|
ضرورت بازنگری کتاب‌های تاریخ آموزشی
 |
گفت‌وگو با موسی حقانی
تردیدی نیست كه انقلاب شکوهمند اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین وقایع روی داده درتاریخ معاصر ایران است اما برخی از نوجوانان و جوانان ایرانی با این رویداد مهم تاریخی به خوبی آشنا نیستند. پرسش این است: چگونه می‌توان در کتاب‌ها به این موضوع پرداخت؟ در این‌باره با موسی حقانی گفت‌وگو کرده‌ایم. او متولد سال 1342 و دارای مدرک دکتری‌اندیشه سیاسی است. حقانی، رییس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر، پژوهشگر تاریخ معاصر و سردبیر فصلنامه تاریخ معاصر است. وی پژوهشگر تاریخ معاصر و سردبیر فصلنامه تاریخ معاصر است و آثاری چون «از معمای هویدا تا معمای میلانی»، «ساختارشکنی و نظریه‌پردازی در فلسفه سیاسی»، «کودتای مارک‌دار»، «در واپسین لحظات»، «نقش فراماسونری در انحراف نهضت مشروطیت»، «تاریخ تحولات سیاسی و خاندان پهلوی به روایت اسناد» را در کارنامه‌اش دارد.
ارزیابی شما از كتاب‌های تاریخی كه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و خارج از كشور منتشر شده‌اند چیست؟
از زمان وقوع انقلاب اسلامی تا امروز درباره تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی افراد و گروه‌های زیادی دست به تحریر تاریخ در قالب‌های مختلف اعم از رمان، تفسیر، تحلیل یا روایت مستقیم تاریخ زده‌اند. در این میان کسانی که به نحوی با انقلاب‌اسلامی مخالفت دارند یا از ناحیه انقلاب‌اسلامی منافعشان تهدید شده است هم تاریخ را به روایت خود نقل کرده‌اند. پس ما با سیل آثار متعددی در این زمینه روبه‌رو هستیم که هریک از منظر خاص خود به وصف انقلاب اسلامی و تاریخ انقلاب پرداخته‌اند. طبیعی است در این میان بسیاری از نگارندگان در پردازش انقلاب اسلامی بیشتر منافع و دیدگاه‌های خود را مدنظر قرار داده‌اند و برای اثبات حقانیت خود تلاش می‌کنند. به همین دلیل با یک تاریخ‌نگاری وارونه و بخشی مواجه‌ایم. در این‌باره معمولا سر و صدا و تبلیغات گسترده و فراوان نیز انجام می‌شود و ممکن است تعدادی مخاطب هم پیدا کند. شاید یکی از دلایلی که منجر به جذب مخاطب در این نوع تاریخ‌نگاری می‌شود به این دلیل است که کار جامعی در حوزه کتاب درباره تاریخ‌نگاری انقلاب انجام نگرفته و در این حیطه كمبود جدی احساس می‌شود. در اوضاعی که منبع متین، فاخر و مستند درباره انقلاب اسلامی به تعداد كافی نداریم، این نوع آثار می‌توانند با استفاده از خلأ موجود در این زمینه ارتباط مناسبی با برخی از مخاطبان کسب کنند. به همین دلیل معتقدم باید هرچه زودتر گام‌های اساسی و جدی در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی برداشته شود تا دشمن نتواند از این خلأها استفاده و حرف‌ها و اظهارات ناروا و نادرست خود را به عنوان سند تاریخی در اذهان برخی مخاطبان به‌ویژه نسلی که انقلاب را درک نکرده، مستقر و تثبیت كند.
کتاب‌های آموزشی را تا چه‌اندازه دارای ظرفیت برای روایت تاریخ می‌بینید؟
دوره آموزش متوسطه به دلیل آنکه افراد کثیری از جامعه از آن بهره می‌جویند، دارای اهمیت فراوان است. نگاه کتاب‌های تاریخی در این دوره باید بسیار هوشمندانه طراحی شود كه کتاب‌های درسی در حال حاضر فاقد این نگاه هوشمند هستند.
کتاب‌های آموزشی تاریخ را چقدر نیازمند بازنگری می‌بینید ؟ خلأ آموزش تاریخ را تا چه حد از ناحیه کتاب‌های این درس می‌دانید؟
مشکل از نگاه من ابتدا محتوای کتاب‌های تاریخی نیست. این مشكل در گام دوم است. هرچند معتقدم از لحاظ محتوایی و درصد پرداختن به مسایل انقلاب اسلامی کتاب‌های دبیرستانی ما در دوره راهنمایی و دبیرستان ما نقص دارند که باید برطرف شود. مشکل جدی و اساسی، رویکرد به تاریخ در نظام آموزش و پرورش است. هرچند شاید مسئولان آموزش و پرورش مایل باشند به تاریخ در دبیرستان‌ها و مدارس راهنمایی توجه بیشتری شود و این موضوع هم در اظهاراتشان دیده می‌شود اما اینکه چقدر به درس تاریخ بها داده می‌شود و اینکه درس تاریخ چقدر از ساعات آموزشی را به خود اختصاص می‌دهد یا این که برای تربیت دبیر و معلم متخصص دراین زمینه چقدر تلاش کرده‌ایم جزو آن دست از سوالاتی است که پاسخ آن مبهم است. خود این مسایل جزو آسیب قلمداد می‌شوند. وقتی برای مثال معلم ورزش را برای تدریس تاریخ اعزام می‌کنیم چه انتظاری داریم؟ بحث بعدی پرداختن به برخی موارد غیرضروری در کتاب‌های درسی است.
فرصت کتاب‌های آموزش و پرورش محدود است. در صد صفحه باید یک دوره تاریخ معاصرعنوان شود. نمی‌شود وارد جزییات شد. بر این اساس باید در این فرصت به موارد جدی و اساسی که امروز جوان ایرانی با آن درگیر است و سوالاتی که برای نسل جوان اهمیت دارد متمرکز شویم. به همین دلیل شایسته است در بحث انقلاب اسلامی و تاریخ بعد از انقلاب توجه بیشتری نشان دهیم که امروز مورد سوال دانش‌آموز ایرانی است. باید به زمینه تاریخی رویدادها اشاره کرد. نمی‌‌توان تاریخ معاصررا نقل کرد اما از مشروطه نگفت. برنامه‌ریزی برای طراحی این کتاب آموزشی کمرنگ است و شرایط فعلی نیازمند بازنگری است.همه اینها در یک بازنگری باید در خدمت تشریح و تبیین اهدف انقلاب و چگونگی وقوع انقلاب و مسایلی که بعد از نظام‌سازی در کشور رخ داد معطوف شود. هرچه دیرتر به این موارد بپردازیم، دشمن از این تاخیر ما استفاده و سعی می‌کند نگاه خود را نسبت به تاریخ پس از انقلاب به نسل جوان القا کند. امروز این معضل در بسیاری از کتبی که از سوی آنان منتشر می‌شود وجود دارد. حتی در حد پاسخگویی هم حرکتی را مشاهده نمی‌کنیم. یعنی نه تنها حرکت فعال نداریم در زمینه‌هایی نیز بدون اظهارنظر از کنار جعلیات و تحریفات گروه‌های ضد‌انقلاب می‌گذریم و انفعال نشان می‌دهیم. این کوتاهی هزینه سنگینی را برای باورهای نسل بعد از انقلاب در پی خواهد داشت.
سیما پروانه گوهر
منبع: کتاب هفته، ش 320، شنبه 15 بهمن 90،ص7
|
