جلد دوم تاریخ لشکر خراسان از پیروزی انقلاب اسلامی تا پس از دوران دفاع مقدس به قلم رامین رامین نژاد در سال 1391 توسط انتشارات آهنگ قلم در205صفحه مصور منتشر شده است.
نویسنده با رویکرد به منابع مختلف از جمله مصاحبه این کتاب را تالیف نموده است. مصاحبه با 44 نفر از افسران و پیشکسوتان لشکر 77 خراسان بخشی از مطالب کتاب تشکیل می دهد. روایت های فرماندهانی همچون سرتیپ کهتری، سرتیپ دوم مهدی تکلو، سرتیپ دوم محمد کاظم تارخ، سرتیپ دوم محمد طبسی، سرتیپ دوم روح الله سروری و ... به رمز و راز موفقیت لشکر77خراسان در جنگ تحملی می پردازند. می توان گفت خاطرات هر یک از مصاحبه شوندگان این کتاب به تنهایی قابلیت تبدیل شدن به کتابی مستقل در حوزه جنگ را دارند. نویسنده با تلفیق خاطرات و مکتوبات این کتاب را تدوین و تلاش نموده تا به اکثر وقایع هشت سال جنگ تحمیلی بپردازد. کتاب هایی از قبیل گردان 110 در نبرد 8ساله، خاکریز ابرویی، ناگفته های جنگ، امیر آبادان، سرو قامتان77 و ...بخشی از منابع کتاب تشکیل می دهند. این کتاب در چهار فصل نوشته شده است. فصل اول با عنوان تلاش لشکر77خراسان برای امنیت داخل کشور به مطالبی همچون انتصاب اولین فرمانده لشکرپس از انقلاب اسلامی، تشکیل انجمن اسلامی در پادگان مشهد، آغاز ناآرامی های قومی در کشور، نا آرامی در شهرهای تربت جام، گنبد، کردستان و واقعه طبس اختصاص دارد.
از جمله مطالبی که در فصل اول قابل توجه است، نقش لشکر 77 در پاکسازی صحرای طبس پس از وقایع پنجم اردبیهشت سال 1359 است. حمله نظامیان آمریکایی به ایران و شکست و ناکامی در کویر طبس از جمله وقایعی است که نویسنده به آن پرداخته است. پس از ناکامی آمریکایی ها در صحرای طبس، بنا به دستور سرلشکر شادمهر رئیس ستاد مشترک ارتش، گردان 148لشکر 77 به منطقه اعزام شد و کار پاکسازی منطقه اقدامات تامینی را انجام داد. در این ماموریت غنایم به جا مانده از آمریکایی ها بدین شرح گزارش شده است: لاشه سوخته پنج فروند هلی کوپتر و یک فروند هواپیمای C-130، دو فروند هلی کوپتر سالم، یک دستگاه خودرو جیپ آمریکایی، چهار دستگاه موتورسیکلت، شش قبضه تیربار کالیبر50، تعداد 9قبضه تفنگ، فشنگ و مهمات، ماسک ضد گاز، 1000دلار آمریکا، مقداری اسکناس ایرانی، تجهیزات نظامی انفرادی و قطعات یدکی و تعدادی نقشه پروازی که در داخل هلی کوپترها بودتد. همچنین پنج جسد کامل از نظامیان آمریکایی طبق صورت جلسه ثبت شده است. گردان 148 لشکر 77 تا یازدهم اردبیهشت در منطقه طبس حضور داشتند و پس از آن به مشهد باز می گردند.
بخش اعظم این کتاب از جمله فصل دوم کتاب به موضوع لشکر 77 خراسان در هشت سال دفاع مقدس اختصاص دارد. مهمترین مطالب این بخش عبارتند از: عملیات کرخه، عملیات ذوالفقاریه، چغاوند، دارخوین، ثامن الائمه، طریق القدس، چزابه، بیت المقدس، والفجر، خیبر و عملیات کربلای 6.
رامین نژاد در این بخش از استوار یکم امرالله غلامزاده بعنوان اولین شهید لشکر 77 خراسان در جنگ تحمیلی یاد کرده است. ستوان دوم کریم زاده (همرزم شهید) روایت اولین شهید لشکر 77 خراسان را این گونه بیان نموده است:
«عراقی ها بر روی تپه ها و ما در مناطق هموار غرب سرپل ذهاب مستقر بودیم. سه یا چهار روز بود که درگیری ها در آن منطقه شدت یافته بود. روز 14مهر 1359 آتش سنگین توپخانه دشمن باریدن گرفت و همه در داخل سنگرها و تانک ها پناه گرفتیم. ساعاتی بعد که کمی اوضاع آرام تر شد، استوار غلامزاده که فرمانده تانک بود، از تانک خارج شد و قصد وضو گرفتن داشت. در همین موقع خمپاره دشمن در کنار پای او اصابت کرد و منفجر شد. بدنش چند تکه شد...»
فصل سوم کتاب به ایثارگران لشکر 77 اعم از شهدا، مفقودین، جانبازان و آزادگان اختصاص دارد. نویسنده تعداد آزادگان لشکر 77 خراسان را 2865 نفر ذکر نموده است. همچنین از 2300 شهید یاد نموده است که در طول هشت سال دفاع مقدس در نبردهای مختلف به شهادت رسیده اند. در کتاب تاریخ لشکر خراسان تعداد جانبازان و مجروحان جنگ عراق علیه ایران 15949نفر و280 نفر هم مفقودان این لشکر هستند.
در فصل چهارم به دیدگاه شخصیت ها ی مختلف در ارتباط با نقش لشکر 77در دفاع مقدس پرداخته شده است. دست نوشته هایی از مقام معظم رهبری، سرلشکر فیروز آبادی، امیر دریادار شمخانی، سرتیپ موسوی و ...مطالب بخش پایانی کتاب را تشکیل می دهند. صفحات انتهایی کتاب به عکس هایی از حضور پرسنل لشکر 77 در جنگ تحمیلی اختصاص دارد.
چنین به نظر می رسد تاریخ لشکر خراسان فراتر از یک کتاب باشد. نویسنده مختصراً به هر یک از وقایع و عملیات های هشت سال جنگ تحمیلی اشاره نموده است. این کتاب می تواند مقدمه ای برای پژوهش جدی در زمینه نقش لشکر 77 خراسان درهشت سال دفاع مقدس محسوب شود. ارائه آمار و ارقام و معرفی پرسنل فعال در جنگ از جمله نقاط قوت کتاب تاریخ لشکر خراسان است. نویسنده با دسترسی به خاطرات مکتوب و منتشرنشده نظامیان تلاش نموده از تمام منابع در تدوین کتاب استفاده کند. تلفیق خاطرات اسناد با عکس های مرتبط موجب شده تا این کتاب از لحاظ پژوهشی مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد.
جلد سوم کتاب لشکر 77 خراسان 29فروردین 1392 هم زمان با روز ارتش رونمایی شد. این کتاب منتخب دو هزار قطعه عكس از تاریخ لشکر خراسان است.
غلامرضا آذری خاکستر
