وقتی بیست سال پیش وارد حوزه هنری شدم در اکثر واحدها کامپیوتر آن روز و رایانه امروز وجود نداشت و اولین نشریه‌ای که تقریباً روزانه در حوزه توزیع می‌شد نشریه‌ای به نام بازتاب یا بریده جراید بود. این نشریه در واقع کپی مطالب نشریات کشور درباره حوزه هنری بود. این نشریه هنوز بدون نوآوری خاصی تولید می‌شود و جالب آنکه برخی بخشهای حوزه مستقلاً! برای خود نیز مشابه این جزوه را منتشر می‌کنند. اما به نظر می‌رسد دیگر ما در دوران جدیدی قرار داریم و باید این روش‌های سنتی و هزینه‌بر کنار گذاشته شود و از فناوری‌های جدید استفاده کرد. در این راه فناوری اطلاعات و ارتباطات بستری است كه صنعت نشر زمانه ما را متحول ساخته و مفاهيم جديدی در اين عرصه خلق نموده است، مفاهيمی كه به صورت كلی در تحت عنوان «نشر الكترونيك (Electronic Publishing)» تعريف می‌شوند.
فرآیند تولید و اشاعه اطلاعات از طریق ابزار الکترونیکی، شامل پست الکترونیکی و وب را نشر الکترونیکی تعریف کرده‌اند. مطالب منتشر شده به صورت الکترونیکی ممکن است بر روی کاغذ هم منتشر شده یا اختصاصاً برای انتقال به محیط الکترونیکی تولید شده باشد. نشر الکترونیکی شامل آنچه که در محیط وب عرضه می‌شود و نیز گونه‌های غیر چاپی مانند خبرنامه الکترونیکی، دیسک نوری، کتاب‌های الکترونیکی می‌باشد. بطورکلی نشر الکترونیک نشری است که تمام فرآیندهای نشر سنتی در آن وجود دارد به استثنای اینکه ابزار دیجیتالی را در فرآیند تولید، ارتباط و انتقال ایجاد می‌کند که این عوامل فعالیت‌ها را جذاب‌تر، ارزان‌تر، و در راستای یادگیری اثرگذارتر می‌سازد.
نشر الکترونیک دارای مزایا و معایب است که باید مورد توجه قرار گیرد؛ بسیاری از امتیازاتی که برای نشر الکترونیکی بر می‌شمارند صرفاً با مقایسه آن با نشر چاپی قابل درک است. برخی از مزایای نشر الکترونیک عبارتند از کاهش هزینه‌های تولید و چاپ ، عدم نیاز به فضای گسترده فیزیکی برای آرشیو نشریات، مجلات و کتابها، عدم نیاز به توزیع پستی، وجود هایپر لینک‌ها و استفاده از اطلاعات تکمیلی، انتشار و توزیع سریع و آسان و امکان دریافت سریع نقدها و بازخورد.
برخی معایب نشر الکترونیکی ذاتی هستند و برخی دیگر مانند مسائل مربوط به شیوه دسترسی کاربران عارضی. از این رو روشن است این عوارض را با تمهیدات و روش‌های مناسب می‌توان کاهش داد یا از میان برداشت. برخی از مهم‌ترین معایب نشر الکترونیک عبارتند از عدم دسترسی مناسب همگان به اینترنت، حق مؤلف، مشکلات خواندن در محیط وب، مشکلات مربوط به استناد به کتاب‌های الکترونیکی، رعایت نکردن حقوق پدید آورندگان، عدم تسلط و مهارت کاربران در بازیابی اطلاعات و تردید در ماندگاری مطالب در محیط الکترونیکی.
البته می‌توان برخی این معایب را برطرف کرد مثلاً یک دوره نشریه (سالانه) را در قالب DVD مولتی مدیا نیز در اختیار مخاطبان قرار داد و ...
در سالهای اخیر مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری راه‌اندازی پایگاه‌های مختلف در فضای اینترنتی را در دستور کار خود قرار داده است. راه‌اندازی سایت تاریخ شفاهی ایران و خصوصاً نشریه الکترونیکی هفتهنامه تاریخ شفاهی جز اولین گامهای مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری در این راستا است که با توجه با نیاز مخاطبان امروزی به دسترسی آسان و سریع به اطلاعات معتبر باید مورد حمایت و پشتیباتی قرار گیرد.
میرزاباقر علیاننژاد
