با ابوالفضل حسن آبادی در حاشیه دومین همایش تاریخ شفاهی

ابوالفضل حسن آبادی، مدیر سازمان کتابخانه ها، موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و نویسنده کتاب "تاریخ شفاهی در ایران" است. او یکی از فعالان عرصه تاریخ شفاهی است که فعالیت های متعددی را در کارنامه خویش دارد. از جمله مصاحبه هایی درباره (تاريخ شفاهي خواف) در سال 1382 به ترتیب ذیل:

مصاحبه با شمس الدین آرا، موضوع : مقابر خواف
غلام حیدر ابراهیم بای سلامی، موضوع : توسعه شهرستان خواف
قوس الدین احراری (امام جمعه اهل سنت خواف)، موضوع : تاریخ خواف، مدارس اهل سنت
علی محمد اعتباری، موضوع : آسیاب های بادی نشتیفان
عبدالمجید خلیفه قادری (رئیس فرقه قادریه خواف)، موضوع : آداب و رسوم خواف
حسن ذاکری رودی (نماینده شورای شهر خواف)، موضوع : شهرستان خواف، شاعری.

وی همچنین در خصوص محله نوغان مشهد  مصاحبه ای با  محسن تشكري يزد در سال 1380 صورت داده است. از حسن آبادی تا کنون مقالات متعدد در نشریات تاریخی و تاریخ نگاری به طبع رسیده است.

او در مصاحبه با سایت تاریخ شفاهی گفت:

تاریخ شفاهی در ایران شکل گرفت و گسترش یافت؛ اما بر خلاف تاریخ شفاهی اروپا که با پایه علمی و دانشگاهی ساخته شد، در ایران، از میان مردم عادی شروع شد و حالا تازه می خواهد وارد دانشگاه شود. تاریخ شفاهی در ایران با جنگ شروع شد؛ در واقع این جنگ بود که با مصاحبه فرماندهان و ضبط خاطرات آنها تاریخ شفاهی را آغاز کرد. خوشبختانه الان این شیوه تاریخ نگاری چنان پیشرفت کرده؛ که مراکز و کتابخانه ها و حوزه هنری به صورت تخصصی به مهم ترین مفاهیم تاریخ شفاهی در ایران (یعنی جنگ و انقلاب) می پردازند. در همایش دوم تاریخ شفاهی بحث ها و اختلاف نظرها بر سر تفاوت میان خاطره و تاریخ شفاهی بود.
وی افزود: ما برای کار تاریخ شفاهی باید درمیان مردم برویم اما در حال حاضر این روش تاریخ نگاری، هیچ گونه ساختار علمی ندارد.
او در ارتباط با تفاوت میان خاطره و تاریخ شفاهی گفت: به نظر من نباید این طور نگاه کنیم که خاطره با تاریخ شفاهی تفاوت دارد؛ چرا که در همه جای دنیا رویکرد های متفاوتی برای تاریخ شفاهی داریم.
حسن آبادی با اشاره به اینکه هنوز مرکز مشخصی برای جمع آوری اسناد تاریخ شفاهی (مثلاً اسناد جنگ خلیج فارس) نداریم و در بعد زمانی اسیر هستیم، سؤالاتی را مطرح کرد: با چه چیزی باید درباره جنگ صحبت کنیم؟ آیا می توان با دست خالی درباره جنگ صحبت کرد؟ چه باید کرد؛ برای اسنادی که داده نمی شود؟ برای اسنادی که سلیقه ای هستند؟ برای اسنادی که تعریف درستی از آنها داده نمی شود؟ با این اطلاعات ناقص می خواهیم تاریخ شفاهی بدست آوریم؟ وی ادامه داد: البته من نسبت به خاطره ها ایرادی نمی گیرم بلکه می گویم در آن مقطع زمانی، تاریخ شفاهی همانی بوده که کار شد و این درست نیست که بیاییم کار اشخاص را در آن زمان غیر منصفانه نقد کنیم. در آن برهه از زمان، رویکرد جنگ، ارزشی بوده است. اما امروز رویکرد علمی تر شده است. بنابراین امروز ما نباید نگران آن خاطره ای باشیم که سال ها پیش به چاپ رسیده است، چرا که آن کارها در آن مقطع انجام و  در آن مقطع تمام شده است..
این کارشناس تاریخی یادآور شد: «مهم این است که از این به بعد را درست پیش ببریم»، او اظهار تأسف کرد: نباید به روز اول برگردیم و من خود را مقصر می دانم چرا که در برخی جلسات عمومی با زبان دانشگاهی صحبت کرده ام؛ چون جامعه من دانشگاهی نبودند و باید محاوره ای صحبت می کردم. او گفت: باید در تاریخ شفاهی «رویکرد نوین» داشته باشیم؛
باید وارد «کارهای ساختاری» شویم؛ از بعد علمی به تاریخ شفاهی بپردازیم؛ چون دیگر ده بیست سال این راه را رفته ایم؛ اگر این طور باشد من الان کتابی راکه سال 84 نوشتم نقد می کنم؛ چون به باورهای تازه ای رسیدم و پیشرفت کرده ام؛ پس باید نقد گذشته را رها کنیم و به آینده بپردازیم.
تاریخ شفاهی «ابزار» است
این کارشناس تاریخ شفاهی در پاسخ به سوال خبرنگار سایت تاریخ شفاهی مبنی بر اینکه جای دارد تاریخ شفاهی به چه مو ضوعاتی بپردازد، گفت: با همین ساختار نوین موضوع های فراوانی هستند که می شود به آنها پرداخت؛ اما نمی توان به صورت محدود تعیین کرد زیرا تاریخ شفاهی چند بعد دارد و منوط به یک موضوع خاص نیست؛ برای مثال: آسیب هایی که در حوزه پزشکی است، تاریخ شفاهی محله ها و شکل گیری ساختارهای جدید شهری، چون شهرها به شدت در حال تغییر هستند؛ یا برای مثال: چه کسی اولین دبستان را ایجاد کرد؟ و هر چیزی که به فکر می رسد. چون تاریخ شفاهی علم نیست که برای آن مدیریت خاصی قایل شویم بلکه «ابزار» است.
او پیشنهاد کرد بهتر است دانشگاه ها روی بحث تاریخ شفاهی متمرکز شوند و ساختارهای آن را تقویت کنند. زیرا این روش تاریخ نگاری بیشتر از آنچه فکر می کردیم جای کار کردن دارد. ما هنوز اول راه هستیم و بحث در خصوص عملکرد زود است. در این مقطع، همه تشنه یاد گیری هستند؛ حتی خود من!
اگر می خواهیم در آینده به شرایط مطلوب بحث در زمینه تاریخ شفاهی برسیم باید ابتدا آن را گسترش دهیم تا اطلاعات جدید جمع آوری کنیم.

نویسنده: ملیحه کمال الدین


نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی