*اشاره: بیشتر دانش آموزان دهههای 50 تا 70 شمسی با شعر «من یار مهربانم دانا و خوش بیانم» سروده عباس یمینی شریف آشنا هستند. شعرهای او در کتابهای درسی و مجلات کودکان ونوجوانان منتشر می‌شد. تحلیلها و نقدهایی هم بر شعرهای او توسط متخصصین انجام شده است. اما در مورد مدرسه «روش نو» و نزدیک به ربع قرن فعالیتهای آموزشی و تربیتی مرحوم عباس یمینی شریف در این مدرسه نمیتوان مطلب زیادی پیدا کرد. به همین منظور به سراغ هومن یمینی شریف فرزند آن مرحوم رفتیم و در مورد سابقه آموزشی یمینی شریف و نحوه اداره مدرسه «روش نو» با ایشان گفتگویی انجام دادیم. ایشان با وجود کار فراوان، با روی باز پذیرای ما شدند و با صبر و حوصله به یک یک سوالات پاسخ دادند و همچنین تعدادی از عکسهای مرحوم عباس یمینی شریف را که برای نخستین بار منتشر میشوند، به طور اختصاصی در اختیار سایت تاریخ شفاهی قرار دادند. از ایشان سپاسگزاریم و شما را دعوت به خواندن این مصاحبه میکنیم.
***
موسی‌خان: آقای هومن یمینی شریف؛ از این که دعوت ما را برای مصاحبه قبول کردیدسپاسگزارم، برای شروع، بفرمایید مرحوم عباس یمینی شریف دورة تعلیمات عمومی را در چه مدارسی گذراند؟
ـ یمینی‌شریف: پدرم ابتدا در مدرسه وثوق در حوالی محله پامناردر تهران تحصیلات ابتدایی را شروع کرد. بعد از انتقال خانواده به دربند به تنها دبستان 4 کلاسه آن دهکده و بعد به دبستان دولتی تجریش رفت. در آن موقع در دربند هنوز مکتبخانه دایر بود. پدرم در تابستان که دبستان تعطیل بود به مکتب می‌رفت. به خاطر مشکلات خانوادگی، وقفه‌ای دو ساله در تحصیلات رخ داد و بالاخره دردبستان دولتی تجریش در سال 1314 دوره ابتدائی را تمام کرد. دوره اول تحصیلات متوسطه(1) را در دبیرستان دارالفنون در سال 1317 به پایان رساند. بعد از آن چون «دانشسرای مقدماتی»(2) امکان شبانه‌روزی را فراهم می‌آورد و هزینه تحصیل را
در دانشسرای مقدماتی، سال 1317
می‌پرداخت و پدرم در وضعیت مالی خوبی نبود، تحصیلات خود را در «دانشسرای مقدماتی» ادامه داد. در آن‌جا او به رشته ادبیات کودک علاقمند شد و این علاقه در دانشسرای عالی(3) و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ادامه یافت و از آن‌جا فارغ‌التحصیل شد. البته در آن موقع رشته ادبیات کودک در دانشسرای عالی و هیچ جای دیگر در ایران وجود نداشت و کار ادبی برای کودکان نوعی کسر شان استادان و فارغ التحصیلان دانشکده ادبیات شمرده می‌شد. پیشنهاد پدر من برای نگارش رساله خود در مورد ادبیات کودکان مورد قبول واقع نشد و موضوعی در اشعار شاعران قرن هفتم و هشتم به او واگذار شد. همین موضوع کار رساله دکترای اورا به تعویق انداخت. به هرحال مدتی بعد به استخدام وزارت فرهنگ درآمد.
دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، سال 1322، از سمت چپ نفر سوم، عباس یمینی شریف
ـ موسی خان: چه زمانی وارد وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش) شد؟
ـ یمینی‌شریف: در سال 1323 از دانشسرای عالی فارغ التحصیل شد و مدتی بعد در استخدام وزارت فرهنگ درآمد و در تهران مشغول به خدمت شد. در همان ایام به پیشنهاد و باهمکاری مرحوم ابراهیم بنی‌احمد که واجد شرایط کسب امتیاز انتشار بود، اولین مجلة مستمر کودک را با نام «بازی کودکان» در سال 1323 منتشر کردند و شعرهای ماندگار او در آن مجله به چاپ رسید و تحولی تاریخی در ادبیات کودک به وجود آورد.
مجله بازی کودکان، دهه 1320
ـ موسی‌خان: تا چه مدت انتشار آن ادامه داشت؟
ـ یمینی‌شریف: حدود 7 سال ادامه پیدا کرد که آن موقع برای مجلة کودکان یک دوره طولانی بود؛ چون نشریات دیگر که در حوزة کودک بودند، چند شماره بیشتر منتشر نمیشدند. در مجله ابتکارهای خوبی به کار می‌رفت و در مدارس پخش می‌شد و مورد استقبال دانش‌آموزان بود. بعدها پدرم مدیریت مجلات دیگری برای کودکان را برعهده داشت که مجله "دانش آموز"، "جوانان شیرو خورشید سرخ" و "کیهان بچهها" را شامل میشود.
از راست به چپ: ابراهیم بنی احمد و عباس یمینی شریف
بعد از مدت کوتاهی کار در وزارت فرهنگ، پدرم ارتقاء شغلی پیدا کرد و چند سال ریاست ادارة فرهنگ چند شهرستان را بر عهده داشت.
ـ موسی‌خان: چه شهرستان‌هایی؟
ـ یمینی‌شریف: سه شهرستان اراک، گرمسار و شهر ری، که جزو یکی از وظایف او سرکشی به مدارس تحت نظر بخش بود. این ماموریتها، او را با وضعیت مدارس آن مناطق آشنا کرد. آن زمان مدارس مشکلات زیادی داشتند: بیماریهای زیادی میان دانش‌آموزان شایع بود، امکانات آموزشی نداشتند و بزرگ ترین مشکل این بود که والدین، فرزندانشان را برای نیروی کشاورزی یا کارهای دیگراحتیاج داشتند و نمی‌خواستند فرزندانشان را به مدرسه بفرستند. کارکنان و معلمان فرهنگ یک کار مهمشان این بود که والدین را راضی و گاه تهدید کنند که به فرزندانشان اجازه درس خواندن بدهند. در این دوره پدرم تجارب فراوانی بدست آورد و آشنائی زیادی با آموزش و پرورش کودکان ایران پیدا کرد. بعدها در زمان خدمت در وزارت فرهنگ موفق به دریافت بورس تحصیل در خارج شد و به دانشگاه کلمبیا در آمریکا رفت.
ـ موسی‌خان: مرحوم یمینی شریف در سال‌های اول خدمت در مدارس تدریس داشتند؟
ـ یمینی‌شریف: بله، دروس ادبیات و عربی را در مدارس چند سالی تدریس کرد، اما حضور ذهن ندارم که در کدام مدارس تدریس داشت.
ـ موسی‌خان: چه سالی برای ادامه تحصیل به آمریکا رفتند؟
ـ یمینی‌شریف: در سال 1332، و به مدت یک سال دورة فوق‌لیسانس را در رشته «آموزش ابتدایی» در دانشگاه کلمبیا به پایان برد. در آمریکا با روش‌های تدریس جدید و امکانات آموزشی پیشرفته و مناسبات برتر بین معلم و دانش‌آموز آشنا شد. این تجربه با تجربه ای که او از کیفیت آموزش آن موقع ایران داشت بسیارمتفاوت بود. پدرم در سال 1333 به ایران بازگشت و در ادارة محل خدمتش، محیط را پذیرای آموختههای خود ندید.
