فنون تاریخ شفاهی
چگونگی سازماندهی و انجام مصاحبه‏های تاریخ شفاهی

مقدمه
انجام مصاحبه در تاریخ شفاهی ابزار دیگری در گنجینه بزرگ روش‏شناسی‏های مورد استفاده برای پژوهش در تاریخ، انسان‏شناسی و فرهنگ عامه است. تاریخ شفاهی اطلاعات گذشته را از دید شاهدان و شرکت‏کننده‏گان در آن رویداد گذشته گردآوری می‏کند. همچنین اطلاعاتی که به صورت مکتوب در مورد وقایع، مردم، تصمیمات و فرایندها وجود ندارد جمع‏آوری می‏‏‏کند. اساس مصاحبه‏ها‏‏‏ی تاریخ شفاهی خاطره است و خاطره به عنوان یک ابزار ذهنی برای ثبت گذشته، همیشه در حال حاضر و تحت تأثیر وضعیت روانی شخص شکل می‏‏‏گیرد. تاریخ شفاهی می‏‏‏تواند چگونگی شکل گرفتن گذشته توسط ارزشها و کردار فرد و نیز چگونگی شکل‏گیری ارزشها و کردار امروزه توسط گذشته را مشخص نماید.
 هر مصاحبه، یک تجربه منحصر به فرد است؛ و این بخشی از جاذبه این کار است. بنابراین با اینکه این گفته صحیح است که «تنها راه برای یادگیری انجام هر کاری انجام دادن آن کار است»، کارهایی وجود دارند که شما می‏‏‏توانید قبل، در طی و بعد از یک مصاحبه انجام دهید تا مصاحبه موفق‏تری داشته باشید.

