سخنرانی دبیر علمی این همایش، استاد علیرضا کمری در افتتاحیه نشست، بدین شرح است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم. با سلام و درود بیکران بر شهیدان و ایثارگران راه خدا که عزَّت و عظمت انقلاب اسلامی و ایرانِ عزیز مرهون مجاهدت‌هایِ بی‌مانند آن‌هاست؛ و با عرض سلام و ارادت و ادب حضور یکایک حاضران.

به سبب اندک‌بودن مجال سخن، در کوتاه‌ترین عبارات، در دو بخش مطالب و عرایض خودم را طرح و تقدیم می‌کنم، بخش نخست در ده بند ناظر بر مسائل موضوعه و کلی و بخش دیگر در هشت بند مربوط به چند و چون برگزاری این همایش است.

1/ مفروض همه‌ی ماست که آن‌چه در ذهن و زبان و فعل مردم ایران، در نیم قرن اخیر، به‌ویژه دهه‌ی انقلاب و دوران دفاع مقدس و جنگ، به ظهور رسیده نشان‌دهنده‌ی یک مقطع متمایز تاریخی، بلکه پدیدآورنده‌ی یک سرفصل مهم تاریخ‌شناختی است.

2/ حَسب انگاره‌های نشانه‌شناختیِ تاریخی می‌توان گفت بسیاری از وجوهِ تاریخیْ فرهنگیِ ایرانی اسلامی ـ ایرانِ اسلامی ـ، در این دوران اعاده و احیا شده است.

3/ اگر این دوران را به‌مثابه «متن» تلقی کنیم و از شمار متعدد و متنوع این متن بخواهیم ده (10) کلیدواژه‌ی مفهومی را برگزینیم، بی‌گمان واژه مفهوم «ایثار» و «شهادت» ـ نیز، ایثار و شهادت ـ و مداخل ذیل و پیوسته‌ی آن از زمره‌ی مهم‌ترین عناصر شناساننده و به وجودآورنده‌ی این متن است.

4/ نظام‌های سیاسیْ فرهنگی هوشمند، با تأسیس نهادهای اندیشه و پژوهش، ذخایر گران‌بار متن‌های برآمده از تجربه‌ها و آزمون‌های تاریخی را به داشته‌های حافظه‌ی تاریخی فرهنگی خود می‌افزایند و برای شناخت (شناساندن) و نشر آن می‌کوشند. جای شرح ندارد که آن‌چه از پدیده، واقعه، رخداد؛ یعنی متن، به گفت و نوشت و اِظهار و روایت نیاید و نپاید، گویی که رخ نداده است. متنِ رویداد، همانا رویدادِ متن است.

5/ از این مَنظر، ابعاد حیثیتی، هویتی و گفتمانیِ قلمرو تاریخی فرهنگی ایثار و شهادت، موضوعیت می‌یابد و ضرورت اهتمام به شناخت آن را نشان می‌دهد.

6/ درنگ در نام و عنوان «بنیاد شهید و امور ایثارگران»، با تمرکز و تأنی بر واژه‌ی بنیاد، ـ که برساخته و ترکیب‌یافته از دو واژه‌ی «بُن» و «یاد» است ـ مفید این معنا است که این نهاد، بَر «بُن و پایه‌ و پیِ» نگاه‌ داشتِ یاد و حافظه‌ی مفهوم شهید و شهادت ایثار و مصادیق آن برآمده و دأب واقعی آن شناخت آفاق باورها و سیره‌ی عملی و عینی شهیدان و ایثارگران است ـ یا ـ باید چنین باشد. شاید این سخن تفسیر و تأویلی باشد بر این کلام حکیمانه که: «بنیاد شهید از همه‌ی بنیادها افضل است»؛ و گویی از این حیث، این نهاد میراث‌دار همه‌ی بُن‌یادهاست.

7/ آن چه ضرورت اهتمام به این امر را با ملاحظه‌ی جمیع جهات مضاعف کرده است، واقعیتی است که اکنون در جبهه‌ی مواجهه، بلکه مصاف فرهنگی تاریخی آشکارا دیده می‌شود؛ یکی از جبهه‌های مواجهه و مسئله‌های قابل توجه این است که دانسته شود چگونه با نشر اندیشه‌ی سلفی‌گری و تکفیر و مهندسیِ معکوس فرهنگی وجهه‌ی شهادت و ایثار را به ترور و خشونت بَدَل کرده‌اند.

