پیش از شروع چندنکته رادرمورد تاریخ شفاهی وبایگانی شرح می دهیم تامعلوم شود با اشاره به این موضوعات در مورد چه چیز ی صحبت می کنیم.
ابتدا یک گوشزد : ما درچهارچوب عملیات بایگانی آن طور که در ایالات متحده رایج است صحبت می کنیم. بنابراین برخی از مطالبی که بیان می شود دارای محدودیت فرهنگی وتاریخی ونیز انعکاسی از تفاوت های واقعی دردسترسی به منابع است. گرچه با توجه به سیاست های جاری ایالات متحده درزمینه هزینه کرد دراین رشته، این تفاوت ها چندان دوام نخواهد آورد. اما بخش مهمی ازاین مباحث را باید در چارچوب آرای اروپای سنتی به خصوص انگلوساکسون ها، در مورد قانون، آن طور که قانون به مسائل مالکیت معنوی، دسترسی عمومی وحریم شخصی وسازمانی می پردازد، درنظرگرفت.
دوم : ما از واﮋه بایگانی برای اشاره به حوزه ای گسترده استفاده می کنیم که شامل خزانه اسناد سازمانی ، خزانه کتابخانه ها یا دستنوشته های حاوی مجموعه های تحقیقاتی ونیزبایگانی دیجیتال آنلاین می شود. درهرمورد باید به خاطر داشته باشیم منظور ازعملیات بایگانی وماهیت خاص اسناد مربوطه، به هنگام صحبت ازتاریخ شفاهی چیست. همچنین از عملیات ومدیریت بایگانی به عنوان مسئولیتی پویا، و نه منفعل، صحبت می کنیم. پویاست نه تنها به دلیل آنکه درقرن حاضر یک بایگان، درمحاصره اسنادی که نیاز به مدیریت دارد، باید به طور فعال اسناد را گلچین کند ودرمورد انتخاب بخشی ازآن جهت نگهداری وسازماندهی تصمیم گیری کند، بلکه به دلیل آنکه اسناد مربوط به تاریخ شفاهی این نقش فعال را فراتر هم می برد. دربسیاری موارد، از بایگانی ها خواسته می شود پروﮋه های تاریخ شفاهی را برای موسسه ای که درآن مشغول هستند مهیا ،هدایت واجراکنند. کتابخانه های اسناد دستنویس هم برنامه هایی را برای تکمیل مجموعه هایی که نگهداری می کنند به اجرادر می آورند. براین اساس بایگانی ها مسئولیت مستقیم ایجاد همان اسنادی را دارند که آن راحفظ، سازماندهی ،مدیریت وبه عموم ارایه خواهند کرد.
سوم : مابرمسئله تکنولوﮋی تاکید داریم. همانطور که در مورد تمام اسناد چنین است، حفظ ،مدیریت سازماندهی وارایه عمومی تاریخ شفاهی تاحد زیادی وابسته به ماهیت ابزارهای مورد استفاده برای ایجاد سند وساختاری است که آن ابزارها ایجاد می کنند. شناخت ودرک الزامات تکنولوﮋی های مختلف که چهارچوب این حوزه را مشخص می کند، به خصوص درعصردیجیتال فعلی، از طرف یک بایگان مهم است. با آنکه که چارچوب های دیجیتال نیاز به هوشیاری بیشتر به لحاظ نگهداری طولانی مدت ازطریق تبدیل و ایجاد نسخه های دیگر دارد، اما امکان نگهداری همیشگی آنها را فراهم می کند. لازمه این هوشیاری خرید تجهیزات دیجیتال پیشرفته ونیز اجرای عملیات نگهداری خوب است (سایتwww.vermontfolklifecenter.org/fieldguides محلی مناسب برای اطلاع ازتجهیزات نگهداری وعملیات آن است. کتابخانه کنگره نیز به طورمرتب اخبار تازه ای را درمورد بهترین عملیات نگهداری دیجیتال ارایه می کند.)
با به خاطر داشتن این سه نکته :انحراف فرهنگی احتمالی که در ذات مراحلی که می خواهیم شرح دهیم نهفته است، نقش فعال بایگان و تاریخچه تکنولوﮋی به عنوان اساس مراحل اجرائی، این مطلب رادر سطحی عملی تر ارایه می کنیم. می خواهیم هرمرحله ازفعالیت اجرایی تاریخ شفاهی را دردفتر تاریخ شفاهی کلمبییا درپیش بگیریم، تاریخچه وتکامل آن رادرصورت امکان بیان کنیم، بهترین حالت را با آنچه درواقع صورت پذیرفته مقایسه کنیم وازاین طریق درس هایی را از تجربیات شخصی امان به دست آوریم. این کاررا به این دلیل انجام می دهیم که بسیاری از راهنمایی ها و بسیاری از مباحثات مربوط به مدیریت مجموعه های تاریخ شفاهی، جزئیات شرایط واقعی یک مجموعه فعال ومشکلات خاصی را که با آن مواجه می شویم ، پنهان می کند. (برای سئوالات کلی در مورد عملیات وپروﮋه های تاریخی شفاهی واطلاعات دیگر سایت H-ORALHIST@H-NET.MSU.edu منبع خوبی است.)
اسناد مبدا
اگر ما در یک کارگاه تاریخ شفاهی بودیم ، آن را با خلاصه ای از طرح پروﮋه شروع می کردیم و با بحث انتخاب کارکنان ونحوه انجام تحقیق ادامه می دادیم. دراینجا می خواهیم به مراحل فرآیندهای ایجاد اسنادی بپردازیم که باید حفظ، مدیریت وقابل دسترسی شود. در کل دو نوع فرایند وجود دارد، داخلی وخارجی. از این منظر، نقطه آغازین فرآیند خارجی دعوت اولیه برای مصاحبه است. در حالت مطلوب این امربه شکل رسمی واحتمالاََ مکتوب انجام می شود. روش دیرین ما ارسال نامه ای بوده است که ماهیت پروﮋه، دلیل درخواست از فرد جهت مشارکت درآن واطلاعات کلی در مورد مراحل فرآیند را تببین می کند. مابه پیوست این نامه، نسخه ای از مراحل کارمان را با بیان برخی جزئیات درمورد آنچه انجام خواهد شد، ارسال می کنیم. در این مرحله هدف ایجاد سندی است که نشانگر رضایت آگاهانه باشد. فعالیت ما حاصل یک برنامه منتخب است که در آن اشخاص مصاحبه شونده شخصیت های مردمی و بنا بر فرض قوی با مراحل تحقیق آشنا هستند و به مشاورحقوقی دسترسی دارند. با گسترش تاریخ شفاهی به حوزه های تاریخ اجتماعی وفرهنگی، که در آن احتمال مشارکت افرادی وجود دارد که با این فرایندها آشنا نباشند وبه مشاوره حقوقی دسترسی نداشته و در برخی موارد توانایی خواندن ونوشتن هم نداشته باشند، این فعالیت ها باید تعدیل شود. حتی اگر یک سند مکتوب نداشته باشیم، مسئله حقوقی مهم این است که اسنادی موجود باشد که نشان دهد مراحل کار به طور کامل برای این افراد شرح داده شده ومصاحبه شونده به طور کامل از حقوق خود اطلاع داشته است و دریافته که از محصول مصاحبه چه استفاده ای خواهد شد. این امر در بسیاری موارد به لحاظ بازنگری سازمانی نیز اهمیت دارد. به عبارت دیگر اخلاق تاریخ شفاهی حول این محور می چرخد که به افراد مصاحبه شونده حق بازنگری وحتی اصلاح، یا در بخش هایی محدود ساختن صحبت های خود داده شود. هیئت های رسمی بازنگری دانشگاهی تا حد زیادی بر رعایت اخلاق در تحقیقات با موضوعات انسانی درایالات متحده نظارت دارند. با این استثنای نادرکه دفتر تحقیقات تاریخ شفاهی دانشگاه کلمبیا از بازنگری حاکم برفعالیت های شدیداً مبتنی براخلاق که اجازه می دهد افراد مصاحبه شونده برمحتوا ونحوه استفاده، کنترل داشته باشند، مستثنی شده است.
به لحاظ تفهیم حقوق افراد مصاحبه شونده به آنها درمواردی ممکن است این افراد نتوانند رضایت خود را آن طورکه انتظار داریم ارایه دهند. چند راه برای رویارویی با چنین شرایطی وجود دارد؛ از گفتگو با افراد خانواده یا رابط های اجتماعی که می توانند ازجانب آن فرد صحبت کنند گرفته تا ضبط گفتگوی اولیه که در آن تمام این جزئیات به طور کامل بیان شده است. بدون توجه به اینکه فرد در آینده چه رفتاری خواهد داشت، اسناد تعامل با مصاحبه شوندگان بالقوه باید نگهداری شود درموارد مصاحبه با افراد راجع به تجربیات دلخراش می توان از متخصصین حوزه سلامت روانی نیز کمک گرفت تا درصورت نیاز به افراد مصاحبه شونده خدمات حرفه ای ارایه دهند.
اسنادی که ما ازاین ارتباطات نگهداری می کنیم، اسناد مبدا هستند. این اسناد نشان دهنده منشاء تمام مطالب دیگر هستند که کارما را تشریح می کنند. به همین دلیل تعریف برخی شاخص ها اهمیت دارد. نحوه عملکرد ما در این مرحله ابتدایی ممکن است با دیگر دانشمندان اجتماعی متفاوت باشد. ما به عنوان بایگان باید درنظر داشته باشیم که بخش اعظم مصاحبه ای که تولید می کنیم به یک سند عمومی بدل خواهد شد. به ندرت مصاحبه های ما با شرط پایبندی به ناشناس باقی ماندن گوینده انجام می شود. حتی وقتی پروﮋه ای داخلی را برای سازمانی انجام می دهیم، باید در نظر داشته باشیم که در آینده افرادی بجز محقق ومصاحبه شونده به این متن دسترسی پیدا می کنند. پس از انتشار کتابی که خلاصه نتایج پروﮋه درآن آمده است مصاحبه ها در یک سرداب یا اتاق زیر شیروانی مخفی نخواهند شد. در تاریخ شفاهی هیچ منبع انحصاری وجود ندارد. بنابراین بسیار مهم است که بایگانی چنین اسنادی را حفظ کند. شاید درهیچ فرهنگی همچون ایالات متحده، دادخواهی در محاکم تا این حد معمول نباشد اما در مورد خودمان باید آماده رویارویی با زمانی باشیم که در آن مصاحبه شونده احساس می کند نقل گفته های او به نحوی است که برای او زیانبخش یا ناراحت کننده است، دراین حالت ما باید اسنادی از برداشت های خود داشته باشیم.
دلیل دوم وشاید مهمتر،رویارویی با انحراف ذاتی مذکور در قانون کپی رایت در حمایت ازناشران و به وجود آورندگان آثار ادبی است. هدف از قانون کپی رایت که حاصل دوره روشنگری اروپاست، حمایت از حقوق فردی هردوطرف برای مدتی آنچنان طولانی است که بتوانند منافع کارخودرا برداشت کنند. اما این قوانین هیچ مطابقتی باحقوق کسانی که دارای دانش سنتی، فولک لور و روایات شفاهی بودند، یعنی جوانبی ازارتباط که در آن حقوق مربوط به جامعه نهفته است، نداشت. می توان گفت این حالت نوعی بهره کشی بود که در آن افراد باسواد به راحتی می توانستد ازماحصل افراد عادی سلب ماکلیت کنند. نمونه بارز آن فکر استفاده از آواهای محلی درسمفونی های کلاسیک یا رمان ها، یا موردی به روزتر، بهره برداری شرکت های داروسازی از داروهای سنتی است. ما با به رسمیت شناختن حقوق مصاحبه شوندگان به وضوح می توانیم آرای منطقه ای مالکیت را به اجرا بگذاریم.
اسناد داخلی طی فرآیند تشریح پروﮋه گردآوری می شود. این اسناد ممکن است شامل یادداشت ها ومطالب دیگری باشد که نشانگر نحوه شکل گیری ابتدایی پروﮋه، هرنوع درخواست امتیاز واسناد مربوط به تامین نیرو و بودجه است. مهمتر آنکه این اسناد می تواند شامل مطالبی باشد که طی فرآیند تحقیق برای مصاحبه ها به دست آمده است. پس از آنکه کسی پذیرفت با او مصاحبه شود، توقع می رود که محقق یا مصاحبه کننده و بایگان یا تاریخ نگار، تحقیقاتی جدی را پیش از مصاحبه یا در طول آن انجام دهد ودراین حین یادداشت ها وفهرستی ازکتبی که به آنها مرجعه کرده است و نیز خلاصه ای از مصاحبه و گزارشی از اسناد مورد رجوع ومحل دستیابی به آنها را برای مشاورین مصاحبه تهیه کند. این بهترین شیوه است. متاسفانه پروﮋه هایی که این اسناد را تهیه و نگهداری می کنند چندان زیاد نیستند ازجمله دانشگاه کلمبیا. چندین دلیل برای این اهمال کاری وجود دارد. گفته می شود که اسناد تحقیقات هیچ گاه برای کسی مفید نیست وعلنی ساختن آنها برخلاف اصل حفظ اسرار است واین کار می تواند برای هر دوطرف ناراحت کننده باشد و.... به نظر ما این ادعاها توجیهی بیش نیست. درزمانی که هرچه بیشتر به دنبال درک مصاحبه به عنوان یک محصول مشترک هستیم ونقش مصاحبه کننده را درفرآیند مصاحبه تعیین کننده می دانیم حفظ این اسناد اهمیت بسیاری دارد. زمانی گفته می شد وقتی مصاحبه کننده به لحاظ احساسی وفکری فارغ ازمصاحبه شونده باشد و مصاحبه به خوبی هدایت وانحراف از آن حذف شود، هر مصاحبه کننده ای می تواند به خوبی دیگران مصاحبه کند. بنابراین چندان مهم نیست که ما درمورد مصاحبه کننده بدانیم. این بحث در میان بایگان ها بسیار جدی ورایج بود. این انفعال دیگر ممکن ومطلوب نیست.
مصاحبه
از منظر بسیاری افراد مصاحبه قلب فرایند تاریخ شفاهی است. در حالی که ممکن است هنوز شرایطی وجود داشته باشد که مصاحبه با یادداشت برداری همراه باشد، ما دراین مباحثه براین فرض هستیم که در مورد نوعی از ضبط الکترونیکی مکالمات صحبت می کنیم. دفتر تحقیقات تاریخ شفاهی دانشگاه کلمبیا در سال 1984 تاسیس شد بنابراین تجربه اشکال گوناگونی از حفظ وضبط مصاحبه ها را داریم که هریک با مشکلات خاص خود همراه بوده است. گرچه این ادعا را نمی توان ثابت کرد. چراکه بخش دوم این ماجرا آن است که ضبط صوت های سیمی و تجهیزات مربوط به آن زمان، به یک موزه مصنوعات ضبط، که هیچ گاه ساخته نشد، اهدا شده وقرقره های آن در طول زمان مفقود شده است. هیچ یک از افرادی که اکنون در این دفتر کار می کنند چنین قرقره ای ندیده است و هیچ صدای ضبط شده ای که حاصل این دستگاه باشد باقی نمانده است. به هر حال در بین قدیمی ترین صداهای ضبط شده ای که ما در پرونده های خود داریم برخی بر روی کاغذهای روکش دار است.
این اسناد در چنان وضعیتی از پوسیدگی هستند که بار دیگری که صدای آنها پخش شود آخرین بار خواهد بود و حتی اگر لابراتوار صوتی را پیدا کنیم که تجهیزات تبدیل آنها را داشته باشد هیچ گاه پول آن را، که فکر می کنیم مبلغ هنگفتی خواهد بود، نداشته ایم.
در ابتدای فعالیت این دفتر ضبط صدا به وسیله ضبط صوت های دو قرقره ای انجام می شد و ما اکنون حدود 3000 ساعت صدای ضبط شده دو قرقره ای داریم. خوشبختانه بیشتر این نوارها در وضعیت خوبی هستند و قابلیت باز پخش و تبدیل را دارند. وقتی ابتدا شروع به ضبط بر روی نوار دو قرقره ای می کردیم امکان خرید تجهیزاتی که با سرعت های مختلف ضبط می کرد، 1 و ths 7/8 ، 3 و ths 3/4،و7و2/1 دور در دقیقه، وجود داشت. چون نوار در آن زمان گران بود تصمیم برآن شد که ضبط صدا با سرعت های پایین انجام شود، هر چند توصیه شده بود که در سرعت های بالاتر ضبط با کیفیت بهتری انجام می شود. به علاوه به نظر می رسد مصاحبه کنندگان مختلف به سرعت های مختلف علاقه داشتند و هیچ استانداردی وجود نداشت.
در نیمه دهه 1970 استاندارد 7 و 2/1 برای تمام این حوزه بر گزیده شد و در نتیجه دیگر هیچ تجهیزات ارزانی برای ضبط با سرعت های پایین تر در دسترس نبود. هنوز یک تاندبرگ(Tandberg) چوبی و بزرگ داریم که می تواند نوارها را با سرعت های مختلف پخش کند. این دستگاه هنوز در دفتر نگهداری می شود اما در حال حاضر ما از استودیوهای صوتی تجاری برای تبدیل اصوات ضبط شده دو قرقره ای استفاده می کنیم. ما در هر فرصت ممکن تلاش کرده ایم اصوات ضبط شده را، در ابتدا به کاست و در حال حاضر به شکل دیجیتال، که در ادامه شرح می دهیم، تبدیل کنیم. این کار فرآیندی کند و نامتوازن است که با بودجه و کارکنان ارتباطی مستقیم دارد.
در دهه 1970 تبدیل به کاست با کندی ولی با اطمینان انجام شد و در حال حاضر ما بیش از 5000 ساعت سند از این دست داریم. گر چه بسیاری در مورد عمر این اسناد ضبط شده در قفسه ها مردد هستند اما ما تا به حال مشکلی نداشته ایم، ولی می دانیم که مشکل ساز ترین مسئله دربخش اصوات ضبط شده، مربوط به آن دسته ای است که پیش از تعیین استانداردهایی در این حوزه بر روی کاست ضبط شده اند. مشاوران متبحر به این دفتر توصیه کرده اند که باز پخش این کاست های اولیه غیر معقول است. در حال حاضر کتابخانه های کلمبیا فایل های آنالوگ را به دیجیتال تبدیل می کنند و اخیرا 1500 ساعت از اصوات ضبط شده در خطر را به دیجیتال تبدیل کرده ایم و انتظار داریم که این کار با سرعتی معقول ادامه یابد.
در اوایل دهه 1990 ما به ضبط به اصطلاح دیجیتال روی آوردیم که هنوز از اشکال آنالوگ به عنوان ابزار ذخیره استفاده می کرد: ابتدا از شکل DAT استفاده می کردیم، سپس به MD و یا مینی دیسک روی آوردیم. در حال حاضر ضبط DAT به همراه تجهیزات ضبط در این فرمت عملا از بین رفته است و مینی دیسک دیگر تولید نمی شود و ما از سال 2003 فقط بر روی ضبط صوت های دیجیتال ضبط کرده ایم.
امروزه ضبط کننده های دیجیتال مورد استفاده ما به شکل هارد درایو عمل و به طور همزمان نسخه پشتیبانی از اطلاعات را بر روی کارت های کامپکت فلش، ذخیره می کنند. ما با بالا ترین سرعت ممکن طبق استانداردهای نگهداری کتابخانه کنگره، ضبط صوت را انجام می دهیم. پس از انجام مصاحبه، فایل های اصلی را بر روی دو سایت مختلف نگهداری ـ هارد درایو منطقه ای خارجی و سرور محلی دانشگاه - کپی می کنیم. از سوی دیگر فایل های سروراز سوی اداره حفظ کتابخانه دیجیتال وارد یک سیستم مدیریت دارایی می شود. پس از تهیه نسخه پشتیبان از فایل اصلی، از آن اشکال mp3 تهیه می کنیم تا در پیاده سازی، ویرایش و باز نگری کلی در درون اداره، مورد استفاده قرار گیرد.