قبل از مصاحبه
قبل از اینکه شروع کنید اهدافی را برای طرح پژوهشی خود مشخص کنید. اول: شما سعی دارید چه چیزی را بدانید؟ ممکن است بخواهید به یک جمع‏بندی یک یا دو جمله‏ای برسید که اهداف تحقیق شما را خلاصه کند، در این صورت به آسانی می‏‏‏تواند به ‏مصاحبه‏شوندگان خود بگویید که دربارۀ چه تحقیق می‏‏‏کنید و چرا تحقیقتان مهم است. دوم: چه نوع اطلاعاتی و در چه شکلی قبلاً در مورد موضوع تحقیق شما وجود دارد؟ به عنوان مثال اگر بخواهید زندگی‏نامه یک سیاستمدار تهیه کنید، ممكن است بخواهید ادبیات مبارزه انتخاباتی، اسناد سیاسی، زندگی‏نامه‏هایی كه قبلاً تهیه شده‏اند و تمام منابعی كه می‏‏‏توانند در مورد این شخص به شما اطلاعات بیشتری بدهند مرور کنید. اگر شما یك واقعه، به عنوان مثال اعتصابی در یك كارخانه را مطالعه می‏‏‏كنید، ممكن است بخواهید از گزارش‏های روزنامه‏ها، اسناد كارخانه، اسناد اتحادیه و شاید داده‏های اقتصادی كه ممكن است تاثیرات اعتصاب را نشان دهند، کنکاش کنید. اگر عضوی از یک خاندان  را مورد بررسی قرار می‏‏‏دهید، داده‏هایی كه مرور می‏‏‏كنید ممكن است در اشكال مختلف باشند، مانند بریده جراید، عکس‏ها، یادگارهای خانوادگی، دفترهای خاطرات و غیره.. سوم: لازم است در نظر بگیرید برای افزودن به دانش خود درباره موضوع مورد نظرتان با چه كسانی نیاز به مصاحبه دارید. فهرستی از مصاحبه‏شونده‏ها‏‏‏ی بالقوه تهیه كنید؛ این فهرست به مرور كه با ‏مصاحبه‏شوندگان دیگری مصاحبه خواهید كرد، توسعه پیدا خواهد كرد. حتی ممكن است در ابتدا فهرستی از اسامی افراد نباشد. به عنوان مثال برای اعتصاب كارخانه فهرست شما ممكن است شامل اعتصاب‏كنندگان، مدیریت، نمایندگان اتحادیه، پلیس مقابله‏كننده با صف اعتصاب، ضدتظاهرکنندگان و غیره باشد. چهارم: چه نتیجه و محصولی می‏‏‏خواهید از این مطالعه بدست آورید و چه كسانی مخاطب این محصول شما خواهند بود؟ پاسخ به این سؤالات به شما کمک خواهد کرد تصمیم‏ بگیرید چه نوع اطلاعاتی نیاز دارید و به چه وسیله باید آن را ضبط کنید. برای مثال اگر می‏‏‏خواهید یك وبسایت طراحی كنید، لازم است فایل‏های صوتی و تصویری دیجیتال از مصاحبه‏ها‏‏‏ی خود تهیه كنید. ممكن است نیاز باشد از هر عكس یا مدركی كه می‏‏‏خواهید به عنوان بخشی از تاریخ مورد نظر خود بارگذاری كنید، اسكن‏های دیجیتال تهیه کنید. ممکن است بخواهید مطمئن شوید مصاحبه‏شوندگانتان بدانند مصاحبه آنها با یک كلیك ماوس در دسترس كل دنیا خواهد بود و ممكن است بخواهید بخاطر بسپارید چه چیزی را روی وبسایت بفرستید و یا چه چیزی را کنار بگذارید.
برای هر مصاحبه هرچه می‏توانید بیشتر در مورد شخص ‏مصاحبه‏شونده آگاهی کسب كنید. به یاد داشته باشید که چه اطلاعاتی می‏‏‏خواهید از مصاحبه بدست آورید، و با تمركز بر آنها در ذهن خود، فهرستی از سؤالات طراحی كنید. در هر حال ذهن خود را باز نگه دارید؛ ممكن است با پیشرفت روند تحقیق و مصاحبه، داده‏ها‏‏‏ شما را به جهات جدیدی سوق دهند. اگر قصد دارید با شخصی كه سوابق مکتوب كمی در مورد او وجود دارد و یا اساساً وجود ندارد، مصاحبه کنید، در مورد زمانه و شرایط زندگی آنها اطلاعات بیشتری كسب كنید. به عنوان مثال اگر می‏‏‏خواهید در مورد زنی كه در جنگ جهانی دوم پرستار بوده تحقیق كنید، ممكن است به بعضی از سوابق خدمت او دسترسی داشته باشید، اما باید دربارۀ آن زمانه در تاریخ و نقش یك پرستار ارتش نیز بدانید تا بتوانید سؤالات خود را برای دستیابی بهتر به تاریخی كه او در آن زندگی ‏‏كرده، شكل دهید. چنین دانشی شما را در ایجاد همزبانی با ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏، با ایجاد یك زمینه مشترك از دانش و تأیید علاقه شما به او، کمک می‏کند.
برای مصاحبه قرار ملاقات بگذارید، تأیید آن را از مصاحبه‏شونده بگیرید، و آن را از دست ندهید. ترتیبی دهید كه مصاحبه را در بهترین و راحت‏ترین مكان و زمان برای مصاحبه‏شونده و دور از سروصدا و موارد پرت‏کننده حواس انجام دهید.
بهترین دستگاه ضبطی كه می‏توانید تهیه كنید. قبل از اینكه به مصاحبه بروید دستگاه خود را، خواه صوتی یا تصویری، كاملاً بشناسید و نیز اطمینان حاصل كنید به درستی كار می‏‏‏كند. دوباره آن را در محل با ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ امتحان كنید و هر دو صدای خود را روی دستگاه ضبط كنید تا مطمئن شوید كه صدای هر دوی شما به وضوح شنیده می‏‏‏شود.
بهتر است به جای باتری از آداپتور استفاده كنید (بنابراین سیم رابط تهیه كنید). اگر از باتری استفاده می‏‏‏كنید، باتری اضافی همراه داشته باشید. از دستگاه و لوازم جانبی با كیفیت بالا استفاده كنید؛ به قول معروف هر چه پول بدهید، آش می‏خورید. از یك میكروفون اضافی علاوه بر میكروفون روی خود دستگاه ترجیحاً استریو و چندسویه استفاده كنید. با بالاترین كیفیت ممکن روی دستگاه دیجیتالی خود ضبط كنید- فایل‏ها را وقتی ضبط می‏‏‏كنید، فشرده نكنید. این بدان معنی است كه ممكن است نیاز باشد، حافظه و نوار یا لوح فشرده اضافی (یا هرنوع از حافظه‏ای كه دستگاه شما با آن کار میکند) همراه داشته باشید. اگر دستگاه ضبط شما چه صوتی چه تصویری امکاناتی دارد كه می‏‏‏توانید ضبط را در حین انجام بشنوید به استفاده از آن عادت كنید و در حین مصاحبه استفاده كنید چرا كه مطمئن شوید هیچ نوع قطع صدا یا اختلال در كاركرد میكروفون وجود ندارد.