دانشگاه کلمبیا، 1333
خوشبختانه این زمان مصادف شد با اجرای طرح «ایجاد مدارس ملی» که از سوی وزارت فرهنگ آن زمان تشویق می‌شد. دکتر مهران وزیر وقت فرهنگ(4) لایحه ای را به مجلس برد و تصویب کرد و حمایت‌های زیادی برای تأسیس مدارس ملی (غیر دولتی و خصوصی) صورت گرفت. پدرم وقتی مطلع شد، بلافاصله مدرسة «روش‌نو» را تأسیس کرد تا روش‌های نوین آموزش و پرورش کودکان را در آن جا محقق کند.
یمینی شریف به همراه تعدادی از دانش آموزان مدرسه روش نو در دهه 1330
ـ موسی‌خان: چه سالی؟
ـ یمینی‌شریف: 1334
ـ موسی‌خان: محل اولیه آن کجا بود؟
ـ یمینی‌شریف: در خیابان فیشرآباد بود که الان به شهید سپهبد قرنی تغییر نام یافته است. در کوچه‌ای به نام کوچه پردیس، خانه بزرگی وجود داشت که دبستان پسرانه «روش‌نو» در آن‌جا تأسیس شد و من و برادرم جزو اولین شاگردان این مدرسه بودیم. مادرم هم که معلم رسمی وزارت فرهنگ بود (خانم توراندخت مقومی تهرانی) ناظم دبستان شد. پدرم با کمک مادرم شروع به اجرای ایده‌های آموزشی و تربیتی که در سر داشت کرد.
ـ موسی‌خان: آیا مکان مدرسه بعداً تغییر کرد؟
ـ یمینی‌شریف: بله، چند سال در فیشرآباد بود. بعد به مکان بزرگتری در چند کوچه پایین‌تر انتقال یافت که یک در آن به خیابان ثریای سابق (سمیه فعلی) باز می‌شد. هم‌زمان با این‌جا، مکان دیگری را در نبش خیابان جلال بایار و تخت‌جمشید آن موقع (ایرانشهر و طالقانی فعلی) گرفتند و مدرسة دخترانه را تاسیس نمودند و «روش‌نو» دارای دو دبستان دخترانه و پسرانه شد. بعد از مدتی پدر و مادرم طرح «باشگاه کودکان» را در محل دبستان دخترانه اجرا کردند؛ به این شکل که دانش‌آموزان پس از مدرسه به آن‌جا می‌رفتند و بعد از نوشتن تکالیف، تفریحات مختلفی مثل تئاتر، موسیقی، شعر، کتابخوانی و... را داشتند. والدین هم دیرتر برای بردن فرزندان می‌آمدند. برای بعضی از والدین این طرح جالب بود، چون فضای مدرسه بسیار بهتر از محیط خانة آنها بود.
مدارس "روش نو" در سال 1345 به خیابان آبان شمالی، کوچه روش نو (که الان هم به همین نام است) منتقل شد و مقاطع ابتدایی و راهنمایی دخترانه و پسرانه آن‌جا ادامه یافت.
ـ موسی‌خان: روش‌نو دبیرستان نداشت؟
ـ یمینی‌شریف: خیر، پدر و مادرم تا سال 1358 مدیریت مدارس "روش نو"را داشتند و در آن تاریخ بازنشسته شدند.
1- دوره تحصیلات عمومی به دو دوره شش ساله ابتدایی و متوسطه تقسیم می شده است، دوره ابتدایی شش سال و دوره متوسطه دو دوره سه ساله بوده است.
2- موسسه ای آموزشی بود که افراد بعد از گذراندن دوره ابتدایی، داوطلبانه وارد آن می شدند و در دوران تحصیل، برای تدریس در دوره ابتدایی آموزش می دیدند.
3- دانشسرای عالی، تربیت معلم برای تدریس در دبیرستان را بر عهده داشت.
4- محمود مهران، وزیر فرهنگ کابینه حسین علاء اول فروردین 1334 تا 12 فرردین 1336.
ادامه دارد..
گفتگو و تنظیم: محمد مهدی موسی خان
