پاسخ دکتر تفرشی به دکتر مجد/ ایران در جنگ اول و 270هزاربرگ سند

در شماره 174 پاسخ دکتر محمدقلی مجد پژوهشگر و تاریخ‏نگار ایرانی مقیم ایالت متحده را در واکنش به مصاحبه دکتر مجید تفرشی سندپژوه و تاریخ‏نگار ایرانی مقیم بریتانیا در شماره 172 به محضر خوانندگان گامی ارایه شد. در این پاسخ آقای دکتر مجد نکاتی را ذکر فرموده بودند که آقای دکتر تفرشی ضرورت دیده‏اند درباره آنها مواردی را تبیین کنند که در ادامه می‏خوانید. هفته‏نامه تاریخ شفاهی ایران این دست گفت و شنود انتقادی فرهیختگان درباره مسائل تاریخی، را به فال نیک می‏گیرد و آن را نعمتی برای پژوهش‏های تاریخی این سرزمین بر می‏شمرد. جا دارد از هر دو بزرگوار که این رسانه را شایسته بازتاب اندیشه‏های خود دانسته‏اند سپاس گذاری کنیم. مبنای تاریخ شفاهی گفتگو است و گفتگو زداینده ابهام‏هاست.

شهید و شهادت در خاطرات بابا نظر

شهید و شهادت در ادبیات دفاع مقدس بیانگر دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌ها در مقابل نیروهای متجاوز بعثی است. بخشی از خاطرات رزمندگان و فرماندهان جنگ تحمیلی به نحوه شهادت همرزمانشان اختصاص دارد که تحت عناوینی چون فرهنگ ایثار و شهادت معرفی شده‌اند. اگر فرهنگ جبهه را مجموعه فرآیندهای رفتاری، گفتاری و نوشتاری رزمندگان جبهه‌ها که در طول مدت جنگ در ذهن و ضمیر و عمل آنان به طور طبیعی به وجود آمده و ظهور یافته است بدانیم، با شیوه تاریخ شفاهی هم می‌توان بخشی از فرهنگ دفاع مقدس را ثبت نمود.

تاریخ شفاهی را نمی توان نادیده گرفت

تاریخ شفاهی روشی است که در آن به کمک مصاحبه های صوتی و تصویری، توسط دو عامل مصاحبه گیرنده و مصاحبه شونده اطلاعات گرداوری می شود. تاریخ شفاهی ابزاری پژوهشی محسوب می شود که به کمک آن در یک زمینه اطلاعات می گیریم وبه قول دکتر حسن آبادی، ظرفی است که در آن همه نوع داده در زمینه هایی مثل قوم نگاری، رجال، سیاست و... ریخته می شود.

اسطوره صبا

سرانجام پس از سال‏ها کتاب «اسطوره صبا» که سیری است در زندگی و آثار استاد جاودانه موسیقی ایرانی ابوالحسن صبا به کوشش علی دهباشی توسط انتشارات سخن در 688 صفحه منتشر شد. دهباشی در بخشی از یادداشت آغازین این یادنامه می‌نویسد: «زنده‌یاد ابوالحسن صبا (1282 ـ 1336) عاشق بود و به گونه دیگری غیر از شیوه‌ای که ما هستیم زندگی می‌کرد. در این مکان و زمان قدم نمی‌زد. سال‏هاست که در دنیای موسیقی ما شخصیتی همچون او ظهور نکرده است.

تشکل‏ها‏ی دینی مشهد بعد از کودتای 28 مرداد

آن طور که منابع نشان می‏دهند، بعد از کودتای 28 مرداد 32، اوضاع کشور به کلی دگرگون شد. در گام نخست طرفداران محمد مصدق دچار محدودیت‏ها‏ی بسیاری شدند. در مشهد طرفداران شاه و نظامیان از بیت آیت‏الله‏ میرزا احمد کفایی حرکت کرده و در شب 29 مرداد در خیابان‏ها‏ به پایکوبی و شادی پرداختند. آیت‏الله‏ کفایی دستور اکید داده بود که کسی به آیت‏الله‏ کلباسی اهانت نکند و حتی افرادی را برای نگهبانی از منزل ایشان گماشت.

فراخوان همایش ملی نقش آذربایجان در انقلاب اسلامی - بهمن 93

در این همایش، بخش ویژه ای به تاریخ شفاهی، خاطرات، اسناد، فیلم، تصاویر و ... انقلاب اسلامی در آذربایجان اختصاص یافته که آثار گرد آوری شده در این بخش به نام صاحبان آثار و به صورت فاخری منتشر خواهد گردید. علاقمندان به منظور مشارکت می توانند آثار خود را به پست الکترونیک کمیته اجرائی ارسال و یا با دبیرخانه همایش تماس بگیرند.

مرکز فرهنگی ناظم حکمت برگزار می‏کند: گردهمایی نقد ادبی

مفهوم «ادبیات جهان» را نخستین بار گوته ضمن گفتگو با دوستش یوهان پیتر اکرمن در 31ام ژانویه 1827 به کار برد، اما بحث درباره آن به طور خاص از اواسط قرن بیستم شکل گرفت. با آن که کسی نمی تواند برای ادبیات محدوده‏ای تعیین کند، اما با آثار افرادی چون دیوید دامروش، پاسکال کازانوا و فرانکو مورتی این رشته به حوزه مطالعاتی بدل شد.

«معلم»، فیلمی جدید از کاترین مورفی

انجمن فیلم‏های ساخت زنان، توزیع‏کننده پیشرو غیرانتفاعی فیلم‏های ساخت زنان و ساخته شده درباره زنان، در گرامیدشت روز بین المللی سوادآموزی خبر از ساخت جدیدترین فیلم با این موضع و با نام «معلمMaestra» می دهد. «معلم» منبع آموزش جذابی است که دولورس هانت Dolores Hunt از کارکنان یونایتد فارم United Farm آن را به عنوان کار قابل توجهی در درک ما از کشور کوبا، و نیز به عنوان یک اثری ادبی و ابزاری مهم در مبارزه برای عدالت، یاد می‏کند.

شماره پاییز نشریه تاریخ اجتماعی منتشر شد

شماره پاییز 2014 از سال 48ام نشریه تاریخ اجتماعی Journal of Social History منتشر شد. نشریه تاریخ اجتماعی در 1967 و به دست پیتر استرنز Peter Stearns بنیاد نهاده شد. او سردبیری این نشریه را ضمن فعالیت در دانشگاه جورج میسون George Mason University دنبال می‏کرد. این نشریه از جمله نشریات معتبر در حوزه تاریخ اجتماعی است و به خاطر تحریریه دانشگاهی خلاقش به عنوان عامل تحول‏ساز در بیشتر تحولات مهم عرصه تاریخ به معنای حرفه ای آن به شمار می رود. فهرست عناوین این شماره را در زیر می خوانید.

شکل دادن به خاطرات و هویت در اروپا: نیروهای متضاد از سطوح بالا و پایین

منتقدان همگرایی کشورهای اروپایی همیشه از این که رهبران و مؤسسات اروپایی از دسترس مردم عادی دور هستند و به دغدغه‏های آنها توجه نمی‏کنند ناراضی بوده‏اند. البته در سال‏های اخیر، اتحادیه اروپا تلاش‏های خود برای فراگیرتر شدن و بالابردن سطح شناسایی شهروندان را از طریق طرح یکپارچه‏سازی افزایش داده است. به یادآوری گذشته مجزا و متصل اروپا یکی از بخش‏های اصلی این راهبرد شده است. و همزمان، جنبش‏های اجتماعی و فعالیت‏های نخبگان در سطوح محلی، ملی و حتی بین‏المللی سیاست خاطرات را در مورد اتحادیه اروپا به چالش کشیده است.

آنچه از میدان «تیان آن من» نمی‏دانستم

کتاب جدید روونا ژیائوکینگ هی Rowena Xiaoqing He با عنوان «تبعیدیان تیان آن من»، دید تازه‏ای از چالش‏ها‏یی که رهبران تبعیدی دانشجویی چینی پس از فرار از چین با آن مواجه شدند به دست می‏دهد. به عنوان یک گزارشگر، حوادث سال 1989 پکن را پوشش خبری می‏دادم و پس از آن سال ها آن رویداد را تحت مطالعه قرار دادم. در نهایت به این نتیجه رسیدم که هیچ چاره ای ندارم جز این که بیشتر در مورد آن اطلاعات کسب کنم. اما کتاب جدید «تبعیدیان تیان آن من» اثر رووناژیائوکینگ هی به من دید تازه و حس قدردانی در مورد چالش‏ها‏یی که رهبران تبعیدی دانشجویی چینی پس از فرار از چین با آنها مواجه شدند، به دست داد.

وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

● توصیه رهبر انقلاب به همه فرماندهان و رزمندگان برای ثبت خاطرات و واقعیات دفاع مقدس

● فعالیت 350 محقق تاریخ شفاهی در سراسر کشور

● «درسنامه تاريخ شفاهي» در دست ترجمه

● پیش‌بینی برگزاری پنج کارگاه تاریخ شفاهی با حضور بانوان

● 90 سوژه دفاع مقدس و120 نفر فعال تاریخ شفاهی

● برگزاری نخستین کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی در کاشان

● تدوین تاریخ شفاهی لشکر عاشورا

● آشنایی با تاریخ شفاهی در دانشگاه

● معرفی طرح‌های موسسه تاریخ شفاهی معماری و شهرسازی اندیشه معاصر

● توجه جامعه آکادمیک خارج از کشور به خاطرات دفاع مقدس

● دانشگاه کمبریج کتابی درباره زندگی امام خمینی‌(ره) و انقلاب ایران منتشر کرد

● بررسی اسناد و اسرار انفجار 8 شهریور 1360

● اهدای بیش از 6هزار عنوان منبع به کتابخانه تخصصی جنگ

● بازشناسی اشغال ایران و کشتار مردم در جنگ جهانی اول

● بازنمایی آیین عزاداری حسینی در بازار تبریز

● انتشار کتابی با موضوع گروگان‌گیری‌ آمریکایی‌ها در جریان وقوع انقلاب

نظریه تاریخ شفاهی-۱۳
نویسنده: لین آبرامز
Lynn Abrams
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی

---

 ویژگی‌های ممتاز و مختص تاریخ شفاهی که ما را ملزم به اقتباس الگوهای تفسیری از گنجینه‌های طبیعیِ بیرون از حوزة تاریخ می‌کنند در فصل دوم به بحث گذاشته می‌شوند. محوریت اصلی فصل سوم را شخص یا مصاحبه‌شونده که در کانون رویة عملی ما جای دارد، تشکیل می‌دهد و بر ساختارهای خود/خویشتن، هویت و خودآگاهی متمرکز است. ما در فصل چهارم به سراغ اصل مصاحبه می‌رویم تا اندیشه‌های مطروحه دربارة رابطه جاریِ بیناذهنی در مصاحبه و نحوة تأثیر آنها بر دستاورد‌های‌شان را بررسی نماییم. فصل پنجم به عملکرد خاطره، نحوة دسترسی، پردازش و تولید آن در روایت تاریخ شفاهی و چگونگی تفسیر داستان‌های خاطره‌ای می‌پردازد. ساختارهای رواییِ مورد استفاده در آفرینش خلاقانة داستان‌های خاطره‌ای را در فصل ششم بررسی می‌کنیم و در فصل هفتم همین داستان‌های خاطره‌ای را در قالب عملکرد برای شما تشریح خواهیم کرد. فصل هشتم نیز به بحث دربارة حاکمیت روابط قدرت در تولید و انتشار روایت‌های خاطره‌ای خواهد پرداخت. فصل سوم تا هفتم از قالب مشابهی بدین شکل برخوردارند: الف-شرح نظریه، ب-تشریح نحوة استفادة مورخان شفاهی از رویکردهای نظری، و ج-توصیه‌هایی برای ترجمه نظریه به عمل. رویکردهای گوناگونی در این کتاب به پژوهشگران معرفی می‌شوند که البته همة آنها در همه پروژه‌های تاریخ شفاهی قابلیت استفاده ندارند. حرف من این است که مورخانِ شاغل در تاریخ شفاهی برای دستیابی به بینش‌های عمیق و کشف فرایند پیچیدة آفرینش تاریخ شفاهی و پیشبرد مطالعات‌شان فواید بعضی از این الگوهای نظری را نیز ببینند.   

فصل 2

خصوصیات تاریخ شفاهی

مقدمه: حوزة مستقلی به نام تاریخ شفاهی

شاید تاریخ شفاهی نیز یکی دیگر از ابزارهای پرده‌برداری از وقایع و حقایق گذشته به شمار آید، اما به همین محدوده ختم نمی‌شود زیرا متدولوژیِ تعاملی و خلاقانه‌ای است که ما را با لایه‌های متعدد پیدا و پنهان در خاطرات مردم و همچنین تفسیر آن معانی درگیر می‌سازد. رویة تاریخ شفاهی بدین علت منحصر به فرد است که فرایند تعاملیِ تاریخ شفاهی (اجرا) را با دغدغه‌های مورخ نسبت به معانیِ انتسابی مردم به رویدادهای گذشته (تفسیر) به هم می‌آمیزد. تاریخ شفاهی هیچ شباهتی به منابع مکتوب ندارد. یک مردم‌شناس به نام رِناتو روزالدو (1) برخورد یکسان با اقاریر شفاهی و اسناد مکتوب را نادرست دانسته و می‌گوید به محض قبول چنین تلقی نادرستی، تصور خواهیم کرد که سنت‌‌های شفاهی «در زمرة روایت‌های تحریف‌ناشدة انتقال‌یافته از طریق یک مجرا و مسیر مستقیم هستند.»