فهرستی از سؤالات را برای مصاحبه آماده نمایید. نیاز نیست این فهرست را دقیقاً دنبال كنید؛ زیرا ممكن است سؤالات دیگری در حین مصاحبه پیش آید، ولی این كار سازماندهی و انسجام خاصی به مصاحبه شما خواهد داد. همچنین این امر كار شما را آسان‏تر خواهد كرد، به ویژه اگر قرار باشد چند مصاحبه در مورد یك موضوع داشته باشید،  به این شکل مطمئن می‏شوید همان اطلاعات را با تمام ‏مصاحبه‏شوندگان خود پوشش داده‏اید. آسان‏ترین سؤالات مانند داده‏ها‏‏‏ی شخصی را در ابتدا قرار دهید و سؤالات مشكل‏تر و حساس‏تر را در پایان مصاحبه بگذارید. سؤالات را به طور منطقی دسته‏بندی كنید تا شما و ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ به راحتی بتوانید رشد و پیشرفت عقاید و یا ترتیب زمانی را در مصاحبه دنبال كنید. اگر در مورد جمله‏بندی سؤالی كه مطرح كرده‏اید، مطمئن نیستید، روی شخص دیگری امتحان كنید. روش خوب دیگر برای بررسی مرکز توجه سؤالات منفرد این است كه از خودتان بپرسید: «سعی می‏‏‏كنم چه مطلبی از این سؤال متوجه شوم؟»
سؤالاتی با ساختاری ساده و تك موضوعی بپرسید. پاسخ دادن و پیاده کردن سؤالات ترکیبی، (سلسله سؤالات به هم پیوسته با «و») عبارت‏بندی‏ها‏‏‏ی چندگانه، و سؤالاتی با آغاز اشتباه، برای پاسخ گفتن مشکل‏تر هستند و پیاده‏سازی آنها نیز سخت‏تر است. این دلیل دیگری است برای آماده کردن سؤالات پیش از مصاحبه. عجله نكنید. اگر بیشتر از یك نكته برای دنبال كردن در یک مبحث دارید سؤالات پی‏آیند بسازید. و اگر نكته‏ای ضمن پاسخ ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ مطرح شود و شما هنگام تهیه پرسش‏ها به آن برخورد نكرده‏اید، همیشه می‏‏‏توانید بعداً در مصاحبه به آن نكته برگردید. قلمی در دست داشته باشید كه اگر خواستید یک یا دو كلمه‏ای ضمن پاسخ ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏، به سرعت یادداشت كنید، تا بعداً كه صحبت ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ به اتمام رسید، آن نكته را دوباره دنبال کنید.
به جای سؤالاتی كه با بله یا خیر پاسخ داده می‏‏‏شوند سؤالات تفصیلی بپرسید. شما قصد دارید كامل‏ترین پاسخ ممکن برای هر سؤال را دریافت كنید. خصوصاً سؤالات هدایت‏کننده نپرسید. شما می‏‏‏خواهید اشخاص احساس راحتی كنند كه حکایت خودشان را بگویند و عقاید خودشان را بیان كنند. به عنوان مثال اگر با یك كارگر كارخانه مصاحبه می‏‏‏كنید، نپرسید: «احساس نمی‏كنید مدیریت نسبت به نگرانی‏های شما خصمانه رفتار كرد؟» بلكه بپرسید: «طرز برخورد مدیریت با دغدغه‏های شما چگونه بود؟»
سؤالات بایستی نه تنها بی‏انتها و تفصیلی بلكه واقعی و ملموس باشند تا اینكه تا حد ممكن از گفتار نامفهوم یا ذکر مفاهیم نظری جلوگیری شود (مگر اینكه ابهام و آن مفاهیم جزئی از تجربه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ باشد). به خاطر داشته باشید كه حافظه اشخاص در مقاطع خاصی بارزترند. پرسیدن در مورد توصیف یك روز خاص یا یك مهمانی خانوادگی یا شكستن یك موضوع به اجزاء كوچكتر (برای مطالعه یك كارخانه، به طور مثال سؤال در مورد همكاران، فرایندهای كاری، آموزش كاری و غیره ) نکاتی را به ذهن ‏مصاحبه‏شونده‏ متبادر می‏کنند که به یادآوردن او کمک می‏کند.
اگر فهرستی از سؤالات یا چکیده‏ای از موضوعات مورد بحث شما پیشتر برای ‏مصاحبه‏شونده ارسال شوند، عموماً مصاحبه‏ها‏‏‏ ‏‏‏ بهتر انجام می‏‏‏شوند. در صورتی كه چکیده‏ای از موضوعات را برای ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ می‏‏‏فرستید دقت كنید كه چکیده در الفاظ خنثی باشد كه خشم یا تعصب ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ را به سوی گرایش خاصی سوق ندهد. هدف این است كه قبل از مصاحبه به ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ زمانی برای تفكر در مورد اشخاص و حوادثی كه او مدت زمان طولانی با آنها برخوردی نداشته، داده شود. یقیناً توضیح دهید كه پرسشنامه یا چکیده فقط یك چهارچوب است و اینكه هردوی شما ممكن است به نكاتی برخورد كنید كه در طی مصاحبه اضافه شوند و هر سؤالی كه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ تمایل به پاسخ ندارد می‏‏‏تواند حذف شود.
