در 12/2/1369 آقاي بشارتي در ادامه‌ي سفر به کشورهاي حوزه‌ي خليج‌فارس در عمان با سلطان قابوس، سلطان اين کشور ديدار و پيام حجت‌الاسلام والمسلمينهاشميرفسنجاني رئيس‌جمهور کشورمان درباره همکاري دو کشور و اوضاع منطقه‌ي خليج‌فارس را تسليم وي کرد. (مذاکرات آقاي بشارتي با مقامات عرب حوزه‌ي خليج‌فارس بيشتر درباره‌ي اوضاع منطقه با توجه به برقراري آتش بس ميان عراق و ايران صورت گرفت).(1)
در مقابل، آقاي يوسف بن علوي وزير مشاور در امور خارجي عمان به‌منظور تقديم پيام سلطان قابوس پادشاه عمان با آقايهاشميرفسنجاني و با حضور دکتر ولايتي ديدار و طي آن ضمن تقديم پيام سلطان قابوس، گزارش آخرين تحولات منطقه و روابط دو جانبه را به اطلاع رئيس‌جمهوري کشورمان رساند.(2)
آقاي آقازاده نيز وزير نفت کشورمان همکاري دو کشور در تنگه‌ي هرمز را بسيار مهم دانسته و با توجه به پيشرفت‌هاي ايران تأکيد کرد که کميته‌ي مشترک مسائل مربوط به اين همکاري را بررسي و در صورت ارزيابي اين پروژه‌ي اقتصادي کار در «حوزه‌ي هنگام» انجام خواهد شد.(3)
در خرداد 1369 دو فروند ناو نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي به‌منظور يک ديدار رسمي سه روزه وارد بندر قابوس در عمان شدند و از سوي مقامات نيروي دريايي اين کشور و اعضاي سفارت و نهادهاي جمهوري اسلامي ايران در مسقط مورد استقبال قرار گرفتند. تيمسار دريادار محسن سيار فرمانده دانشکده‌ي نيروي دريايي که به‌همين مناسبت وارد عمان شد، به اتفاق فرماندهان ناوهاي البرز با استاندار مسقط رئيس ستاد مشترک نيروهاي مسلح عمان و فرمانده نيروي دريايي اين کشور ديدار و گفتگو کرد. طرفين ضمن تأکيد بر روابط خوب و همه جانبه ميان دو کشور، علاقه‌مندي خود را براي گسترش روابط و تبادل تجربيات ابراز داشته، تيمسار دريادار سيار، آمادگي نيروي دريايي جمهوري اسلامي ايران را براي آموزش افسران نيروي دريايي عمان در سطوح مختلف اعلام کرد و امکان هر نوع همکاري ايران با کشورهاي مسلمان و همسايه را تشريح نموده و لزوم حفظ و حراست خليج فارس و تنگه‌ي هرمز به‌دست فرزندان توانمند کشورهاي منطقه را به دور از حضور قدرت‌هاي خارجي مورد تأکيد قرار داد.(4)
در ادامه مراسمي از طرف تيمسار دريادار سيار، فرماندهان ناوهاي ايراني به‌همراه من و کارکنان سفارت و رؤساي نهادهاي جمهوري اسلامي ايران بر عرضه‌ي ناو البرز برگزار شد. در اين مراسم علاوه بر سفرا و ديپلمات‌هاي کشورهاي خارجي مقيم مسقط، تجار و مقامات عماني، عده‌ي زيادي از افسران ارشد و فرماندهان نيروهاي سه‌گانه‌ي ارتش عمان از جمله فرمانده نيروي دريايي و معاون رياست ستاد مشترک نيروهاي مسلح عمان، شرکت داشتند.(5)
در پايان اين ديدار رسمي سه روزه با بدرقه مقامات نيروي دريايي عمان، من و کارکنان سفارت و رؤساي نهادهاي ايراني در مسقط عازم بندرعباس شدیم. در اين ديدار همچنين تيمسار دريا دار سيار با آقاي يوسف بن علوي نيز ملاقات و گفتگو داشت.(6)
