شماره 189    |    10 دي 1393

   


«تاریخ از پایین» و زن از دیدگاه نیچه

یکی از محوری ترین اقشار و طبقاتی که در نگرش «تاریخ از پایین» مورد توجه قرار گرفته «زنان» هستند. کسانی که در تاریخ‏های رسمی، یا بکلی نادیده انگاشته شده یا بحاشیه رانده شده اند. در طول تاریخ فیلسوفان و متفکران بزرگ، از ارسطو گرفته تا فیلسوفان عصر روشنگری و حتی پس از آن، زنان را کاملاً نادیده گرفته و با جملات آزاردهنده و تحقیرآمیزی آنان را طرد و نفی کرده اند. در تاریخ از پایین، با توجه به ستمی که بر زنان در طول تاریخ صورت گرفته، به زنان توجه و عنایت خاص شده و این بار کل تاریخ بشری، مورد بازخوانی انتقادی قرار گرفته است.


تاریخ شفاهی و ارزش روزافزون آن

مهمترین فایده تاریخ شفاهی دست‌یابی مورخ به اطلاعات دست اول است. ناقل خاطره یک شاهد بی‌واسطه است؛ کتاب، روزنامه و گزارش‌نویس انتقال دهنده آگاهی‌ها نیستند. تاریخ‌نگاری به شیوه تاریخ شفاهی، قالبی نو در حفظ وقایع و رویدادها به شمار می‌رود. این روش در سال‌های اخیر رواج یافته و در برخی از مراکزی که با تدوین تاریخ سر و کار دارند مورد استفاده قرار گرفته است. در این شیوه سر و کار مورخ با لوح‌ها، سنگ نوشته‌ها و آثار به دست آمده از حفاری‌ها و گمانه‌زنی‌ها و یا نسخ خطی، وقف‌نامه‌ها، گزارش‌های سیاحان و ... نیست.


جايگاه مكتب مشهد: حاشيه ای بر مصاحبه استاد لطفی

نیروهای مذهبی در معادلات سیاسی تاریخ معاصر ایران نقش تعیین‏کننده‏ای ‏‏ایفا کرده‏اند‏‏. شاید به ندرت تغییر و تحولی را در عرصه مبارزات و جنبش‏ها‏‏ی سیاسی معاصر بتوان سراغ گرفت که از حضور و نقش‏آفرینی ‏‏این نیروها بی‏بهره باشد. انقلاب مشروطه که با حمایت مرجعیت تشیع در نجف و علمای پیشگام و رهبری‏کننده در تهران و شهرستانها هدایت می‏شد، سرآغاز تکوین حضور جدی مرجعیت و نیروهای مذهبی در عرصه سیاست و اجتماع است‏‏.


سید محمد باقر امامی و کروژُک‌های مارکسیستی او

کتاب «سید محمدباقر امامی و کروژُک‌های مارکسیستی او» به بررسی زندگی و فعالیت‌های سیدمحمدباقر امامی و گروه‌هایی که از سال 1323 به بعد تشکیل داد، اختصاص دارد و در سه بخش با عناوین «از کروژُک‌های مارکسیستی تا سازمان انقلابی کمونیستی (ساکا) 1323-1350»، «خاطرات» و «مدارک» تنظیم شده است. هدف اصلی باقر امامی تاسیس یک حزب کمونیست کارگری در ایران آن سال‏ها است، آن هم از طریق چشم فروبستن بر تمامی تحولات و تحرکات محیط اطراف.


مکالمه تلفنی محمدرضا شاه با علی امینی

فایل صوتی که در اینجا ملاحظه می فرمائید مربوط به شنود ساواک از خانه دکترعلی امینی نخست وزیر زمان شاه است. این مکالمه تاریخی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی درپنجم دی ماه 1357 انجام شده است. شاه در ابتدای سخنان خود به سخنرانی کریم سنجابی دربیمارستان پهلوی( امام خمینی کنونی) اشاره دارد.