قبل از حضور در مصاحبه به ظاهر خود توجه كنید. لباس شما در عین بی‏زبانی همانند کلام شما برای موفقیت یک مصاحبه مهم است. لباس فاخر شما چگونگی دیدگاه درباره مصاحبه‏شونده و خود مصاحبه را به او نشان می‏دهد. لباس‏های غیررسمی می‏‏‏تواند نشانگر جو غیررسمی باشد، اما در عین حال می‏‏‏تواند رای برخی از ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏‏ها نشان‏دهنده بی‏توجهی و بی‏احترامی باشد.‏‏‏ لباس‏های رسمی محیط کار می‏‏‏تواند به جوی رسمی و هدفدار بیانجامد، ولی همچنین می‏‏‏تواند برخی از ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏‏ها‏‏‏ را هراسان كند. سعی كنید ظاهر خود را به گونه‏ای آراسته کنید كه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ با شما و فرآیند مصاحبه احساس راحتی كند.
توجه داشته باشید كه ممكن است حوزه‏های موضوعی و اطلاعاتی، به دلیل وجود عوامل بازدارنده‏ای که در رابطه شما با شخص ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ وجود دارد مانند جنسیت، سن، طبقه و غیره، خارج از دسترس شما قرار گیرند. نسبت به این عوامل حساس باشید، و سعی كنید آنها را پشت سر بگذارید، اما ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ را با اصرار زیاد ورزیدن برای گرفتن اطلاعاتی كه او مایل به درر میان گذاشتن آن‏ها با شما نیست، با خود بیگانه نكنید. بهترین روش برای پشت سر گذاشتن این موانع نشان دادن احترام و ادب نسبت به ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ و تبدیل مصاحبه به «فضایی امن» است که ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ احساس کند در آن شنیده و درک می‏شود. قسمتی از این فضا هنگامی شکل می‏گیرد كه مصاحبه‏شونده اهداف مصاحبه، نقش خودش در تحقیق، آزادی عملش در پاسخ یا عدم پاسخ به سؤالی و چگونگی استفاده از مصاحبه را درك نماید. و بخش دیگر هنگامی حاصل می‏‏‏شود كه مصاحبه كننده شنونده‏ای صمیمی، بی‏قضاوت و علاقه‏مند به تجارب زندگی و عقاید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ باشد.
همچنین بروز موانع پیش‏بینی نشده برای گفته شدن همه چیز به میزان آشنایی شما با مصاحبه كننده نیز باز می‏گردد. داشتن گذشته مشترك زیاد با ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ می‏‏‏تواند، به اندازه ملاقات ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ برای بار اول، چالش‏انگیز و مهم باشد. این مسئله می‏‏‏تواند هنگام مصاحبه‏ با اعضای خانواده نیز چالش‏انگیز باشد. مسائلی كه شما هر دو به آن آگاه هستید، ممكن است مسلم و درست فرض شوند، و عموماً این مسائل ناگفته می‏‏‏مانند. مراقب این نوع داده‏ها‏‏‏ باشید و از طرح موضوعی كه (برای هردوی شما) واضح و مبرهن است خجالت نكشید. به یاد داشته باشید كه شما برای یك شخص سوم، یعنی شنوندگان مصاحبه یا محصولات آن، كه هیچ یك از شما را نمی‏شناسند، صحبت می‏‏‏كنید.
مسئولیت‏های اخلاقی خود را به عنوان یك مصاحبه‏كننده بدانید. آماده پاسخ گویی هرنوع سؤالی كه ممكن است ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ در مورد مصاحبه یا طرح پژوهشی داشته باشد، باشید. مركز ما از فرم «رضایت نامه» كه در آن فرایند مصاحبه و حقوق و مسئولیت‏های هر دو طرف توضیح داده شده، استفاده می‏‏کند. شما و ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ قبل از شروع مصاحبه این فرم را امضاء می‏‏‏كنید و یك نسخه از آن به ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ داده می‏‏‏شود. یک «سند هدیه»-اجازه نامه- همراه داشته باشید که به طور خلاصه توضیح می‏‏‏دهد در مصاحبه چه كارهایی انجام خواهد شد و به شما (یا سازمان و مؤسسه ای كه شما برای آن كار می‏‏‏كنید) اجازه استفاده از مصاحبه را می‏‏‏دهد و قسمتی بر روی این فرم وجود دارد كه به ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ اجازه اظهار هر نوع محدودیت یا شروط برای استفاده از مصاحبه را می‏‏‏دهد. هر دوی شما بایستی این فرم را در پایان مصاحبه امضاء كنید. به شخص ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ می‏‏‏شود این فرصت داده شود كه سند هدیه را پس از مرور مصاحبه ضبط شده یا نسخه پیاده‏شده، امضاء كند. فرم‏ها‏‏‏ی مورد استفاده مركز مطالعات تاریخ و خاطره به شما نمونه‏هایی از اطلاعاتی كه مورد نظر هستند ارائه می‏‏‏دهند. این فرم‏ها می‏توان بر اساس برنامه‏های شما برای مصاحبه‏ها‏‏‏ی گردآوری شده در طرح پژوهشی تان تعریف کرد. قالب فرم‏ها در وب سایت مركز ما به نشانی: http://www.indiana.edu/~cshm/forms.html در دسترس است. اطمینان حاصل كنید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ همه فرم‏ها را قبل از شروع مصاحبه بخواند و بفهمد.
اگر شما از یك رضایت نامه مكتوب استفاده نمی كنید، فکر خوبی است اگر قبل از مصاحبه برگه‏ای حاوی اطلاعاتی شامل شماره تماس شما یا فهرستی از اطلاعات مورد نظر برای گفتگو با مصاحبه‏شونده برای مرور به او بدهید تا درك واضحی از فرایند مصاحبه، اهداف تحقیق و حقوق خودش به عنوان یك شركت‏كننده در مصاحبه داشته باشد.

