شماره 184    |    5 آذر 1393

   


تا دیر نشده تاریخ شفاهی دوره قاجاریه را دریابیم

... ضروری و واجب است تا هرچه زودتر پژوهشگران تاریخ معاصر ایران که در زمینه تاریخ شفاهی مشغول به فعالیت هستند، به تلاش وافر برخیزند و افرادی همچون استاد انوار را دریابند. به عبارت دقیق‌تر شفاهی‌کاران برای ثبت خاطراتی از دوران قاجاریه که حدود 90 سال پیش، استیلای‌شان بر ایران به پایان رسید، بپاخیزند و این فرصت باارزش و گرانبها را از دست ندهند. حضور در محضر این‌گونه افراد را که پدر و مادر و دیگر اعضای خانواده‌شان در دوره قاجاریه زیسته‌اند و به خوبی جامعه و دولت آن زمان را درک کرده‌اند، غنیمت شمارند و با همنشینی و گفتگو و مصاحبت‌ها و مصاحبه‌های متعدد و مختلف، به ضبط و جاودانه کردن تاریخ‌های ناگفته و ناشنیده و نانوشته دوره قاجاریه بپردازند.


حضور کارشناسان مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی

آقایان مرتضی سرهنگی، علیرضا کمری و هدایت‌الله بهبودی به دعوت دکتر غلامعلی حدادعادل، ریاست فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی پیش از ظهر روز دوشنبه، سوم آذر ماه با حضور در فرهنگستان در نشست اعضاء پیوسته و وابسته ضمن شرکت در چهارصد و سی و هشتمین جلسه فرهنگستان دیدگاه‌های خود را نسبت به ادبیات پایداری، به ویژه گونه خاطره‌نویسی برای حاضران بازگفتند. در ابتدا هدایت‌الله بهبودی با اشاره به شمار کتاب‌های مرتبط با جنگ هشت ساله گفت که تعداد این کتاب‌ها به حدود 12 هزار عنوان می‌رسد؛


خاطرات یک روزنامه‏فروش

کتاب «خاطرات یک روزنامه‏فروش» دربردارنده خاطرات قدیمی‌ترین روزنامه‏فروش ایران است. «محمدابراهیم رنجبر» در سال 1307 شمسی در شهرستان بابل در استان مازندران متولّد شد و در سال 1316 به تهران مهاجرت کرد. او با کمک دو برادر روزنامه‏فروش که در همسایگی یکدیگر زندگی می‌کردند، وارد عرصه مطبوعات شد. رنجبر با هشتاد وشش سه سال روزنامه‏فروشی، رکورددار فروش مطبوعات در ایران است. آنچه در این مجموعه آمده، خاطرات آقای رنجبر از وقایع تاریخی ایران در فاصله کودتای 1299 تا انقلاب 1357 است. کتاب حاوی اطلاعات بکر و دست‏نخورده از شرایط روزگار ایران در مقطع تاریخی 50 ساله است.


برگ زرینی از تاریخ تئاتر مشهد

واکاوی تئاتر مشهد از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی: کتاب تاریخ تئاتر مشهد از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی تالیف علی نجف زاده(1) جدیدترین اثر منتشر شده در ارتباط با مشهد است. این کتاب در آبان ماه 1393 توسط انتشارات انصار در 440 صفحه مصور و با قیمت 25000تومان در 1000 نسخه روانه بازار نشر شد. تاریخ تئاتر به سبک جدید در شهر مشهد به اواسط دوره قاجار می‏رسد.


بلوری از 57 سال روزنامه‌نگاری سخن گفت

محمد بلوری روزنامه‌نگار پیشکسوت خاطراتی از 57 سال فعالیت مطبوعاتی اش را در زمینه خبرنگاری حوادث بازگو کرد و به ماجراهایی مثل ترور حسنعلی منصور، ساخت فیلم «گوزن‌ها» بر اساس یک حادثه واقعی و... سخن گفت. به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، دومین نشست از سلسله برنامه‌های تاریخ شفاهی مطبوعات ایران به خاطرات این حادثه نویس اختصاص داشت که تاکنون در نشریانی چون کیهان، ایران، جام جم و اعتماد قلم زده است. این نشست ها با همکاری اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و ماهنامه مدیریت ارتباطات در کتابخانه ملی ایران برگزار می‌شود.


شعر براي من كشف در خاطره و تاريخ است

«زمستان بلاتكليفِ ما» عنوان تازه ترين كتاب شعر محمدعلي سپانلو است كه شعرهاي اواخر دهه هشتاد او را دربرمي گيرد و البته يكي، دوشعر مربوط به سال1390 هم در مجموعه ديده مي شود. ويژگي هاي كلي شعر سپانلو در اين كتاب هم ديده مي شود، اگرچه شايد بتوان رد زندگي سال هاي اخير او را در اين شعرها جست، خاصه آنجا كه شعرها به سمت نوعي درون گرايي رفته اند و صداي راوي يا شاعر از فاصله كمتري در اين شعرها شنيده مي شود.


دومین نشست از سلسله نشست‌های «تاریخ شفاهی کتاب»

ماجرای نخستین کتابی که نشر معین چاپ کرد/ وقتی انتشارات امیرکبیر سکوی پرتاب شد محمدقاسم لیماصالح رامسری (مدیر نشر معین) در دومین نشست از سلسله نشست‌های «تاریخ شفاهی کتاب» از ماجرای چگونگی ترک انتشارات امیرکبیر و تاسیس نشر معین سخن گفت و کار در انتشارات امیرکبیر را سکوی پرتاب خود دانست.


البرز و معلمینش، قسمت اول

داستان موفقیت دبیرستان البرز مدیون عوامل متعددی بود. میراث به جا مانده از دکتر جردن و دیگر بنیانگذاران آمریکایی آن استانداردهای فوق العاده بالای آموزش، رفتار، نظم و مدیریت بود. دکتر مجتهدی تمام تلاش خود را به کار برد تا آن استانداردها را با از خودگذشتگی و سخت‏کوشی حفظ کند، گرچه در این راه بین او و دانش‏آموزان و معلمین برخورد و اختلاف نظرهایی نیز پیش می‏آمد. تقریبًا تمام دانش‏آموزان به طبقات بالای جامعه تعلق داشته و در خانواده‏های تحصیلکرده و فرهنگی بزرگ شده و کارنامه خوبی از خود دردوران ابتدایی بر جای گذاشته بودند ...


شروع پروژه تاریخ شفاهی، یک آرشیو ویدیویی از پیشگامانی که تئاترغیر حرفه ای نیویورک را به راه انداختند

موسسه گام نخست Primary Stages یک پروژه تاریخ شفاهیدر مورد تئاتر غیر حرفه ای نیویورک موسوم به Off-Broadway،به راه انداخته است. در این طرح اقدامات تازه ای در پیش گرفته شد تا تاریخ شفاهیOff-Broadway در نیویورک و جنبش تئاتر Off-Broadway با استفاده از گزارشهای دسته اول پیشگامانی که آن را به راه انداختند جمع آوری شود.


طرح ضبط و نگهداری صدای کهنه سربازان پنسیلوانیا

پیتسبرگ (خبرگزاری آسوشیتدپرس) _ " کوین فارکاس" می‏گوید : اگر خواستید در روز کهنه سربازان یا هر زمان دیگری در سال از کهنه سربازان قدردانی کنید، از آنها بخواهید برای شما از سرگذشتشان بگویند. فاراس مدیر طرح صدای کهنه سربازان پیتسبرگ است، این گروه اقدام به انجام طرحی ابتکاری کرده که در آن سرگذشت و روایت‏های بیش از 260 کهنه سرباز ارتش در شهر پیتسبرگ از سال 2012 ثبت و ضبط شده است و بیش از 100 کهنه سرباز برای در میان گذاشتن تجربه شان در لیست انتظار قرار دارند.


وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

 


 

● برگزاری دوره آموزشی تاریخ شفاهی برای کارشناسان سازمان اسناد و بايگاني ملي سلطنت عمان
● بررسی «پیوند تاریخ فرهنگی با تاریخ شفاهی» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
● حضور مرتضی سرهنگی در کارگاه تاریخ شفاهی
● انتشار 21 عنوان كتاب تاریخ شفاهی دفاع مقدس در گیلان
● ویژه‌نامه 240 صفحه‌ای تاریخ شفاهی
● تجدید خاطرات دوران تحصیل و ارایه گوشه‌ای از تاریخ شفاهی آموزش معماری در ایران
● مجلدات تازه‌ای از روزشمارهای انقلاب اسلامی و 15 خرداد منتشر شدند
● اهدای جایزه جلال‌آل‌احمد به کتاب‌های «زندان الرشید» و «سفر برگذشتنی»
● «نقد تاریخ‌ نگاری انقلاب اسلامی» به جلد نهم رسید
● مصاحبه با هشت جهادگر استان مرکزی
● تدوین خاطرات شیخ حسین انصاریان در 1300 صفحه
● خ‍اطرات‌ ش‍ی‍خ‌ م‍ص‍طفی‌ ره‍ن‍م‍ا به چاپ سوم رسید
● انتشار بیش از ۲۵۰۰ عنوان كتاب دفاع مقدس در سه سال 
● پخش نمایش‌های برگرفته از کتاب‌های «نورالدین پسر ایران» و «لشکر خوبان»
● خاطره‌نگاری بهمن نامورمطلق از سه منطقه
● خاطرات مطبوعاتی و سینمایی احمد طالبی‌نژاد منتشر شد
● روایت ویرا از تجربه‌ صعود ایران به جام جهانی فرانسه
● ترجمه خاطرات بانوی اول سابق فرانسه
● گران‌ترین جایزه کتاب تاریخی
● داستان‌سرای اصلی آمریکا از جنگ عراق



