حركت در آمده و دراين مكان پس از اجراي سرود و خواندن نماز، جنازه‌هاي شهدا، به خاك سپرده شد. همچنين تعدادي از شهداي بمباران همدان برای دفن درزادگاههايشان در قم – تبريز – کرمانشاه و ایلام به اين نقاط منتقل گرديدند ...»(34)
-2 مرداد 1361
در اين روز مراسم گرامي داشت دو تن از خواهران شهید در شهداي بمباران روز قدس در روستاي علي آباد همدان برگزار شد.(35)
در همين روز نيز مراسم ديگري به منظور بزرگداشت شهداي مريانج كه در بمباران روز قدس در همدان به شهادت رسيده بودند، برگزار گرديد كه سخنران اين اين مراسم باز هم علي آقا محمدي بودند. در بعد از ظهر همين روز (3مرداد 1361) نيز مراسم ديگري به مناسبت شهداي روستاي جورقان در روز قدس در اين روستا برگزار گرديد.(36)
-15 مرداد 1361
پيكر پاك 4 تن از رزمندگان اسلام كه سال گذشته در نبر د با مزدوران متجاوز بعثي به افتخار شهادت نائل گشته بودند و جنازه‌هاي پاكشان به دنبال عقب نشيني صدام از منطقه عمومی‌سر پل ذهاب و قصر شيرين به دست آمدهخ بود همراه با پيكر يكي از شهداي بمباران روز قدس همدان تشييع شد.
به گزارش خبرنگار جمهوري اسلامي؛ نماز گزاران مومن و هميشه در صحنه همدان روز گذشته در ميان شعارهاي كوبنده خويش عليه استكبار جهاني و عوامل مزدورش جنازه‌هاي مطهر پاسداران شهيد حسن اسد ياري، گيوه كش، احمد آقا محمدي و همچنين خواهر شهيده فاطمه سرابي را بر روي دستهاي توانمند خود تا باغ بهشت همدان تشييع و در كنار ديگر شهداي انقلاب اسلامي به خاك سپردند .....»(37)
-5 شهريور 1361
در این روز سرهنگ علي صياد شيرازي به منظور شركت در چهلم روز قدس همدان و شهداي عمليات رمضان وارد همدان شد، روزنامه كيهان در اين خصوص نوشت:
« ..... سرهنگ صياد شيرازي فرمانده نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران بعد از ظهر روز پنجشنبه به منظور شركت در مراسم اربعين شهداي بمباران وحشيانه روز قدس همدان توسط جنگنده‌هاي ارتش بعثي وارد اين شهر شد و مورد استقبال برادر صالح استاندار همدان و جمعي از فرمانده‌هان نظامي و انتظامي و مسئولان دوائر سياسي و ايدو لوژيك و نيز برادر ان عضو نهادهاي انقلاب اسلامي قرار گرفت. او بلافاصله پس از ورود به منظور شركت در مراسم اربعين شهدا عازم مزار شهدا در باغ بهشت محل برگزاري مراسم شد . ايشان ضمن حضور در مراسم چهلمین روز شهادت 120تن از مردم بی گناه این شهر در بمباران عراق، همچنین اربعين شهداي رزمندگان پيروزي آفرين عمليات رمضان در جمع انبوه مردم حزب الله و هميشه در صحنه همدان كه بر مزار شهدا گرد آمده بودند، سخنراني كرد.(38)
چه شد ؟
با بمبا ران نقاط مختلف شهر همدان در روز قدس، 25/4/1361 همزمان با عملیات رمضان درشرق بصره، دشمن در پی تضعیف روحیه مردم وضربه زدن به جمهوری اسلامی‌وایجاد یک جنگ روانی، بود. اما مردم استان ومسئولان کشوری آن را به یک فرصت طلایی جهت اعلام حضوردوباره مردم در صحنه واعزام‌های گسترده به جبهه‌های جنگ وایجاد محیط وفاق وهمدلی تبدیل کردند. عباس دوران، از خلبانان شجاع وایثارگر پایگاه هوایی شهید نوژه همدان، با پرواز بر فراز بغداد وبمباران پاسگاه «الدوره» در اقدامی‌برابر، توان هوایی کشور را به رخ دشمن کشید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
26- خبر گزاري جمهوري اسلامي ايران مركز همدان، بولتن ش63، 27 تير 1361،ص3.
27- همان،صص 6 و 7.
28- همان، بولتن ش65،30تير 1361، صص3 و4.
29- همان، بولتن ش3 6، 27 تير 1361،ص 9.
30- روزنامه صبح آزادگان، ش714،30تير 1361، ص10
31- روزنامه جمهوري اسلامي، ش 909، 30 مرداد 1361،ص4.
32- روزنامه صبح آزادگان، ش714،30تير 1361، ص10.
33- خبرگزاري جمهوري اسلامي مركز همدان، بولتن ش 714، 30 تير 1361،ص12.
34- خبرگزاري جمهوري اسلامي مركز همدان، بولتن ش 64، 30 تير 1361،ص103.
35- روزنامه كيهان، ش1634،4 مرداد 1361، ص8.
36- خبر گزاري جمهوري اسلامي مركز همدان، بولتن ش 67، 31تير 1361،ص9.
37- همان، بولتن ش74، 16 مرداد 1361، ص7.
38- روزنامه كيهان، ش11665، 11 شهريور 1361، ص7.
پژوهشگرتاریخ شفاهی:ابوالفتح مومن