در حین مصاحبه
خوب است مصاحبه تك به تك داشته باشید تا توجه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ به شما و حواس شما نیز بر او متمركز باشد. اگر این كار برای شما میسر نیست و یا باید با دو نفر یا یک گروه مصاحبه كنید، اطمینان حاصل كنید كه صدای تمام افراد شرکت‏کننده در مصاحبه را روی نوار ضبط شده بشناسید. توجه کنید که نیاز دارید از هر یک از شرکت کنندگان در مصاحبه فرم‏های امضاء شده را دریافت دارید. برای اشخاصی كه در آغاز مصاحبه سردرگم هستند، بستگی به سهم آن شخص در مصاحبه، از موارد توافق شده خود در فرم‏های امضاء شده استفاده كنید. همچنین توجه داشته باشید اگر با بیش از یك نفر مصاحبه می‏‏‏كنید -مثلاً یك زوج- عموماً این اتفاق می‏‏‏افتد كه یك نفر گفتگو را در دست می‏‏‏گیرد و دیگری تمایل دارد بیشتر ساكت بماند. این بستگی به شما دارد که به عنوان مصاحبه‏كننده اطمینان حاصل كنید هر دو نفر فرصت پاسخگویی كامل و بدون قطع یا تناقض‏گویی از طرف دیگری را بیابند (به همین علت است كه عموماًٌ راحت‏تر است با هركدام جداگانه مصاحبه كنید!).
اجازه دهید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ خودش مكان مصاحبه را انتخاب كند؛ خواه در خانه اش یا محل كار یا هر جای دیگر. مطمئن شوید مكانی كه انتخاب می‏‏‏شود آرام و بدور از هرگونه شلوغی و هیاهوی بیرون باشد؛ اگر مكان این ویژگی‏ها را نداشت، مكان دیگری كه آرام و راحت باشد، پیشنهاد دهید. سر و صدای محیط، با نامفهوم كردن ضبط انجام شده، مصاحبه را خراب می‏‏‏كند. صدای تهویه هوا، صدای ترافیك، صدای ماشین تایپ، صدای ساعت، زنگ تلفن و غیره همه مواردی هستند كه در صورت امكان بایستی از آنها اجتناب شود. مهم است که اطراف خود را قبل از مصاحبه بررسی کنید و آرام‏ترین محل در دسترس را انتخاب کنید.
دستگاه ضبط صوت و میكروفون را بین خودتان و ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ روی سطح صافی قرار دهید (اگر میكروفون دستگاه از نوع گیره‏ای است آن را به لباس ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ وصل كنید). میكروفون را در دستتان نگه ندارید؛ از یك پایه میکروفون استفاده كنید. آگاه باشید كه تكان دادن اشیاء روی میز، برزدن كاغذ یا وول خوردن (اگر میكروفون متصل به لباس شخص باشد) صداهایی ایجاد می‏‏‏كند كه باعث نامفهوم شدن گفتگو می‏‏‏شود. ضعف و قدرت میكروفون خود را بشناسید زیرا در این صورت در حین تنظیم دستگاه می‏‏‏توانید در مورد این گونه سر و صداها برنامه ریزی كنید. اگر از یك دستگاه فیلمبرداری استفاده می‏‏‏كنید در مورد دیده شدن خود در فیلم یا خارج از قاب تصویر دوربین سخن گفتن تصمیم بگیرید. دستگاه فیلمبرداری خود را در محل امتحان كنید. زیرا می‏‏‏خواهید مطمئن شوید كه نور تصویر کافی است و یا صدا واضح است. دوربین را طوری تنظیم كنید كه اگر ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ خم شود یا تغییر وضعیت دهد از قاب دوربین خارج نشود.
برخی اشخاص وقتی صدا یا تصویرشان ضبط می‏‏‏شود مضطرب می‏‏‏شوند و بعضی دیگر كه با ضبط صدای شان مشكلی ندارند ممكن است از ضبط تصویر امتناع بورزند. قبل از مصاحبه اطمینان حاصل كنید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ از ضبط مصاحبه و قالب آن با خبر باشد. برای مثال اگر او مایل نیست از او فیلمبرداری شود و شما بر روی یك طرح پژوهشی تصویری كار می‏‏‏كنید، یك راه حل ممكن ضبط صدا و عكسی از ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ است. زمانی كه دستگاه را امتحان می‏‏‏كنید، اجازه دهید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ صدا یا تصویر ضبط شده را بشنود یا ببیند. تا زمانی كه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ آماده آغاز گفتگو نباشد و نیز بدون اطلاع او شروع به ضبط نكنید.
ضبط مصاحبه را با بیان نام خود و ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ یا شوندگان، تاریخ و محل مصاحبه آغاز كنید. اگر شما چند ضبط داشته باشید كه بعداً بتوانید از میان آنها انتخاب كنید، بسیار مفید خواهد بود. سپس با گردآوری اطلاعات زندگی‏نامه‏ای ساده مانند نام و نام خانوادگی، تاریخ تولد، محل تولد ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ كار خود را آغاز كنید (كه بایستی در ابتدای پرسشنامه هم گنجانده شود). این كار كمك می‏‏‏كند ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ از ضبط شدن صحبت‏ها‏‏‏یش احساس راحتی كند و از ابتدای مصاحبه اطلاعات اساسی ‏خود‏‏‏ را در اختیار شما ‏‏‏گذارد.
وقتی كه دستگاه كار می‏‏‏كند بر روی مصاحبه‏كننده تمركز كنید و حداقل توجه لازم را آن هم فقط برای مطمئن شدن از كار كردن درست به دستگاه داشته باشید. این مسئله به ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ كمك می‏‏‏كند كه به جای توجه به دستگاه ضبط به شما توجه كند. دستگاه را در حین مصاحبه خاموش نكنید مگر اینكه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ از شما بخواهد یا ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ فراخوانده شود (مثلاً برای پاسخ به یك تماس تلفنی). تنها زمان دیگر برای خاموش كردن دستگاه موقعی خواهد بود كه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ احساس ناراحتی كند (به عنوان مثال، با به خاطر آوردن مرگ عضو نزدیك خانواده گریه كند) و برای بدست آوردن آرامش دوباره نیاز به فرصت داشته باشد. در نظر داشتن آسودگی ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ وظیفه شماست. اگر مصاحبه‏ای طولانی انجام می‏‏‏دهید، ایجاد وقفه‏های منظم برای استراحت، برای شما زمان لازم برای چك كردن دستگاه و برای ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ (و شما) نیز فرصتی برای رفع خستگی و صرف یك نوشیدنی فراهم می‏کند. با این كار خستگی از بین می‏‏‏رود و برای هردوی شما مفید است. اطمینان حاصل كنید وقتی ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ آماده از سر گرفتن صحبت برای ضبط است، دستگاه را دوباره روشن كنید.
با آهنگی ملایم و واضح صحبت كنید. لحنی كه شما بر می‏‏‏گزینید عموماً در ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ بازتاب دارد.
پس از پرسیدن یك سؤال مكث كنید ... و منتظر پاسخ آن بمانید، هرچند مجبور باشید چند ثانیه‏‏‏‏ در سكوت بنشینید. ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏‏ها‏‏‏ اغلب به مدت زمانی برای اندیشیدن به سؤالاتی كه شما می‏‏‏پرسید نیاز دارند. به آنها فرصت كافی بدهید؛ حس نكنید باید بلافاصله با سؤالی با جمله بندی متفاوت و یا سؤال یک دیگر ادامه دهید. در واقع سكوت‏ها آن قدرها طولانی و سخت که به نظر می‏رسند، نیستند.
زمانی كه پاسخ او شروع می‏شود، صحبت او را قطع نكنید یا همزمان با او سخن نگویید. برخی افراد دوست دارند مطول صحبت كنند، اما اجازه دهید تا پایان بیان سلسله افكارشان صحبت كنند و صبورانه منتظر یک فرصت شوید. قطع كردن صحبت آنها، این احساس را القا می‏‏‏كند كه سخن آنها برای شما مهم نیست، یا شما در مصاحبه عجله دارید.
وقتی اشخاص با حرکت به نكته‏ای اشاره می‏‏‏كنند، شفاهاً  آن را بیان كنید. ضبط صوت نمی بیند؛ ولی این مسئله شامل مصاحبه تصویری نمی‏شود. به عنوان مثال: مصاحبه‏شونده می‏گوید: «ماهیه این قدر بود.» مصاحبه كننده: «حدود هیجده اینچ» یا «جای اركستر آنجا بود» مصاحبه كننده: «آن طرف خیابان كنار دریاچه.»
حواستان به اشاراتی که ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ هنگام بسط موضوعاتی که شما مطرح کرده اید ارایه می‏کند، باشید و به او نشان دهید مایل به شنیدن هستید. به عنوان مثال: اگر ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ ای بگوید: «اوه، اون که اصلاً مشكلی نبود، هرچند كه می‏‏‏تونم مواردی را مثال بزنم كه مشكل وجود داشت.» این جمله اشاره‏ای است برای گفتن این است که «دوست دارید از آن مشكلات هم برایتان بازگو كنم؟» این کار نه تنها نشان می‏‏‏دهد شما به او گوش می‏‏‏دهید و تفاهم بین شما و ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ را بالا می‏‏‏برد بلكه می‏‏‏تواند به شما فرصت خوبی برای بدست آوردن اطلاعاتی دهد كه در غیر این صورت ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ داوطلب بازگو کردن آنها نخواهد بود.
به همین نسبت‏‏‏ حواستان، به اشارات ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏، زمانی كه او احساس ناراحتی از یک سؤال یا سؤالاتی می‏‏‏كند، باشد. این موارد اغلب به جای کلام توسط زبان بدن نشان داده می‏‏‏شوند، اگر چه برخی از ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏‏ها‏‏‏ در بیان احساس ناخرسندی خود نسبت به یک سؤال تردید نمی كنند! به خاطر بسپارید شما می‏‏‏توانید از این عامل احتمالی که می‏تواند مانع تفاهم باشد، جلوگیری كنید، به این طریق كه قبل از شروع مصاحبه به ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ اطلاع دهید او می‏‏‏تواند از پاسخ دادن به هر سؤالی امتناع بورزد و این مسئله شما را آزرده نخواهد كرد.
مراقب پاسخ خود در مقابل اظهارات یك ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ باشید و توجه داشته باشید که قضاوت نکنید، ناشكیبا و بی‏اعتنا به نظر نرسید. یك مصاحبه جایی برای نشان دادن اینکه چقدر می‏دانید یا بحث كردن در مورد خاطرات، عقاید و نظرات یك ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ نیست. مصاحبه اساساً در مورد شما نیست! به یاد داشته باشید: شما همان «فضای امنی» هستید كه ‏حرف‏های مصاحبه‏شونده‏‏‏ می‏تواند در آن شنیده و درك ‏‏‏شود. از آنجا که مصاحبه‏شونده بخشی از زندگی خود را در اختیار شما می‏گذارد باید با تمام ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏‏ها‏‏‏ برخوردی با نزاكت، احترام و قدردانی بی‏پایان رفتار شود. حتی اگر در آخر، چیزی كه برای طرح پژوهشی شما مفید باشد، بدست نیاورید، اگر توانسته‏اید در طی مصاحبه حالتی مثبت، مؤدب و حرفه‏ای را حفظ كنید، هر مصاحبه را می‏‏توانید یك موفقیت در نظر بگیرید.
آخرین جزء از رفتار ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ که به خصوص در مورد افراد سالخورده باید مراقب آن بود، خستگی است. مصاحبه فرآیندی خسته‏كننده است؛ مصاحبه به لحاظ احساسی و نیز فکری برای شما و ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ چالش‏انگیز است. اگر شخصی نشانه‏ها‏‏‏ی خستگی را نشان می‏‏‏دهد، بهتر است مصاحبه را به وقت دیگری موكول كنیم به جای اینكه بر ‏مصاحبه‏شونده‏‏ای كه خسته‏تر از آن است كه بتواند به وضوح فكر كند و مؤدب‏تر از آن است كه به شما بگوید دیگر كافی است فشار وارد كنیم.

