|
علم تاریخ شفاهی را دانشگاهی کنیم
 |
اوج فعالیتهای ارتش جمهوری اسلامی ایران چه در عرصه حملات هوایی، دریایی و زمینی از 19 بهمن 57 شکل گرفت تا اینکه در 31 شهریور 1359 جنگ رسمی عراق علیه ایران آغاز شد. حمله هوایی 144 فروند هواپیما ایرانی به سمت تاسیسات عراق، درست چند ساعت بعد از حمله عراق به فرودگاه مهرآباد یکی از عملیاتهای غرور آفرین ارتش در همان ساعت نخست جنگ تحمیلی بود. در طول این سالها فرماندهان و خلبانان ارتش خاطرات بسیاری را از صحنههای نبرد هوایی خود نقل کرده اند. امیر سرتیپ خلبان حسین چیتفروش، مسئول سابق دفتر پژوهشهای نظری و مطالعات راهبردی نیروی هوایی ارتش درباره نقش تاریخ شفاهی در جمع آوری خاطرات عینی و واقعی فرماندهان ارتش از دوران دفاع مقدس در گفتگو با خبرنگار سایت تاریخ شفاهی ایران اظهار داشت: «در گذر این 20 و اندی سال از جنگ تحمیلی، دنیا در مقوله تاریخ شفاهی از ما جلوترعمل کرده و تجارب بیشتری در این زمینه بدست آورده است، به طوری که به عنوان علم تخصصی آن را تدریس میکند. یک علم دانشگاهی که علاقهمندان آن میتوانند تا مقطع دکترا به طور تخصصی علم تاریخ شفاهی را بیاموزند.»
وی ادامه داد: «علم تاریخ شفاهی سابقه چندانی در نیروی هوایی ارتش ندارد، به طوری که در سالهای اخیر فعالیت خود را در جمع آوری خاطرات و وقایع تاثیرگذار جنگ از زبان لیدرهای دسته و فرماندهان پیشکسوت در ارتش آغاز کرده است. این بنیادی است که در دفتر پژوهشهای نظری ومطالعات راهبردی نیروی هوایی بنیان نهاده شده است. در همین راستا کتابهای متعددی منتشر شده، خاطرات شفاهی فرجالله براتپور، لیدر دسته حمله به اچ 3، یکی از اسطورههای ارتش در دوران دفاع مقدس است که توسط این دفتر به صورت مصاحبه جمعآوری و در قالب کتاب منتشر شده است. همچنین خاطرات دیگری از فرماندهان به شیوه مصاحبه گردآمده که باید به نگارش و تدوین درآید و سروسامان بگیرد.»
امیر سرتیپ چیت فروش با اشاره به اینکه هنوز تاریخ شفاهی به طور تخصصی و حرفهای در میان اهالی قلم جانیفتاده است، تصریح کرد: «در مقوله تاریخ شفاهی نباید به خاطرات دست برده شود، خاطرات را همان گونه که از زبان روای بیان شده، نوشته و منتشر شود. از سویی دیگر در فن مصاحبه تاریخ شفاهی افراد باید متناسب با موضوع مصاحبه اطلاعات و آگاهی داشته باشند. مصاحبههایی که در دفتر پژوهشهای نظری و راهبردی نیروی هوایی ارتش صورت میگرفت نیز با توجه به این اصل و مبنا بود. ما لیدر دسته را میآوریم، آن زمان یک سروان بود، اما الان یک تیمسار و امیر بازنشسته است، با استفاده از فن مصاحبه در تاریخ شفاهی خاطرات این افراد را با دقت و جزئیات استخراج میکردیم. یکی از کتابهایی که با استفاده از علم تاریخ شفاهی در ارتش منتشر شده، کتاب «نبرد ستارههای هوایی» شامل زندگی و خاطرات جمعی از فرماندهان و امیران ارتش است. تاکنون یک مجلد از این مجموعه به چاپ رسیده و درصدد هستیم تا مجلدات دیگری از این مجموعه را منتشر کنیم.»
وی علم و دانش تاریخ شفاهی را جوان دانست و افزود: «فردی در دانشگاه کلمبیا در مقوله تاریخ شفاهی مدرک دکترا میگیرد، اما ما هنوز در دانشگاه ما این مقوله تدریس نمیشود. بنابراین نحوه ارایه و تدریس تاریخ شفاهی در دانشگاههای ما جای کار دارد. از سویی دیگر فرماندهان، رهبران نظامی و کسانی که مستقیم در جنگ بودند و نقش کلیدی داشتند، در سنینی هستند که در سالهای اخیر جمع زیادی از آنها را از دست دادیم، در سال گدشته 15 خلبان که در دوران دفاع مقدس حضور داشتند از دنیا رفتند. زمان و فرصتها محدود هستند و عمر حافظه افراد نیز کوتاه از سویی دیگر خاطرات و وقایع بیشمار هستند، بنابراین در مقوله تاریخ شفاهی باید انقلابی در کشورصورت گیرد.»
امیر سرتیپ چیت خلبان چیت فروش اظهار داشت: «یکی از خلبانان ارتش که استاد شهید بابایی بود، خلبانی که آشنایی و تسلط کامل به نحوه ساخت هواپیمای بومی و ایرانی داشت، این فرد یک استاد بلامنازع هواپیمای اف 14 بود، الان زیر خاک مدفون شده است. اگر تاریخ شفاهی آن زمان فعال بود باید دهها ساعت با این خلبان حرف میزد. جمعآوری خاطرات این افراد از یک سو برای حفظ تاریخ و میراث کشورمان اهمیت دارد و از سویی دیگر تجربه و تخصص این افراد که در دوران جنگ درس پس دادند، میتواند منبعی برای دانشجویان امروز باشد. بنابراین با استفاده از مقوله تاریخ شفاهی تا زمانی که این افراد را از دست ندادهایم، و ای کاش ندهیم، باید با آنها حرف بزنیم و خاطراتشان را ثبت و ضبط و منتشر کنیم. در این میان کسانی هم هستند که قلم ندارند اما خوب حرف میزنند، اینجا علم تاریخ شفاهی باید وارد میدان شود تا حرفهای آنها را به طور مستند ثبت و پالایش کند و آن را هدفمند و صحیح منتشر کند. دفتر ادبیات و هنر پاپداری حوزه هنری سالهاست که در این عرصه فعالیت میکند، اما مقوله تاریخ شفاهی جای کار بسیاری دارد.»
خبرنگار فاطمه نوروند
|