8/ به نظر می‌رسد بنیاد شهید و امور ایثارگران ـ حسب جایگاهی که قانون رسمی جمهوری اسلامی ایران، بر آن تصریح کرده است و در سخنان حضرت امام (ره) و رهبری انقلاب اسلامی بر آن تأکید شده است و با توجه به سوابق و تجربه‌های پیش‌بوده و از سرگذرانده، می‌باید و می‌شاید و می‌تواند به مطالعات تاریخی و فرهنگی در حوزه‌ی موضوعی مدّنظر ورود کند.

9/ مع‌الوصف، این نکته‌ی مهمی است و نمی‌توان فروگذار کرد و ناگفته گذاشت که، انجام مطالعات تاریخی و تاریخْ‌اندیشی مستلزم اعتنا و توجه تمام به عقل و خردمندی/ خردمردی، و داشتن یا به وجود آوردن قوه‌ی حُریّت و تحمل است، و پرهیز از میدان دادن به غلیان احساسات و شورمندی‌های عاطفی. تاریخ را نمی‌توان با تَشبّه و تعارف درهم آمیخت؛ فزون بر این، انجام مطالعات و تحقیقات تاریخی سازه و ساختار مناسب خود را ـ در حوزه‌ی فهم و تشخیص، تصمیم، اجرا و انجام ـ طلب می‌کند. بایسته است واقع‌بینانه، ممکنات و موانع بالقوه و بالامکان این خواست و مسیر شناخته شود. عجالتاً می‌شود گفت قصد و غایت از تاریخ شفاهی ایثار و شهادت، اولاً تشکیل بانک داده‌های تاریخ شفاهی شهادت و ایثار و ایجاد یک مرجع و منبع علمی مطالعاتی در این حوزه‌ی موضوعی است؛ ثانیاً بهره‌گیری از این منابع برای انجام مطالعات و تحقیقات ثانوی مدنظر است، به نحوی که بتوان در پژوهش‌های متعدد و متنوع در قلمرو علوم انسانی از آن‌ها بهره بُرد.

10/ با نظرداشت و مداقه در آن‌چه گفته آمد ـ و نکته‌ها و درنگانه‌هایی دیگر، که به ملاحظه‌ی تنگنای وقت و اقتضای مصالح ناگفته ماند ـ اندیشه‌ی تأسیس مرکز/ دفتر/ واحد تاریخ شفاهی ایثار و شهادت، به نظر متبادر می‌شود. اقدام و اهتمام به این امر تأسیسی با حضور دانشوران و اندیشمندان و عزم مسئولان و مدیران و پای‌کاران بنیاد شهید و امور ایثارگران، امکان‌پذیر می‌تواند شُد.

امّا بَعد؛ در بخش دوم، همان گونه که عرض کردم، هشت (8) نکته را به عرض و اطلاع می‌رسانم:

1/ نهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی، که اینک به صورت مشترک میان «بنیاد شهید و امور ایثارگران» و «انجمن تاریخ شفاهی ایران» برگزار شده است، اختصاص دارد به «تاریخ شفاهی ایثار و شهادت» و عملاً این نشست به همایش تبدیل شده است.

2/ در برگزاری این همایش مشترک، مقصود اولیه این بوده است که بدواً، علی‌الاجمال، کلیّات مفاهیم و تعاریف و موضوعات با فراخوان از اهل نظر محلِّ توجه و بحث قرار گیرد. سه محور و مسئله‌ی اساسی در این فراخوان پیش‌رو بوده است:

الف ـ شناسایی مسئله‌ها و موضوعات و ضرورت‌ها،
ب ـ شناخت رویکردها و روش‌هایِ مطالعاتی،
ج ـ بررسی امکان و امتناع/ ممکنات و موانع و تهدید و فرصت‌ها در «تاریخ شفاهی ایثار و شهادت»؛ دستاورد اولیه‌ی برگزاری این همایش؛ عنوان یافتگی و عَلَم شدن «تاریخ شفاهی ایثار و شهادت» و دلالت‌های معنایی مترتب بر آن است.

3/ برپایی این همایش مرهون همت‌هایی است که با «دانش و باور توأمان» از هر گونه تلاش دریغ نورزیدند، به سهم خودم از یکایک استادان و روی‌شناسان که به عنوان اعضای هیأت علمی در موضوع‌دهی، نقد و نظر و انتخاب مقالات کوشیدند، نیز از رؤسا و کارشناسان سه جلسه (پنل) این همایش، که دعوت و درخواست این حقیر را برای حضور در این جلسه اجابت کردند، خاکسارانه و صادقانه تشکر میکنم، بایسته است از سعیِ باصفای آقای محسن کاظمی که سامان‌دهی این کار حاصل هروله‌های اوست تشکر کنم. نیز از مساعی و همراهی‌های مسئولان محترم بنیاد شهید و شخص جناب آقای محبوب شهبازی سپاسگزارم.