تا دهه 1960 این دفتر توجهی به ضبط با کیفیت صدا یا حفظ آن نمی کرد. تمام مصاحبه ها بر روی کاغذ پیاده می شد، فرآیندی که در سطورپایین به آن می پردازیم. تا زمانی که صدای ضبط شده برای فرد پیاده کننده قابل شنیدن و فهم بود، کیفیت آن خوب در نظر گرفته می شد. نوارها نگهداری نمی شد و پس از پیاده سازی از آنها برای ضبط مصاحبه های بعدی استفاده می شد.اعتقاد بر این بود که هیچ کس به این اصوات علاقه ای ندارد و برای مصاحبه شوندگان نیز ناراحت کننده است که کسی به گفتگوی آنها که مملو از مکث ها، کلمات اشتباه، اِمم، اِ اِ و دیگر گویه هاست، گوش دهد. الگوی مصاحبه یک خاطره کاملا ویرایش شده بود که زبان آن تا حد ممکن به سبک ادبی نزدیک شده بود. در واقع در برخی از مصاحبه های اولیه برای جلوگیری از دخالت در گفته های شخص سوالات خذف می شد.
وقتی تصمیم به حفظ نوارهای ضبط شده گرفته شد، کار چندانی در جهت نگهدای آنها درمحیطی که رطوبت و دمای مناسبی داشته باشد صورت نگرفت. خیلی ساده برچسبی به آنها الصاق و وجود آنها در یک پرونده اصلی ثبت می شد و در جعبه هایی جمع آوری می شدند. در شرایط خاص امکان دسترسی به آنها وجود داشت اما برآورد می شود تنها یک هزارم محققان خواهان گوش دادن به نوارها بودند. در اواخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 درخواست های روز افزونی از سوی فیلم سازان و مستند سازان ارایه شد که به دنبال استفاده از بخش هایی از اصوات ضبط شده، در فیلم های مستند خود بودند. حال در عصر اینترنت تلاشی جدی صورت می گیرد تا مصاحبه هایمان را به تمامی اشکال ازطریق اینترنت ارسال کنیم. همان طور که خواهیم دید این کار مشکلات پیچیده حقوقی واخلاقی رابه وجود می آورد. اما از سوی دیگر بدین معناست که باید راههایی را برای دیجیتالی کردن تمام صداهای ضبط شده امان پیداکنیم، آن دسته از صداهای دیجیتالی راکه در فرمت های قدیمی هستند تبدیل کنیم وبرای همه چیز دوباره فهرست و راهنما نوشته شود. شاید این کار مهمترین وپرکارترین مشکل فراروی دفتردراین زمان باشد.
حال که هنوز ازمسئله نوارها دور نشده ایم باید گفت که نوارهای دو قرقره ای آنالوگ که روش نگهداری پذیرفته شده ای بود. به همراه تجهیزات باز پخش آن، کنارگذاشته شده است. دیجیتالی کردن راهی پذیرفته شده است اما مسائلی همچون استانداردهای دسترسی، نگهداری، حقوق، مدیریت، بودجه وزیرساخت ها درآن مطرح است. به علاوه دستیابی به تجهیزات لازم برای تبدیل، مستلزم در نظر گرفتن سرمایه بسیار زیادی است که این خود موجب می شود کاردقیق برروی فرمت های آنالوگ درحال از بین رفتن، بدون بودجه بماند. به نظر ما این هرینه اضافه ارزش انجام کاررا دارد، چراکه اطمینان از یکنواختی سطح صدا، وجود گزارش مربوط به اطلاعات و نگهداری حرفه ای، که تنها توسط لابراتورها ی مجهز قابل انجام است، اهمیت دارد.
ادامه دارد..
نویسنده: رونالد جی. گریل
رئیس پیشین دفتر پژوهشی تاریخ شفاهی دانشگاه کلمبیا
مترجم: اصغر ابوترابی