هفتمین نشست تاریخ شفاهی کتاب

نصرالله حدادی در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های «تاریخ شفاهی کتاب» که هر هفته دوشنبه‌ها به همت «مرکز کتاب‌پژوهی» مؤسسه خانه کتاب برگزار می‌شود، روز گذشته هشتم دی‌ماه به گپ و گفت با ناصر میرباقری، مدیر انتشارات فرهنگ و هنر گویا پرداخت. متن پرسش‌‌های حدادی و پاسخ‌های میرباقری را در ادامه می‌خوانید.


شهید علی سوری در کلام یارانش

شهید علی سوری در سحرگاه 7 دی ماه سال 1338 در روستای پیرغیب از توابع شهرستان ملایر چشم به جهان گشود. پدر وی در سال‏های 1341 و 1342 از پیروان و مقلدان امام خمینی(ره) بود. علی از پنج سالگی درس قرآن را نزد مرحوم سیدابوطالب میرمعنی شروع کرد و تحصیلش را شبانه ادامه می داد و روزها به کار مشغول بود.


تاریخ شفاهی و تاریخ طبقة کارگر: اتحادی ثمربخش (۴)

در سه هفته گذشته بخش نخست، دوم و سوم این مقاله تقدیمتان شد. اینک بخش چهارم یا آخر را پیش روی دارید: دیدگاه دوروتی اسمیت، نظریه‌پرداز فمینیست، در رویة عملی تاریخ شفاهی از نوعی که در بالا ذکر آن رفت، منعکس شده است. به عقیدة او مبدأ استفسار ما باید «منظر»(2) مصاحبه‌شونده باشد، اما نه به این علت که صدای او دیدگاه بی‌واسطه، برتر، و ذاتمندی(3) ارائه می‌دهد، بلکه چون ما باید دربارة بافت اجتماعی و مادی تجربیات روزمره، گذشته و اکنون او خصوصاً روابط اجتماعی، کار و اندیشه و احساسش نسبت به زندگی بیندیشیم.


دسته بندی حقیقت در سیاست ایالتی

سناتور روبیو با ادعای عدم مصاحبه کمیته با اعضای سیا وجهه خود را از دست داد. سناتور مارکو روبیو(Sen. Marco Rubio) انتشار عمومی گزارش مجلس سنا در مورد جزییات نمونه‏هایی از شکنجه‏های نسبت داده شده به سیا در گذشته را بی‏ملاحظه و بی‏مسئولیت خواند. روبیو ادعا کرد که این مسئله می‏‏تواند زندگی آمریکاییان خارج از کشور را به خطر بیاندازد، موجب خشم عمومی شود و مشکلاتی را برای هم پیمانان ما ایجاد کند.


ساکنان فال ریوراز خاطرات خود در اوایل قرن بیستم می‏گویند

85 نفر از ساکنین شهر فال ریور Fall River در ایالت ماساچوست آمریکا به بازگویی سرگذشت‏های خود در یک طرح تاریخ شفاهی در مورد این شهر پرداخته‏اند. این خاطرات از ابتدای قرن بیستم تا اواسط آن گسترده است. آلفرد جی لیما Alfred J. Lima در آخرین کتاب خود به نام صدای آمریکا، داستان شهر فال ریور را در اوایل قرن بیستم از طریق بازیابی خاطرات کسانی که سال‏های دو جنگ جهانی را به چشم دیده‏اند پرداخته است.


وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

 


 

◄ برگزاری دومین هم‌اندیشی تاریخ شفاهی دفاع مقدس
◄ برپایی کارگاه «تکنیک‌های مصاحبه در تاریخ شفاهی» در سمنان
◄ «بخشی‌ها» از تاریخ شفاهی اقوام ترکمن می‌گویند
◄ مجموعه تاريخ شفاهي ادبيات معاصر ايران به زندگي جواد مجابي رسید
◄ بازسازی خاطرات عزت شاهی
◄ حضور بیش از ۵۳ هزار نفر در مسابقه مطالعه خاطرات معصومه آباد
◄ تلاش برای ثبت بیش از 70 درصد تاریخ دفاع مقدس
◄ کتاب خاطرات علی‌اکبر صادقی منتشر شد
◄ پیروز مجتهدزاده از نگارش خاطراتش گفت
◄ تدوین خاطرات مبارزات فرهنگی و تاریخچه حادثه طبس
◄ مجموعه خاطراتی از زندگی امیرناصر کاتوزیان
◄ مصاحبه با فرخ غفاری کتاب شد
◄ «خاطرات یک لباس شخصی» به چاپ سوم رسید
◄ وزارت خارجه آمریکا انتشار اسناد مربوط به کودتای 28 مرداد را به تعویق انداخت



نظریه تاریخ شفاهی-۲۶
نویسنده: لین آبرامز
Lynn Abrams
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی


بازاندیشندگی «خود»
به نظرم نیازی نیست تا اهمیت بسیار زیاد سومین عنصر در موقعیت متنی تاریخ شفاهی را مورد تأکید قرار دهیم. فرد در اینجا به درستی می‌داند که دربارة خویشتن خویش سخن می‌گوید و بدان عمیقاً می‌اندیشد. لیند می‌نویسد:«روایت در واقع فرصتی را برای نگریستن در خویشتن و تصحیح آن پدید می‌آورد.»(1) ما در روایت‌های شفاهی غالباً از مصاحبه‌شونده‌مان انتظار داریم تا با نظر به وضعیت کنونی خویشتن خویش، علاوه بر نقل رویدادها و تجربه‌های گذشته‌اش، در آنچه که می‌گوید نیز تعمق کند. سر تا پای تاریخ شفاهی چیزی به جز نقل گذشته نیست که از پشت لنز دوربین‌های متعدد به آن گذشته می‌نگریم. یکی از این لنزها هم زمان حال است. با عنایت به این تعریف اکنون به سخن لیند می‌رسیم که گفته است:«ایجاد تمایز بین راوی (گوینده) و قهرمان داستان (شخصیتِ اصلی) یا روایت» یعنی بازاندیشی یا تعمق در آن خویشتنی که آشکارا در مصاحبه آفریده می‌شود» انتظار نابجایی نیست.(2) دبورا در سال‌های نوجوانی‌اش مرحله‌ای را پشت سر گذاشت که می‌بایست مورد پذیرش کلیسای انگلستان واقع می‌شد. وی در قطعة زیر نگرش خود را دربارة دین و ماجرای حضورش در کلیسا را مورد بازاندیشی قرار می‌دهد. قسمت‌هایی که حاکی از بازاندیشی او در خویشتن خویش در جریان روایت هستند را برجسته کرده‌ایم.
«فکر کنم حدودای 14 ساله بودم، کسی که ازم چیزی نپرسید، گفتم بابا این کارا دیگه چیه؟ من اصلاً به این برنامه‌ها اعتقاد ندارم؛ فکر می‌کردم چه معنی داره که من رو تأئید کنن؟! اما بالاخره یه رسمی از رسمای روستا بود دیگه، نبود؟ پدر و مادرم سرشناس بودن، خب حق داشتن که از منم انتظار داشته باشن؛ اون وقتا با همه چیز لج کرده بودم. به هیچ وجه دوست نداشتم تو مراسم یکشنبة مادری شرکت کنم چون-آخه اون وقتا من یه دختر بچة خجالتی بودم- باید هر طور بود خودت رو جمع و جور می‌کردی و دستت رو بالا می‌گرفتی و قول می‌دادی چه کارایی بکنی و چه کارایی هم نکنی...»(3)
به عبارت دیگر، بازاندیشی در نقل داستان زندگی بدین معناست که «من» (داستانگو یا راوی) داستان‌هایی را دربارة «من دیگرم» (شخصیت اصلی داستان) تعریف می‌کنم.(4)  




 
 

       تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.