نظریه تاریخ شفاهی-۲۱
نویسنده: لین آبرامز
Lynn Abrams
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی


بازنمایی یا معرفی منابع شفاهی ما بدین شیوه مطلقاً رضایت‌بخش نیست اما خوشبختانه استثنائاتی هم وجود دارد. تحقیقات تکان‌دهنده و هیجان‌انگیز پورتلی دربارة قتل‌عام 335 اسیر ایتالیایی در رُم به دست نازی‌ها در خلال جنگ جهانی دوم به جای آنکه اولویت را به تفسیر مورخ بدهد، راویان و داستان‌های‌شان را بر جایگاه نخست و ارجح نشانده است. وی در رویه‌ای نامعمول به جای آنکه نام راویان را آخر کتاب و در بخش ضمایم پنهان کند آنها را در ابتدای کتاب در فهرستی بلندبالا می‌نویسد. هر یک از فصول کتاب او با داستان بلند یکی از راویان شروع می‌شود تا خوانندة مطلب به جای آنکه دنبال مورخ بدود، سرنخ تاریخ شفاهی را بگیرد و به جلو برود.(1) انتخاب این قطعه‌ها صرفاً یک کار تزئینی یا به نیت ارائة کلمات قصار مورخ نبوده است؛ روایت‌های تاریخ شفاهی با این ترفند توانسته‌اند معانی مختلف قتل‌عام و پیامدهایش را از نقطه‌نظر شاهدان به خواننده منتقل نمایند. کسی که خودش را از قید و بند قراردادهای رایج در فضای آکادمیک آزاد سازد در انتقال گفته‌های راویانش نیز موفق‌تر عمل می‌کند. آنتجی کراگ(2)  یکی از روزنامه‌نگاران آفریقای جنوبی است که شرح دردناکی از فعالیت‌های کمیسیون حقیقت و آشتی در آفریقای جنوبی را در سال‌های پس از الغای نظام نژادپرستانة آپارتاید در کتابی به نام «کشور جمجمة من»(3)  به قلم خود نگاشته و به مخاطب عرضه نموده است. در کتاب او حرف اول و آخر را خاطرات دلخراش شاهدان می‌زند.(4) انقلاب دیجیتالی برای پروژه‌های مردمی تاریخ شفاهی مزیت‌های فراوانی داشته است. ضبط قطعات تاریخ شفاهی روی سخت‌افزار و بسته‌بندی آنها به همراه نسخه‌های چاپی یا به نمایش گذاشتن آنها در وب‌سایت‌ها که هیچ محدودیتی را از نظر مدت‌زمان فایل و قالب اجرایش ندارند، از جملة چنین مزیت‌هایی است.(5)
شیوه‌های انتشار مطالب تاریخ شفاهی هم از ژانرهای متنوعی برخوردار است. بلایز در کتاب «آکنفیلد» یا مری چمبرلین(6)  در کتاب «زنان باتلاق»(7) داستان‌ها و روایات مصاحبه‌شوندگان را مفصل بازآفرینی کرده و از الحاق نظر تفسیری خود بدان پرهیز کرده‌اند. در آثاری مانند «دنیای کارگران»(8)  نوشتة جان بودنار(9)  که تحقیقی دربارة ساکنان یک منطقة صنعتی پنسیلوانیاست، یا «ساختن تاریخ»(10)  به قلم اریک مارکوس(11)  که گردآمدة تاریخ شفاهی عده‌ای از زنان و مردان همجنس‌باز آمریکاست، تبعیت از همین رویه را می‌توان دید. رویکرد دیگری در این زمینه توجه خود را بر زندگی یک فرد مشخص متمرکز می‌کند مانند داستان «دونا ماریا» به قلم دانیل جیمز و «زنان ساحل‌نشین»(12)  محصول تلاش یک مردم‌شناس تاریخی به نام خانم سالی کول.(13) ما در کتاب خانم کول زندگی زنان دیروز و امروز پرتغال را در پیش‌زمینه اقاریر شفاهی یک زن به نام آلوینا می‌بینیم.




 
 

       تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.