پس از آن سفير عمان در تهران با آقاي علي‌محمد بشارتي ديدار و پيام يوسف بن علوي را به دکتر ولايتي تسليم كرد. آقاي بشارتي با تأکيد بر حسن نيت ايران در مذاکرات صلح و اجراي قطعنامه‌ي 598 اتخاذ برخي مواضع ناصحيح از سوي رژيم عراق و کنفرانس اخير بغداد را موجب اخلال در روند گفتگوها و مغاير با شعارهاي صلح‌طلبي آنان دانست. اوضاع خليج فارس هم مورد بررسي قرار گرفت.(7)
در 27/3/1369 آقاي احمد بن سويدان البلوشي در رأس هيئتي وارد تهران شد و در فرودگاه از سوي آقاي غرضي وزير پست و تلگراف و تلفن و معاونين اين وزارتخانه، مورد استقبال قرار گرفت. در اين ديدار سه روزه درباره همکاري‌هاي مخابراتي و پستي بين دو کشور مذاکره و از مراکز پستي و مخابراتي کشورمان بازديد کردند. آقاي البلوشي هم با اشاره به تاريخي بودن روابط بين دو کشور، اين روابط را بسيار خوب توصيف کرد.(8)
در اولين دور مذاکره‌ي خود، شکل همکاري‌هاي مشترک نظير استفاده از شبکه‌ي فيبر نوري در مسير سنگاپورـ فرانسه براي گسترش ارتباطات مخابراتي با يکديگر و دايرکردن سرويس‌هاي پست تصويري (فاکس مايل) و پست مالي تبادل‌نظر کردند.(9)
پيام رئيس‌جمهوري براي پادشاه عمان درباره تحولات اخير منطقه در شهر سلاله در ملاقات دکتر ولايتي با سلطان قابوس تسليم وي شد. دکتر ولايتي ديدگاه ايران را در مورد تجاوز رژيم عراق به کويت براي ايشان تشريح کرد و اين تجاوز را عامل افزايشي شديد تشنج در منطقه دانست. وي گفت: «هنگامي که عراق ده سال پيش ايران را مورد حمله قرار داد و مناطق وسيعي از خاک کشور ما را اشغال کرد، ما به کشورهاي ديگر اعلام کرديم که سکوت در برابر تجاوز و زورگويي خطرناک و نتايج آن متوجه کشورهاي ديگر نيز خواهد شد و امروز صحت اين امر آشکار شده است.» همچنين تجاوز عراق به کويت زمينه‌ساز حضور قدرت‌هاي سلطه‌جو در منطقه‌ي خليج فارس است. کويت در همسايگي ما قرار دارد و ما هيچ‌گونه تغيير در مرزهاي آبي و خاکي کويت را نمي‌توانيم بپذيريم و آن را محل امنيت ملي خود مي‌دانيم. سلطان قابوس نيز اين اقدام عراق را عامل افزايش تشنج در منطقه و نقض حاکميت کويت دانست و گفت: «متأسفانه برخي کشورهاي منطقه، تحت‌تأثير تبليغات و اطلاعات غلط تصور مي‌کردند ايران منشأ خطر و تشنج خواهد شد، حال آنکه حوادث اخير و موضع‌گيري‌هاي ايران در اين شرايط نشان داد که روابط خوبي مي‌تواند بين ايران و کشورهاي منطقه برقرار باشد. همچنين همکاري‌هاي سازنده بين کشورهاي منطقه براي تأمين امنيت در منطقه ضروري است.»(10)
من پيگيري‌هاي زيادي براي توسعه و روابط حمل و نقل دو کشور داشتم. بالاخره با اصرار و جديت من، در 21/5/1369 هيأت ايراني به سرپرستي خواهر زاده‌ام، مهندس نوريان معاون وزير راه و ترابري و رئيس سازمان هواشناسي کشور وارد مسقط شده و اولين دور مذاکرات ايران و عمان در زمينه‌ي همکاري‌هاي هواپيمايي و هواشناسي برگزار شد. ايشان همچنين با شيخ حمود بن عبدالله الحارثي وزير مواصلات عمان ديدار و پيرامون زمينه‌هاي همکاري به‌ويژه آمادگي ايران براي آموزش پرسنل عماني گفتگو کرد.(11)
يک توافق‌نامه‌ي هوايي بين ايران و عمان در پايان دو دور مذاکرات امضا شد.
آقاي نوريان گفت: روابط في‌مابين ايران و عمان روز به روز در حال توسعه بوده و با امضاي اين توافق‌نامه هيچ مشکلي براي برقراري خطوط هوايي مستقيم در مسير تهرانـمسقط وجود ندارد. چراکه اين امر مي‌تواند به سهولت رفت و آمد بين اتباع انجامد و به امر تجارت و بازرگاني نيز کمک کند. هيئت ايراني با بدرقه‌ي آقاي سالم بن علي السيابي معاون وزارت مواصلات عمان و جمعي از مسئولين و من به تهران بازگشتيم.(12)
چند روز بعد نيز آقاي يوسف بن علوي وارد تهران شده و مورد استقبال دکتر ولايتي قرار گرفت و آخرين تحولات منطقه‌ي خليج فارس به‌ويژه مسئله‌ي آتش بس ايران و عراق و روابط دو کشور را مورد بحث قرار دادند.(13)
در اوايل مهر ماه آقاي سالم بن عبدالله الغزالي وزير بازرگاني و صنعت عمان طي ملاقاتي با من اظهار اميدواري کرد که روابط بين دو کشور در کليه‌ي زمينه‌ها به‌ويژه همکاري‌هاي تجاري و اقتصادي گسترش يابد و با سفر به ايران دومين نشست کميسيون مشترک اقتصادي دو کشور نيز برگزار شود. همچنين در شانزدهمين نمايشگاه بين‌المللي تهران، عمان براي اولين بار چندين شرکت و مؤسسه‌ي تجاري خود را شرکت دهد.(14)
هشت روز بعد با استقبال مهندس نژادحسينيان وزير صنايع سنگين کشورمان، او وارد تهران شد و هدف خود را از اين سفر شرکت در کميته‌هاي مشترک ايران و عمان و بازديد از نمايشگاه بين‌المللي ذکر کرد.(15)
او همچنين با آقايهاشميرفسنجاني و آقاي عبدالحسين وهاجي وزير بازرگاني ديدار کرد و آنها در مورد اهم مسائل بين دو کشور گفتگو کردند.(16)
پس از گذشت چند هفته، در 29/7/1369 شيخ محمد بن زاهر الهنائي وزير کشاورزي و ماهيگيري عمان در تهران مورد استقبال دکتر عيسي کلانتري وزير کشاورزي قرار گرفت. وي در گفتگويي انجام مذاکرات در زمينه‌ي گسترش مبادلات بازرگاني و همکاري‌هاي کشاورزي، ماهيگيري و صنايع کشاورزي را به‌نفع دو کشور دانست. دکتر کلانتري نيز اعلام آمادگي همکاري دو کشور را در کوير زدايي، تثبيت شن‌هاي روان و برقراري دوره‌هاي آموزشي کوتاه و بلند‌مدت ذکر کرد و همچنين آمادگي ايران براي صدور ميوه، سبزي، پسته و زعفران به عمان مثبت دانست.(17)
همچنين رئيس مرکز تحقيقات شيلات عمان به اتفاق مدير شيلات جنوب اين کشور، ضمن ديدار و گفتگو با مسئولين شيلات استان گيلان، از سازمان تحقيقات شيلات و کارگاه تکثير و پرورش ماهي سد سنگر رشت بازديد کرد. ايشان در زمينه‌ي گسترش همکاري‌هاي دو کشور با خوشحالي گفت: «از هم اکنون چشم‌انداز اين همکاري‌ها پيرامون صيد ماهيان مهاجر مثل تون، بلاژيک در جنوب و ضرورت بهره‌برداري ذخاير به‌طور مشترک وجود دارد و اميدواريم در آينده از تجربيات کارشناسان شيلات ايران در زمينه‌هاي مختلف استفاده کنيم.»(18)
شيخ محمد بن زاهر الهنائي در گفتگويي اظهار داشت که در مدت اقامتش توانسته با امکانات گسترش همکاري‌هاي دو کشور در زمينه‌هاي کشاورزي و ماهيگيري آشنا شده و مبادله‌ي اطلاعات در زمينه‌هاي مختلف از جمله در مورد بذر، سموم، دفع آفات نباتي و وضعيت ذخاير آبزيان و ماهيگيري مورد توجه قرار گرفته است.
او همچنين در ديدار با مرحوم دکتر حسن حبيبي ضمن مفيد خواندن مذاکرات خود با وزراي کشاورزي و جهادسازندگي ايران گفت: «کشورهاي منطقه بايد جمهوري اسلامي ايران را در رسيدن به خودکفايي کشاورزي و غذايي الگو قرار دهند. اميدوارم بحران خليج‌فارس خاتمه [پيدا كند] و امنيت برقرار شود.» آقاي حبيبي نيز گفت: «مسائل منطقه به ما نشان داده که اساس روابط را بايد بر اصولگرايي و اخوت اسلامي بنا نهاده بنا بر توصيه‌هاي امام(ره) ما مصمم هستيم در زمينه‌ي نيازهاي داخلي به محصولات کشاورزي به خودکفايي رسيده و بر صادرات خود بيفزاييم. همچنين دررابطه با بحران خليج فارس، عراق بايد از کويت بدون هيچ قيد و شرطي خارج شده و مسائل خليج فارس، درياي عمان و امنيت منطقه با توسعه‌ي همکاري‌هاي دولت‌هاي منطقه حل و فصل شود.»(19)
دکتر عيسي کلانتري نيز گفت: «در حال حاضر سالانه حدود 210 ميليون دلار کالاهاي ايراني به‌طور غيرمستقيم به عمان صادر و طرفين مي‌توانند با برقراري رابطه‌ي تجاري مستقيم به‌نفع اقتصاد کشور عمل کنند. آقاي الهنائي همچنين از مجتمع کشت و صنعت مغان و سدکرج ديدن كرد و در نهايت پس از سه روز مذاکره با بدرقه‌ي دکتر کلانتري تهران را ترک کرد.»(20)
هم‌زمان با چهارمين نمايشگاه بين‌المللي تجاري عمان در مسقط با حضور ايران، من در مصاحبه با مطبوعات خبري اعلام کردم: «ايران براي موفقيت در بازار عمان بايد بسيار فعال در نمايشگاه بين‌المللي تجاري عمان شرکت کند. ايران و عمان روابط خوبي داشته و اين روابط در ميان کشورهاي حاشيه‌ي جنوبي خليج فارس نمونه است. عماني‌ها در مسائل منطقه و نيز شوراي همکاري خليج فارس از بي‌طرفي مثبت به سود ايران پيروي مي‌کنند. عمان در بسياري از موارد در سازمان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي مواضع نزديکي با ايران دارد. در زمينه‌ي روابط اقتصادي نيز ايجاب مي‌کند که ايران براي همکاري‌هاي بيشتر با عمان از هم اکنون برنامه‌ريزي‌هايي مدون را در نظر بگيرد. تشکيل کميسيون مشترک فني و اقتصادي در کشور نيز گام مثبتي در پايه‌ريزي اصولي همکاري‌هاي اقتصادي دو کشور بوده است. در نمايشگاهي که اکنون در مسقط برپاست مي‌توان به انواع مواد غذايي، ميوه‌ها، محصولات، خاويار و پسته اشاره كرد و ايران مي‌تواند تمام ميوه و سبزيجات عمان را تأمين کرده و در صورت رفع مشکل، حمل و نقل سريع بازرگانان ايران مي‌توانند به‌طور مستقيم به عمان ميوه صادر کند. در همين زمينه به‌منظور برقراري يک خط هوايي بين تهران و مسقط، گفتگوهايي بين مسئولين انجام و قراردادي هم بين معاون وزير راه و ترابري ايران و معاون وزير راه عمان و به‌زودي هواپيمايي ايران و گلف اير پروازهايي را بين دو کشور برقرار خواهند کرد. البته از سوي کشتيراني ايران نيز مذاکراتي با عمان انجام و احتمال دارد خط کشنيراني بين دو کشور داير شود.»(21)
عبدالحسين وهاجي وزير بازرگاني ايران نيز جهت شرکت در جشن‌هاي ملي اين کشور، پيگيري تفاهمات به‌عمل آمده در يادداشت تفاهم دومين کميسيون مشترک فنيـاقتصادي دو کشور و نيز ديدار از چهارمين نمايشگاه بين‌المللي اين کشور به عمان سفر کرد. وي به نمايش گذاشته شدن کالاها و محصولات ايران در اين نمايشگاه را در جهت افزايش صادرات کالاهاي غيرنفتي مفيد دانست و تبليغات به‌منظور افزايش صادرات کالاهاي غيرنفتي را بسيار با اهميت تلقی کرد و خاطر نشان کرد که حضور در چنين نمايشگاه‌هايي نشان‌دهنده‌ي آن است که کالاها و مصنوعات ايران از قدرت زيادي براي رقابت با کالاها و مصنوعات ساير کشورها برخوردار است. همچنين بايد تسهيلاتي از سوي عمان به‌منظور صدور رويداد براي بازرگانان ايران که قصد سفر به اين کشورو صدور کالاهاي خود را دارند ايجاد شود.»
آقاي الغزالي وزير بازرگاني عمان هم حضور آقاي وهاجي را نمايانگر سطح بالاي روابط حسنه بين دو کشور دانست. وي شرکت در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي عمان و تهران را عاملي مؤثر در پيشرفت و توسعه‌ي همکاري‌هاي في‌مابين دانست و گفت: «نيازهاي بازار عمان به‌خصوص در عرضه‌ي مواد غذايي و وسايل خانگي، بسيار زياد است و تقاضاي فراواني از سوي عمان به بازرگانان ايراني داده خواهد شد. عمان نيز هيچ‌گونه مشکلي براي صادرات کالاهاي خود ندارد.»(22)
آقاي وهاجي در پايان سفر دو روزه‌ي خود در گفتگويي، ديدار و مذاکره با مقام‌هاي عماني را موفقيت‌آميز توصيف کرد. وي با آقاي يوسف بن علوي وزير مشاور در امور خارجه‌ي عمان ديدار و در زمينه‌هاي مختلف بحث و گفتگو كرد. هيأت ايراني همچنين از شهرک صنعتي «رسيل» در نزديکي مسقط ديدن کرد.(23)
۱ . روزنامه‌ي اطلاعات، 12/2/1369، ص 3
2 . همان، 23/2/1369، ص 3
3 . همان، 24/2/1369، ص 4
4 . همان، 21/3/69، ص 3
5 . همان، 23/3/69، ص 13
6 . همان، 24/3/69، ص 3
7 . همان، 26/3/69، ص 3
8 . همان، 28/3/69، ص 4
9 . همان، 29/3/69، ص 4
10 . همان، 16/5/69، ص 3
11 . همان، 21/5/69، ص 3
12 . همان، 23/5/69، ص 4
13 . همان، 24/5/69، ص 2
14 . همان، 1/7/69، ص 4
15 . همان، 8/7/69، ص 4
16 . همان، 9/7/69، ص 4
17 . همان، 29/7/69، ص 4
18 . همان، 1/8/69، ص 2
19 . همان، 1/8/69، ص 4
20 . همان، 1/8/69، ص 4
21 . همان، 26/8/69، ص 3
22 . همان، 28/8/69، ص 2
23 . همان، 29/8/69، ص 4
ادامه دارد...
گفتگو و تنظیم: حسین روحانی صدر
كارشناس ارشد تاريخ ايران دوره اسلامي