پس از مصاحبه
در صورتی كه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ با كمبود وقت مواجه نباشد، بعد از مصاحبه عجله نكنید. زمانی كه دستگاه ضبط خاموش شد معمولاً زمان سپاسگذاری، گپ و گفتگو در مورد فرآیندی كه هر دو با هم پشت سر گذاشتید و اغلب طرح بهترین قسمت‏های صحبت ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ و مهمترین داده‏ها‏‏‏یی است كه او در طول جلسه بیان كرده است. به همین علت بلافاصله خاموش كردن و كنار گذاشتن دستگاه ضبط ایدۀ خوبی نیست؛ زیرا همیشه ممكن است آن را دوباره روشن كنید (با اجازه ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏) تا موضوع دیگری را بشنوید. اینجاست كه نگه داشتن یادداشت‏های حین مصاحبه به درد می‏‏‏خورد. این یادداشت‏ها می‏‏‏تواند مهمترین موضوعات مصاحبه، برداشت شما از میزان کارآمدی سؤالات یا ناکارآمدی آنها مطابق با انتظارات شما و هر نوع درخواست خاص دیگری که از ‏مصاحبه‏شونده دارید‏‏‏، به یادتان بیاورند. این یادداشت‏ها برای استفاده شخصی شما هستند. آن‏ها می‏توانند در فراهم كردن مرجعی سریع برای متن مصاحبه و داده‏ها‏‏‏ی گردآوری شده مفید ‏‏‏باشند.
اطمینان حاصل كنید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ سند هدیه را امضاء كند، یا هردوی شما به روشنی متوجه باشید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ قصد دارد قبل از امضاء آن چه کاری انجام دهد (به عنوان مثال، نوار ضبط را گوش كند یا نسخه رونوشت را ویرایش كند). اگر قصد تحویل مصاحبه خود به آرشیو خاصی را دارید، از فرم‏های آنها استفاده كنید و اگر اطلاعات خاصی را زمان تحویل همراه آن کنید، از آنها با خبر شوید. مطمئن شوید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ می‏داند مصاحبه به كجا سپرده خواهد شد و اینكه این ترتیبات مورد قبول ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ و آرشیو است. اگر قصد دارید خودتان می‏خواهید مصاحبه‏ها را آرشیو كنید، مطمئن شوید برای پس از مرگ خود روشن کرده باشید چه برنامه‏ها‏‏‏یی برای مصاحبه‏ها‏‏‏ باید صورت گیرد، و نیز اطمینان حاصل كنید ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ هم از این برنامه اطلاع دارد.
برچسب زدن كامل و بادقت نوارهای ضبط شده بسیار مهم است. در مورد موارد دیجیتال، این بدان معنی است كه وسیله فیزیكی- مثلاً لوح فشرده یا نوار دیجیتال- را برچسب بزنید و همچنین داده‏ها‏‏‏ی مشخصی برای فایل‏های دیجیتال  ضبط شده در سیستم رایانه خود، مانند اسم فایل كه شامل نام و نام خانوادگی ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ و تاریخ مصاحبه است، ایجاد کنید. با داشتن سیستم درست نام گذاری فایل و استفاده مداوم از آن، وقتی كه بعداً در جستجوی مصاحبه خاصی هستید در وقت خود صرفه‏جویی خواهید كرد.
مدارک جنبی، عبارتند از اسناد یا تصاویر یا چیزهایی كه یك مصاحبه را همراهی و كامل می‏‏‏كنند. اگر این مدارك به شما قرض داده شد، آنها را اسكن یا نسخه‏برداری كنید و به فوریت برگردانید. اگر این مدارك برای نگهداشتن یا تحویل به آرشیو، به شما تسلیم شده، حتماً آنها را، همانند دقتی که برای نوار ضبط شده دارید، برچسب بزنید و با یادداشت‏های توضیحی لازم، اهمیت آن مدرک و ربط روشن آن با نوارهای ضبط شده مصاحبه را توضیح داده و نگه دارید.
پیاده‏سازی می‏‏‏تواند كامل، جزئی، یا فهرستی از کلیدواژه‏ها‏‏‏ یا توضیحات كوتاه به همراه زمان تقریبی آنها در مصاحبه باشد. فایل‏های دیجیتال را نیز می‏‏‏توانیم بستگی به نرم افزاری كه استفاده می‏‏‏كنیم علامت گذاری كنیم تا شنونده بتواند از قسمتی به قسمت دیگر رود. قالبی را برای پیاده سازی انتخاب كنید که بهترین شکل مطابق نیازتان باشد. آرشیوها پیاده‏سازی تحت الفظی را ترجیح می‏‏‏دهند، البته استفاده از متن پیاده‏شده آسان‏تر از استفاده از صدای ضبط شده است. آگاه باشید ممكن است پیاده‏سازی كلمه به كلمه یك ساعت صدای ضبط شده چهار تا پنج ساعت طول بكشد. اگرچه شماری برنامه‏ها‏‏‏ی نرم افزاری وجود دارند كه می‏‏‏توانند جای یك دستگاه پیاده ساز برای فایل‏های دیجیتالی را پرکنند، و حتی پایه‏ای برای اتصال به پورت USB دارند، اما در حال حاضر نرم افزار تشخیص صدا قادر نیست به طور کامل جایگزین پیاده سازی مصاحبه‏ها‏‏‏ی تاریخ شفاهی شود. اگر مصاحبه‏ها‏‏‏ی خود را به یک آرشیو تحویل می‏‏‏دهید متوجه ضرورت‏های سبک ادبی آنها در مورد پیاده‏سازی باشید. از هر سبك نگارش و قلمی كه استفاده می‏‏‏كنید، حتماً اسامی تمام شركت كننده‏ها‏‏‏ در مصاحبه و تاریخ آن را بیاورید و گویندگان را از هم تفکیک کنید (مثلاً مركز ما از حروف ابتدایی نام خانوادگی برای شناسایی گویندگان استفاده می‏‏‏كند). صفحات متن پیاده‏شده خود را شماره گذاری كنید و سرصفحه‏ای با نام خانوادگی ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ استفاده كنید تا صفحات مربوط به مصاحبه‏ها‏‏‏ی مختلف به آسانی اشتباه نشوند.
یادداشت تشكری برای ‏مصاحبه‏شونده‏‏‏ خود ارسال نمایید. اگر ترتیبات خاصی میان شما انجام شده (به عنوان مثال نسخه‏ای از مصاحبه، مصاحبه پی‏آیند یا نسخه از محصولات نهایی)، آن موارد را در یادداشت خود تصریح نموده و تعهدات خود را پی‏گیری كنید.

كتاب شناسی
در ادامه بنده فهرستی از منابع عالی را آورده‏ام كه به تفصیل به موضوعات مصاحبه، فنون و اصول اخلاقی آن می‏پردازند. می‏‏‏توانید موارد دیگری را نیز در سایت مركز ما بیابید. اگر سؤال خاصی در رابطه با تاریخ شفاهی دارید لطفاً با مركز ما در دانشگاه ایندیانا تماس بگیرید.

DUNAWAY, David, and BAUM, Willa K. Oral History: An Interdisciplinary Anthology. Second Edition. AltaMira Press, 1996. ISBN 0-7619-9188-3.

MACKAY, Nancy. Curating Oral Histories: From Interview to Archive. Left Coast Press Inc., 2007. ISBN 978-1-59874-058-5.

ORAL HISTORY ASSOCIATION. Principles and Best Practices: Principles for Oral History and Best Practices for Oral History. Adopted October 2009. http://www.oralhistory.org/do-oral-history/principles-and-practices/

PERKS, Robert, and THOMSON, Alistair, editors. The Oral History Reader. Routledge, 1998. ISBN 0-415-13351-1.

RITCHIE, Donald A. Doing Oral History. Twayne Publishers, 1995. ISBN 0-8057-9128-0.

SOMMER, Barbara W., and QUINLAN, Mary Kay. The Oral History Manual. AltaMira Press, 2002. ISBN 0-7591-0101-9.

YOW, Valerie Raleigh. Recording Oral History: A Practical Guide for Social Scientists. Sage Publications, 1994. ISBN 0-8039-5579-0.

 دکتر باربارا تروزدل
 Barbara Truesdell, Ph.D
معاون مرکز مطالعات تاریخ و خاطره، دانشگاه ایندیانا

ترجمه: عطیه اسعد

منبع: سایت دانشگاه ایندیانا


نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی