جلد اول كتاب «همه چیز درباره جنگ» نوشته مرتضی سرهنگی به چاپ هشتم رسید. این کتاب در چهارده بخش تهیه و تنظیم نوشته شده است. این بخش‌ها عبارتند از: عراق كجاست، قراداد الجزایر، مهم‌ترین قراردادهای مرزی ایران و عراق، طول مرزهای ایران و عراق، اروند رود، خط تالوگ ، حزب بعث، قادسیه، روز صاعقه، صدام كیست، تعریف تجاوز به همراه اسناد و مداركی كه برای آگاهی خوانندگان ضمیمه كتاب شده است.
نویسنده در شروع كتاب و در اشاره آن به این مساله می‌پردازد كه دستش مجال جست و جوی همه بلندی‌های دفاع مقدس را نداشته است و به سراغ وقایعی آمده كه بلندتر بوده‌اند تا آنها را به چشمان خوانندگان نزدیك‌تر كند. سرهنگی این مساله را یادآور می‌شود كه به تعداد سالهای دفاع مقدس به مجموعه همه چیز درباره جنگ اضافه خواهد شد. جلد اول كتاب همه چیز درباره جنگ به آشنایی مقدماتی با اشخاص، مكان‌ها و قراردادهایی اختصاص دارد كه هر یك به نوبه خود در بروز و ادامه جنگ عراق با ایران موثر بوده‌اند و بدون آشنایی با این مقدمات مشكل می‌توان به بلندی‌های فلات هشت سال دفاع مقدس نزدیك شد.
نویسنده در بخش عراق كجاست بیان می‌كند كه كشوری كه امروز عراق نامیده می‌شود، در دوران پیش از اسلام جزء خاك ایران بود و پایتخت پادشاهان ایرانی مانند تیسفون در آن قرار داشت. روابط كشور ایران و عراق در تمام سالهای پیش از انقلاب، اغلب غیردوستانه و در مواردی هم خصمانه بود. اختلافات و برخوردهای مرزی كه دو كشور را تا پرتگاه جنگ كشانده بود. سرانجام رژیم بعث عراق و صدام با زیر پا گذاشتن قرارداد ششم مارس 1975 الجزایر – 16 اسفندماه 1354 – جنگی را علیه ملت ایران آغاز كردند كه در تاریخ روابط ایران و عراق بی‌سابقه است. قرارداد الجزایر در ششم مارس 1975 میان ایران و عراق و با میانجیگری "هواری بومدین" رییس جمهور فقید الجزایر در پایتخت این كشور – الجزیره – منعقد شد.
محمدرضا پهلوی شاه ایران و صدام حسین معاون رییس جمهور وقت عراق برای امضای این قرارداد در الجزیره به توافق رسیدند. قرارداد الجزایر تمام اختلافات دو كشور را دربرمی‌گرفت و برای هر اختلافی چاره‌جویی می‌كرد اما صدام حسین كه با روحیه جاه‌طلبی‌اش می‌خواست ایران را در مدت كوتاهی شكست دهد و به صورت قهرمان جهان عرب درآید همه مقررات و قوانین بین‌المللی را نادیده گرفت و آتش جنگ از زمین و هوا و دریا میان دو كشور شعله‌ور شد. در این بخش ازكتاب صفحه‌ای از متن قرارداد الجزایر به زبان عربی و فرانسوی كه به امضای سعدون حمادی و عباسعلی خلعتبری وزرای خارجه وقت عراق و ایران رسیده است برای آگاهی مخاطبان ضمیمه است.
در بخش مهم‌ترین قراردادهای مرزی ایران و عراق ، 14 قرارداد مهم میان دو كشور ایران و عراق نشان داده می‌شود. ایران و عراق 1610 كیلومتر مرز مشترك خاكی و آبی دارند. این مرزها از دهانه بندر فاو در جنوب آغاز شده و تا منطقه دالامپرداغ در غرب پیرانشهر در آذربایجان غربی ادامه دارد. نام و طول هر كدام از این مرزها در چهارده ردیف بیان می‌شود. اروند رود ، رود بزرگی است كه از به هم پیوستن دو رود دجله و فرات تشكیل می‌شود. طول اروند رود 175 كیلومتر و عرض آن بین 120 تا 150 متر است. مرز مشترك ایران و عراق در اروند رود 84 كیلومتر است. اروندرود هنگامی به وجود آمد كه عراق امروز ملیت مشخصی نداشت و جزیی از قلمرو امپراتوری ساسانی شمرده می‌شد. پس از سقوط ساسانی به واسطه عدم مراقبت ، سدها خراب شده و شكسته می‌شود و در رودخانه در محل " القرنه" به هم پیوسته و اروند رود را تشكیل می‌دهند.
در بخش خط تالوگ نویسنده به این مساله اشاره می‌كند كه در عهدنامه 1937 - 1316 ش - و با نفوذ انگلیسی‌ها كه عراق در آنزمان تحت‌الحمایه آنان بود ، همه حقوق اروندرود در اختیار عراق قرار گرفته بود كه این خلاف عرف و مقررات بین‌المللی بود. به همین دلیل ایران در هفتم اردیبهشت ماه 1347 این قرارداد را عادلانه ندانست و آنرا لغو كرد. این موضوع كشمكش‌های زیادی را میان دو كشور ایران و عراق بوجود آورد كه به تیره شدن روابط دو كشور انجامید. سرانجام پس از رفت و آمدهای فراوان سیاسی در ششم مارس 1975 – 16 اسفند 1354 ش – قرارداد الجزایر بین ایران و عراق منعقد شد و رسما ً خط تالوگ به عنوان مرز رودخانه‌ای ایران و عراق در اروندرود شناخته شد.
در بخش حزب بعث به تاریخ شكل‌گیری حزب بعث از ابتدا تا به قدرت رسیدن صدام حسین پرداخته می‌شود. بعث كلمه‌ای عربی به معنی "جنبش" یا "احیاء" و در اصطلاح سیاسی نام حزبی است كه در سال 1942 میلادی – 1321 ش – توسط میشل عفلق و صلاح‌الدین بیطار در سوریه تشكیل شد. وقتی انقلاب اسلامی در ایران به پیروزی رسید ، صدام حسین با یك كودتای سفید ، احمد حسن البكر را كه ریاست جمهوری عراق را بر عهده داشت كنار زد تا میدان عمل آمریكا در مقابله با امواج متاثر انقلاب اسلامی بازتر شود. صدام در آغاز قدرت دست به تصفیه وسیعی از مخالفان خود زد و حتی هواداران البكر را از میان برداشت و خود را آماده كرد تا مانند سردار قادسیه وارد خاك ایران شود.
در بخش قادسیه كتاب همه چیز درباره جنگ می‌خوانیم كه صدام جنگ با ایران را نیز "قادسیه" ام نهاد تا این جنگ را جنگ میان عرب‌های مسلمان و ایرانیان غیر مسلمان قلمداد كند. او با این نامگذاری برای خود و حزب بعث یك رسالت تاریخی قائل شد. صدام بارها به فرماندهان خود لقب قعقاع و سعد ابن ابی وقاص داده بود. او با این حیله توانست بسیاری از كشورهای عربی را برای جنگ با ایران همدست خود كند. نویسنده كتاب در بخش تجاوز به این مساله اشاره می‌كند كه دولت عراق با قصد قبلی كه از عوامل تشدیدكننده مجازات متجاوز است و با تهیه تداركات جنگی ، تجهیزات قبلی و تنظیم نقشه‌های جنگی به ایران حمله و به تمامیت آن تجاوز كرد. در این مورد هیچ‌گونه ابهام و تردیدی وجود ندارد.
فصول صدام كیست و روز صاعقه در كتاب «همه چیز درباره جنگ» به زندگی صدام تا كسب قدرت و حمله ناگهانی ارتش او به ایران اسلامی می‌پردازد. تاریخ تولد صدام را بیست و هشتم آوریل 1937 – 1316 شمسی – نوشته اند. او در این تاریخ در روستای دورافتاده " العوجه " واقع در جنوب تكریت در كرانه غربی رود دجله و در عشیره "طلفاح" به دنیا آمد. مادر صدام كه "صبحه" نام دارد، با فقر و تهیدستی سرپرستی فرزند خود را برعهده می‌گیرد. صدام بچه چند سالهای بیش نبود كه مادرش با مرد متاهلی به نام ابراهیم حسن ازدواج می‌كند و او تحت سرپرستی ناپدری خود قرار می‌گیرد. تربیت دوران كودكی و محرومیت‌های بی‌شمار، صدام را عاشق قدرت كرده بود به طوری كه عطش قدرت او را سیراب نمی‌كرد. او حتی دامادهایش را به خاطر خیانتی كه به او كرده بودند ، به همراه بعضی از نزدیكانش قتل عام كرد تا بر سر قدرت باقی بماند. او می‌خواست با شكست ایران در جنگ هشت‌ساله و اشغال كویت ثابت كند حكومت بر عراق برای او كوچك است. در این بخش عكس‌هایی از مادر و خانواده صدام و همچنین خود او در دوران نوجوانی و جوانی به چشم می‌خورد. صدام حسین سرانجام در روز دوشنبه سی و یكم شهریور 1359 ساعت یك و سی دقیقه بعدازظهر ، با 192 هواپیمای جنگنده نیروی هوایی عراق به خاك ایران حمله كرد. پیش بینی رییس جمهوری عراق برای یك جنگ كوتاه مدت علیه ایران درست از آب درنیامد. جنگی كه او آغاز كرده 2887 روز و در جبهه‌ای به طول 1200 كیلومتر به عمق 80 كیلومتر در امتداد مرزهای دوكشور به درازا كشید.
كتاب «همه چیز درباره جنگ» با تیراژ 2200 نسخه و با قیمت 3000 تومان توسط انتشارات سوره مهر به چاپ هشتم رسیده است. مرتضی سرهنگی پس از چاپ اول این کتاب در گفت‌وگویی درباره آن به این سوال‌ها پاسخ داد:
چطور شد به فکر تدوین مجموعه «همه چیز درباره جنگ» افتادید، آن هم برای نوجوانان؟
جنگ واقعه بزرگی است؛ آن‌قدر بزرگ است که سرنوشت کشورها و ملت‌ها را تغییر می‌دهد. یعنی گاهی جنگ‌ها باعث می‌شوند یک کشور چند پاره و تجزیه شود، یا گاهی دو یا چند کشور یکی بشود. جنگ‌ها همیشه زمینه‌هایی داشته‌اند. معمولاً آسان شروع می‌شوند، ولی خیلی سخت به پایان می‌رسند.
جنگ عراق با ایران هم همین‌طور بود؟
می‌توان گفت بله! بروز هر جنگی دو عنصر لازم دارد:«اراده» و «بهانه». عراق هر دو عنصر را داشت. پشت اراده عراق یک اراده جهانی بود. آنها می‌خواستند ایران مانند گذشته مستعمره آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها باشد، بنابراین اراده کردند با جنگ کمر انقلاب اسلامی ایران را بشکنند. بهانه هم قرارداد الجزایر بود که سال 1975 بین ایران و عراق امضا شده بود. صدام می‌گفت این قرارداد را قبول ندارد، در حالی که خودش در آن سال با این قرارداد موافق بود. این بهانه خوبی بود!
در جلد اول «همه چیز درباره جنگ» شما این قرارداد را تعریف کرده‌اید و تصویر آن قرارداد هم در کتاب هست. امضای وزیران خارجه ایران و عراق هم در آن سند به خوبی مشخص است.
بله! این قرارداد برای هر دو کشور مهم است، چون به همه اختلاف‌های ایران و عراق خاتمه داده است. من حتی درباره سایر قراردادهای مهم میان ایران و عراق هم نوشته‌ام.
در این کتاب دو بیت از شاهنامه فردوسی را نوشته‌اید که نام اروندرود در آن است، این برای من خیلی جالب بود.
من حدود 20 سال پیش این دو بیت را پیدا کردم. یکی از بهانه‌های جنگ عراق با ایران همین رودخانه اروندرود است، در حالی که فردوسی حدود هزار سال پیش این رودخانه را ایرانی‌می‌داند، ولی عراقی‌ها می‌خواستند که این رودخانه مال آنها باشد و این دو بیت یک سند تاریخی است.
چه خوب که نوجوان‌ها بتوانند با این دارایی‌های معنوی آشنا شوند.
بله! همین‌طور است. من در 30 سالگی با این دو بیت آشنا شدم. پیش خودم گفتم چرا نوجوان‌های کشورم در 15 یا 16سالگی با این موضوع آشنا نشوند.
به همین دلیل تصمیم گرفتید این مجموعه را تدوین کنید؟
بله! باید این کار را می کردم. چون درباره واقعه مهمی مثل جنگ باید منابع و کتاب‌های مستند و دقیقی باشد تا ما با آن بهتر آشنا شویم.
درباره جلدهای بعدی این مجموعه بگویید.
این مجموعه هشت جلد است؛ یعنی به تعداد سالهای جنگ عراق با ایران. در هر جلد که متعلق به یک سال از جنگ است، اتفاق‌های مهم هر سال به زبان ساده نوشته می‌شود. تلاش می‌کنیم این نوشته‌ها همراه با عکس‌ها و سندها باشد، مثل همین جلد اول.
بنابراین می‌توان با مطالعه این مجموعه از اتفاق‌های مهم هر سال از جنگ آگاه شد.
امیدوارم این‌طور باشد. بیان حقایق جنگ باعث می‌شود دانش ما درباره یکی از وقایع مهم کشورمان بالا برود. وقتی دانش ما درباره یک واقعه یا یک پدیده بالا رفت، آن وقت بهتر می‌توانیم درباره آن قضاوت کنیم و درست درباره‌اش حرف بزنیم. به نظر شما این یک امتیاز نیست؟
منابع: www.ido.ir و http://hamshahrionline.ir