4/ فراخوان نوشت و ارسال این مقالات (و خوانش و داوری) در یک بازه زمانی کوتاه از میانه‌ی آبان ماه تا اوائل اسفند زمان بُرد، مع‌الوصف برآنم که اگر این فراخوان صورت و سامان گسترده‌تری می‌داشت شمار این مقالات بیش از آن بود که اکنون به دست است. و اینک تصریح و تأکید می‌کنم که ما تا پایان اردی‌بهشت ماه سال آتی برای پذیرش مقالات جدید و تصحیح و تکمله‌ی مقالات رسیده، وقت داریم تا همه‌ی آنها را پس از کارشناسی هیأت علمی در مجموعه‌ی مقالات همایش به همت بنیاد شهید و امور ایثارگران چاپ و منتشر کنیم.

5/ در طول ـ مدت زمان فراخوان 61 چکیده مقاله به دبیرخانه‌ی همایش رسید، و زان پس تا آخرین روز مقرر و انتهای وقت 35 مقاله‌ی کامل دستیاب هیأت علمی شد؛

6/ هیأت علمی همایش به سبب اندک‌بودن زمان و یک روزه‌بودن مجالِ عرضه‌ی مقالات؛ اولاً این نشست را به همایش تبدیل کرد، بنابراین ما پرسش و پاسخ حضوری در مدت ارائه‌ی مقالات نخواهیم داشت و محتمل است زمانی برای این منظور پس از پایان ارائه مقالات فراهم شود. تنگنای وقت ما را بر آن داشت با ملاحظه‌یِ

الف: ربط و نسبت محتوایی مقالات با محورها و اهداف اعلان شده،
ب: مرتبت علمی و محتوای مندرجات آنها،

دوازده (12) مقاله را برای ارائه و گزارش برگزینیم. مقالاتی در شمار مقاله‌های کنار نهاده‌شده وجود دارند که از هر حیث در رتبه‌ی عالی جای داشته‌اند الّا این که ربطی به موضوع بحث ـ یا ربط بجا و وثیقی ـ با محورها و اهداف مدنظر نداشته‌اند و کنار نهاده شده‌اند و برخی مقالات انتخاب نشده از ساخت و سازه‌ی یک مقاله علمی دور بوده‌اند، ـ و در قیاس با مقالات دیگر ـ کاستی‌هایی داشته‌اند، مع‌الوصف هیأت علمی و اجرایی این نشست همه‌ی این مقالات را در مجموعه‌ی مقالات به شرحی که گذشت ـ تماماً ـ چاپ و منتشر خواهد کرد. و من به عنوان عضو کوچک هیأت علمی به جان و دل از قلم‌رنجه‌ی همه‌ی کسانی که حتی سهمی در نوشتن سطری از چکیده‌ها و مقالات داشته‌اند تشکر می‌کنم و عِوَضِ کرد آنان را از خداوند شهیدان و ایثارگران می‌طلبم.

7/ با طرح دو سه تذکار و درخواست به عرایض خود خاتمه می‌دهم.
الف: از خبرنگارانی که در این جلسه‌ی گرانقدر حضور دارند می‌خواهم در نقل مطالب صحت را فدای سرعت نکنند، این همایش و نشست، جلسه‌ای علمی است و مقتضی هرگونه سخن؛ پس بر متشابهات درنتابند و محکمات را فرونگذارند.
ب: از سروران صاحب مقاله درخواست می‌کنم از تمهیدات و تعارفات مقدماتی درگذرند و همه‌ی وقت مقرر را مصروف عرضه‌ی مقاله‌ی خود کنند؛
ج: و هیأت رئیسه مُحترم بر رعایت وقت، دقت و مراقبت بفرمایند.

8/ و جمله‌ی پایانی من این است؛ که این همایش در قیاس با قلمرو موضوعی و گستره‌ی وسیع بحث در موضوع تاریخ شفاهی ایثار و شهادت، سرآغازگاه و فتح بابی است که زین پس با برگزاری سلسه‌نشست‌های کارگاهی و مطالعات و مداقه‌های علمی به یاری خداوند و به‌مدد انفاس پاک و طیبه‌ی شهیدان و عزم و نیّت صادقانه‌ی دست و دل مشغولان، ادامه خواهد یافت و به آثار و نتایج درخشان خواهد رسید. ان‌شاءالله. خداندا علم ما را زیادت فرما، معرفت ما را از غبار و همیّات منزّه بدار و ما را به شناختِ شناخت شهیدان و ایثارگران ره‌نما و دستگیر باش. و السلام علیکم و رحمه الله.



نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی