کتاب «کالک های خاکی» به قلم گلعلی بابایی و حسین بهزاد که با تازگی از سوی انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده، خاطرات سردار محمد علی جعفری از مقطع تولد در تابستان 1335 تا سا 1361، سالروز فقتح خرمشهر را روایت میکند که بدلیل برخورداری از متن پر محتوا و نثری روان، برای مخاطبان جذابیتهای لازم را دارد. یکی از نکات جالبی که در این اثر می توان به آن اشاره کرد ذکر خاطرات دیگر حاضرانی است که دراین وقایع حضور داشتند و جنگیدند. مؤلف هر کجا که احساس می کند ذکر خاطرات دیگر فرماندهان و رزمندگان از عملیاتهای مختلف ضروری است. از ذکر آن کوتاهی نکرده است. همین امر بر تکمیل خاطرات ذکر نشده یا فراموش شده و هم چنین ایجاد نگاهی عیمقتر به مخاطب در خصوص چگونگی وقایع کمک مؤثری می کند.

«کالک های خاکی» با تدوین گلعلی بابایی و حسین بهزاد را انتشارات سوره مهر همزمان با نمایشگاه بین المللی کتاب تهران درسال جاری عرضه کرده که جزو آثار جدید با موضوع خاطره نگاری دفاع مقدس است.مراسم رونمایی از کتاب «کالک های خاکی» درتاریخ هفده تیرماه جاری درحوزه هنری برگزار شد.
عزیز جعفری در این کتاب، دانشجوئی بود که از سر کلاس خودش را به جبهه رساند در حالی که قبل از آن سابقه نظامی نداشت؛ او تازه می خواست یاد بگیرد که چگونه با اسلحه شلیک میکنند و چگونه خمپاره می اندازند ، فرمانده کل سپاه امروز در سال 59 ناشناخته تر از آن است که درباور ما می گنجد. کتاب«کالکهای خاکی» پی در پی مخاطب را به خواندن بخشهای دیگر ارجاع می دهد که در باور عادی آدم نمی گنجد و خیال می کند این داستان است.

*مؤلفان می گویند
حسین بهزاد با اشاره به علت نامگذاری خاطرات جعفری با عنوان «کالک های خاکی» می گوید:« وی معمارزاده است و در رشته مهندسی معماری تحصیل کرده: از زمانی که پای او به جبهه باز شد، در طراحی عملیات سوسنگرد ، او درمیان خاکهای جبهه ، کالک می کشید.»
بهزاد که پژوهشگر و نویسنده ادبیات دفاع مقدس است، درروند پیدایش کتاب«کالک های خاکی» خاطرات جعفری، می گوید:« من مصاحبه گر این اثر بودم و برای گرفتن مصاحبه حدود شش ماه زمان گذاشتیم! این دوره زمان اوج کارهای فرمانده نیروی هوایی، دریایی و زمینی، قدس و بسیج بود! به دلیل مشغله کاری زیاد مطابق قراری که داشتیم، گاهی اوقات گاهی اوقات او از هواپیما پیاده می شد، به محل مصاحبه می آمد و بعد از مصاحبه آماده می شد تا به مأموریت دیگری اعزام شود.»
بابایی درابتدای اثر به چگونگی گردآوری و چرایی پرداختن به خاطرات جعفری اشاره می کند و می نویسد:« این دفتر کوششی است در راه گشودن یک منظر بر رخدادهای تاریخ ماندگار جنگ، فرضیه ای معروف و سخنی است زبانزد جمیع اهل قلم و پژوهشگران حوزه مستندنگاری تاریخ دفاع مقدس که ما به تعداد انسانهای مؤثر درگیر در وقایع آن دفاع هشت ساله می توانیم منظری به تاریخ جنگ داشته باشیم. اگر بنا را بر درستی این فرضیه قرار دهیم، در جمع فرماندهان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، بی شک، یکی از شخصیت های بسیار مهم محمد علی جعفری و به تعبیر خودمانی یکی از خاکی پوشان دوران دفاع مقدس«آقا عزیز» است.»

وی می گوید:« مجموع مصاحبه های به عمل آمده با سردار جعفری که توسط بنده و حسین بهزاد انجام گرفت، مشتمل است بر بیان خاطرات ایشان که طی ده نشست، در حد فاصل اوایل پائیز 1389 تا پایان اسفند ماه همان سال، به صورت جلسات برگزار شده در بعد از ظهر سه شنبه هر هفته، روی نوار صوتی مغناطیسی، ثبت و ضبط شدند. ابتدا به ساکن بنا داشتیم این خاطرات، مقطع کودکی آقا عزیز، تا پایان جنگ تحمیلی را در بر بگیرند، لیکن قسمت چیز دیگری بود. در پایان دهمین نشست، که داستان آزادسازی خرمشهر طی مرحله چهارم نبرد بیت المقدس توسط سردار جعفری بازروای شد، ایشان صلاح را بر آن دیدند که عجالتا به تدوین همین اندازه از خاطرات بیان شده بسنده کنیم، تا اگر بعدها فرصتی فراهم آمد، ضمن برگزاری سلسله نشستهایی، ادامه خاطرات ناگفته سردار از مقاطع بعدی جنگ را ثبت و ضبط کنیم.»

* به نقل از راوی
راوی می گوید :« دراواسط سال 1389، این دو برادر عاشق و متعهد به خون شهیدان، به سراغ این حقیر آمدند و ثبت خاطرات دوران دفاع مقدس را پیشنهاد کردند. از آن جا که من جزو افرادی بودم که در دوران جنگ برای ثبت خاطرات و وقایعی که با آن درگیر بودم. وقت کافی اختصاص نمی دادم، بر خود لازم دانستم برای جبران قصور خود از پیشنهاد این دو برادر همرزمم استقبال کنم.»
سردار جعفری در بخشی از یادداشتهای خود در تاریخ 17 شهریور 1391 و در حال بازخوانی آخرین نگارش آن نوشته است:« البته، درباره انتشار کتاب هنوز تردید دارم. چون نمی دانم این هزینه برای نسل امروز فایده ای دارد یا نه. بی تردید ثبت خاطرات شهدا که چراغ هدایت جامعه انقلابی ما بوده و هستند، ارزش فراوانی دارد؛ اما شهدا کجا و ما کجا!

در بخش دیگری از این اثر با عنوان «یادداشت راوی»، به قلم سردار جعفری چرایی نگارش این اثر و رضایت سردار برای تدوین خاطرات را از زبان خودشان می خوانیم که می گوید:«نظر فرماندهان درباره ثبت خاطرات دوران دفاع مقدس متفاوت بود، برخی، از جمله شهید باقری عزیز، به شدت طرفدار ثبت وقایع و نوشتن خاطرات خود بودند و دیگران را هم به این کار توصیه می کردند، تنها سختی ای که من متحمل شدم فشار آوردن به ذهن خود برای یادآوری و بیان خاطرات بیست و پنج سال اول زندگی بود که مدت زیادی، بین سی تا پنجاه سال ، از آن می گذشت.
برای آن که مطالب کاملا واقعی بر اساس آن چه اتفاق افتاده بود باشد، بارها نوشته های برادران بهزاد و بابایی را مرور کردم و مواردی را که مطمئن نبودم با واقعیت تطبیق دارد حذف یا اصلاح کردم. امروز که 17 شهریور سال 1391 و مصادف با سالگرد جمعه سیاه سال 1357 درمیدان شهریور تهران است، برای آخرین بار مطالب را مرور و اصلاح کردم.»

عزیز جعفری درنقطه ای از کتاب می گوید:« برخلاف روالی که در ارتش های متعارف جهان است، که شکل گیری نظام تیپ و لشکرشان در پادگان های عقبه بوده ، شکل گیری سپاه در بحبوحه جنگ و خط مقدم اتفاق افتاد، گردان های ما د رخط مقدم تبدیل به تیپ و تیپ ما تبدیل به کشگر شدند». با مطالعه این کتاب به گونه ای شفاف درمی یابیم که چطور سپاه ، سپاه شد: در واقع راه و رسم انقلابی گری فقط شعار دادن نیست و باید یک جاهایی از شگردها و بن بست شکنی ها استفاده کرد که البته این خصیصه انقلاب اسلامی است. از آن جا که مصاحبه شونده در بیان یکایک بخش های خاطرات خود، به ویژه از مقطع آغاز جنگ به بعد، مقید بود گفته هایش با مجموعه اسناد و مدارک معتبر موجود درآرشیوهای دفاع مقدس مطابقت داشته باشد وبه آنها استناد کند، مؤلف ضمن بررسی تطبیقی آن اسناد دسته بندی شده، بنا به اقتضا، در پانویس هر فراز از فصول کتاب، شرح مختصری از هر سند را درج کرده و درصورت حجیم بودن این ارجاعات، د ربخش پی نوشت یا ضمیمه هر یک از فصول کتاب، مستندات را به ترتیب تقدم آورده است.

*مروری بر کتاب
«کالک های خاکی» خاطرات زیادی از روزهای حماسه و جهاد را روایت می کند و از زاویه جدیدی به وقایع جنگ و مظلومیت مردم ایران در این سالها نگاه می کند، زاویه ای که خاص جعفری است. هر یک از این خاطرات می تواند به نوبه خود گره ای از ناپیداهای جنگ را باز کند، اما مهمتر از آن می تواند گواهی باشد بر مظلومیت رزمنده ها در جنگی نابرابر و امیدی باشد برای نسل آینده به خاطر داشتن مردان بزرگ در تاریخ این کشور.

*برخلاف روالی که در ارتش های متعارف جهان است که شکل گیری نظام تیپ و لشکرشان در پادگان های عقبه بوده، شکل گیری سپاه دربحبوحه جنگ و خط مقدم اتفاق افتاد.*

*کتاب در نگاهی کوتاه
فصل اول با عنوان «بچه نجف آباد یزد» به دوران کودکی تا نوجوانی سردار جعفری و هم چنین آداب و رسوم مردم یزد و جغرافیای این استان می پردازد.
فصل دوم با عنوان «تا دانشکده هنر» ایام دانشجوئی و فضای دانشگاهها، به خصوص دانشکده هنرهای زیبا درپیش ازانقلاب اسلامی بازرایی شده است.
در فصل سوم با عنوان «خمینی ای امام» چگونگی شکل گیری انقلاب در شهرستان یزد، نقش دانشجویان دانشگاههای تهران درهدایت اعتراضات مردمی و خاطره ورود حضرت امام خمینی(ره) به کشور و هم چنین وقایع روزهای پایانی مبارزات مردم تهران بر اساس مشاهدات سردار جعفری روایت شده است.
«دانشجوی خط امام» عنوان فصل چهارم کتاب است که سردار جعفری نحوه اشغال سفارت امریکا توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام را به صورت جزء به جزء بر اساس آن چه خود شاهد ماجرا بوده بازگو کرده است.
در فصل پنجم کتاب با عنوان«در انقلاب فرهنگی» آقا عزیز به عنوان یکی از دانشجویان مسلمان و معتقد به انقلاب اسلامی که شاهد عینی کارشکنی ها و خرابکاری گروههای سیاسی در دانشگاهها بود، نحوه اجرای انقلاب فرهنگی را به خوبی بازگو کرده است.
فصل ششم «شکست حصر سوسنگرد» نام گرفته است. دراین فصل با سردار جعفری عازم جبهه های نبرد می شویم و چگونگی پیشروی اشغالگران یعنی در جبهه جنوب، محاصره سوسنگرد و درنهایت از حصر درآمدن این شهر را پی میگیریم.

«پیروزی یک تفکر» عنوان فصل بعدی کتاب کالک های خاکی است. در فصل هفتم سردار جعفری چگونگی کسب اعتماد به نفس توسط نیروهای خودی را به رغم محدودیت هایی که بنی صدر برای آنها ایجاد می کرد بازگو کرده و به نمونه هایی از عملیات های موفق در سال اول جنگ اشاره داشته است.
عنوان فصل هشتم«همسر یا همسنگر» است . در این فصل از جبهه سوسنگرد با سردار جعفری همراه می شویم و به دیار همیشه سبز مازندران می رویم تا شاهد وصلت دو عنصر انقلابی در ساده ترین شکل آن باشیم. «تیپ عاشورا» عنوان فصل بعدی و یا موضوع عملیات طریق القدس است. در فصل نهم چگونگی تشکیل تیپ عاشورا به فرماندهی سردار جعفری، نحوه شناسایی محورهای دشت آزادگان و چزابه و درنهایت آزادسازی شهرستان طی عملیات کربلای یک در خلال خاطرات سردار جعفری بازروایی شده است.

موضوع محوری فصل دهم کتاب کالک های خاکی، عملیات کربلای دو یا همان فتح المبین است. در این عملیات«فرماندهی قرارگاه عملیاتی قدس» بر عهده عزیز جعفری بود. در فصل دهم قدم به قدم این عملیات بزرگ را با فرمانده قرارگاه عملیاتی قدس پی می گیریم.
در فصل یازدهم کتاب با عنوان«الی بیت المقدس» سردار جعفری  لحظه به لحظه عملیات الی بیت المقدس، از مرحله طراحی تا شناسایی و سرانجام 25 شبانه روز نبرد نفس گیر تا آزاد سازی خرمشهر را در قالب خاطراتی شیرین بیان کرده است.

بخش پایانی کتاب کالک های خاکی اختصاص دارد به عکس هایی ناب از مراحل مختلف زندگی سردار جعفری که به همراه تعدادی سند فصل دوازدهم این کتاب را شامل می شود.
کتاب «کالک های خاکی» به نام گلعلی بابایی و حسین بهزاد در قطع رفعی و 637 صفحه با شمارگان 2500 نسخه و قیمت 2900 تومان در سال 1392 از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.

نسرین بصیری

منبع: کتاب هفته یکشنبه 20 مرداد 1392، ش 395، ص6


نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی