شماره 172    |    5 شهريور 1393

   


رجایی معلم در خاطرات شاگردش

تاکنون در مورد زندگی سیاسی شهید رجایی مطالب قابل توجهی در منابع کتبی و شفاهی منتشر شده است. اما در مورد دوران معلمی او اطلاعات کمی در دسترس است. به همین منظور سراغ مسعود تهرانی، معلم بازنشسته آموزش و پرورش و شاگرد او رفتیم تا در مورد روش تدریس رجایی در کلاس خاطراتی نقل کند. شما را به مطالعه این گفتگو دعوت می‏کنیم.


نگاهی به اسناد ایران در آرشیو ملی بریتانیا

چندی پیش مجالی فراهم شد تا با آقای دکتر مجید تفرشی، پژوهشگر و نویسنده متخصص در اسناد بریتانیا، در دفتر نشریه گفتگویی خودمانی درباره اسناد ایران در بریتانیا داشته باشیم. ایشان برای شرکت در مراسمی مهمان حوزه هنری تهران بودند و ما هم فرصت را غنیمت شمرده از ایشان تقاضا کردیم قدری درباره اوضاع او احوال اسناد ایران در بریتانیا و نحوه و میزان دسترسی به آنها و برخی مسائل پیرامونی دیگر برایمان سخن گوید.


تاریخ شفاهی دانشگاه فردوسی مشهد -بخش پایانی

بخش مقدماتی مصاحبه‏های طرح تاریخ شفاهی دانشگاه اختصاص به زندگی‏نامه و سوابق علمی و پژوهشی‏ مصاحبه‏شوندگان دارد. برای ورود به مصاحبه ابتدا از‏ مصاحبه‏شوندگان درخواست می‏شد تا زندگی‏نامه‏ای از خود بیان کنند. بررسی تاریخ خانوادگی، شرایط تحصیلی و نحوه ورود به دانشگاه فردوسی از مواردی بود که‏ مصاحبه‏کنندگان به آن می‏پرداختند.


واکنش مراجع به احداث سینمایی در آبادان:

معمولاً دوره 18 ماهه نخست وزیری اسدالله علم (30 تير 1341 ـ 17 اسفند 1342) در تاریخ معاصر ایران به نخستین چالش جدی نیروهای مذهبی با حکومت و وقوع حوادثی چند نظیر: تصویب و لغو لایحه انجمن‏های ایالتی و ولایتی، رفراندم اصول ششگانه انقلاب سفید، واقعه مدرسه فیضیه قم، دستگیری امام، آیت‏الله محلاتی، آیت‏الله قمی و دهها تن از وعاظ تهران و برخی شهرستان‏ها، قیام خونین 15 خرداد و بالاخره مهاجرت علمای شهرستان‏ها به تهران جهت جلوگیری از اعدام امام معروف شده است.


بررسی ورود نهادهای آموزشی مدرن به ایران در گفت‌وگو با موسی حقانی/بخش دوم؛

در بخش اول مصاحبه با دکتر حقانی به نهادهای آموزشی در دوره قاجار و پهلوی پرداختیم و این که آیا این نهادها منطبق با نیازهای جامعه ایران بودند یا خیر. همچنین به بررسی معایبی که در راستای تأسیس دانشگاه در ایران وجود داشت نیز اشاره شد. در بخش دوم این گفت‎و‎گو اغراض پهلوی اول از تاسیس دانشگاه در ایران به عنوان یک نهاد مهم مدرن مورد بررسی قرار خواهد گرفت. هرچند که انتهای این گفت‌وگو بحث به وضعیت علوم انسانی و اجتماعی در ایران نیز کشیده شد. بخش دوم این گفت‎وگوی در ادامه می‌آید:


انتشار بایگانی صوتی استادز ترکل

ایجاد آرشیو دیجیتال قابل دسترس عموم با حدود 5 هزار مصاحبه تاریخ شفاهی که استادز ترکل(Studs Terkel)، روزنامه نگاراهل شیکاگو انجام داده، یکی از 177 طرحی است که این هفته جایزه ملی علوم انسانی را از آن خود کرد.


انتشار خاطرات فهیم فضلی در«فهیم حرف می زند»

این کتاب به طور مشترک از سوی فهیم فضلی بازیگر افغان هالیوود و مایکل مافت Michael Moffett نوشته و منتشر شده است. کنکورد، نیو همشر - بازیگر سرشناس هالیوود فهیم فضلی به تازگی کتاب خود را در کتابفروشی گیبسون Gibson رونمایی کرد. او که یک مترجم آمریکایی افغانی در نیروی دریایی آمریکا نیز بوده است این کتاب را با عنوان کامل «فهیم صحبت می کند:


خاطرات روزهای آتش‏سوزی کوهستان

عصر 3 شنبه گذشته تعداد زیادی از ساکنان محلی در موزه انجمن تاریخ منطقه «آیدلواید» IDYLLWILD دور هم جمع شدند و خاطرات مکتوب خود در مورد آتش سوزی کوهستان در سال 2013 را با هم در میان گذاشتند.


داستان رزمندگان «جنگ بزرگ» در «خانه‏های بزرگ خارج از شهر»

کشیش جوانی که در اقدامی قهرمانانه مصمم بود تا از راه معنویت به کمک مردان سنگرهای جنگ بشتابد و پرستاری که آمبولانس را در آتش جهنمی که اطرافش شعله می کشید، پیش می برد. این‏ها تنها برخی از داستان‏هایی هستند که در آخرین مجموعه کتاب‏های جنگ جهانی منتشر شده اند.


تاریخ شفاهی کوبک بالا ثبت می شود

نوم، آلاسکا NOME, Alaska، برای اولین بار دانش کهن ماهیگیری از رودخانه کوبک بالایی ثبت و ضبط می شود. ویرجینیا کماک (Virginia Commack) رئیس قبیله روستای بومی آمبلر Ambler اظهار داشت: «دانشی که در ما و مغز ماست حتی مکتوب نشده است و ما این دانش را از بزرگان که مربوط به 500 سال گذشته است نیز فرا نگرفته‏ایم. می تونم بگم دانشی است از 1000 یا حتی بیشتر از 1000 سال که ما هرگز قادر به مکتوب کردن جهت انتقال به فرزندانمان نشده ایم.»


وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

 


 

● سی‌ونهمین کتاب «تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی» منتشر شد 

● تدوین خاطرات هاشمی‌طبا در واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب

● پخش صدای فرهیختگانی که سال‌های دور برنامه‌ای در رادیو داشته‌اند

● راه‌اندازی وبسایت کتابخانه موزه دفاع مقدس

● انتشار خاطرات «جراحی در خاكریز»

● روایت خاطراتی از قیام‌های مردمی كرمان و بلوچستان

● خاطراتی از کارهای ریز و درشت جشن عروسی تا هشت سال کارمندی بانک

● رونمایی کتاب الکترونیکی «مهمان صخره‌ها»

● بررسی جایگاه و ماهیت شرح‌حال‌نگاری



نظریه تاریخ شفاهی-۹
نویسنده: لین آبرامز
Lynn Abrams
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی


ضبط مصاحبه و متن پیاده‌شده
با وجودی که مورخان شفاهی در زمانة کنونی بر مسائلِ مستتر در رابطة مصاحبه‌ای واقف بوده و نکات دقیق و خردمندانه‌ای را دربارة پیچیدگی‌های دینامیک مصاحبه نوشته‌اند، اما بخش اعظم مرحلة تحلیل عمقی تنها با استفاده از فایل ضبط‌شدة مصاحبه و متن پیاده‌شدة آن انجام می‌شود. گوش کردن به نوار صوتی یا دیجیتالی مصاحبه و پیاده کردن آن روی کاغذ بسیار وقت‌گیر و پرزحمت است اما مزیت‌های گوناگونی نیز برای پژوهشگر دارد. مصاحبه‌ای که با کیفیت مطلوب ضبط شده باشد یعنی صدایی صاف، رسا و بدون اصوات مزاحم پیرامونی به ما بدهد پیاده‌سازی آن را نیز سریع و بی‌دردسر می‌کند. با عنایت به اینکه غالب پژوهشگران به دلایل موجهی ترجیح می‌دهند تحلیل تفسیری خود را به کمک متن پیاده‌شدة مصاحبه‌ها (و در مواردی همراه با فایل صوتی یا تصویری) آنها انجام دهند، لذا صحت و اصالت متن و میزان شباهت آن به اصل مصاحبة ضبط‌شده در اینجا اهمیت می‌یابد. بعضی‌ها در ابتدای ظهور تاریخ شفاهی قویاً معتقد بودند که صرفاً کافی است انسجام کلام شفاهی در مرحلة تبدیل کلام به متن رعایت شود. رافائل ساموئل(1)  در مقاله‌ای به نام «خطرات متن پیاده‌شده»(2)  قویاً خواستار نگارش متن دقیق و مو به موی مصاحبه می‌شود زیرا از نگاه او «نقش گردآوندة کلام شفاهی... مانند نقش بایگان و مورخ است.»(3) نادیده گرفتن ضرباهنگ‌ها و نقایص کلام شفاهی، مرتب کردن، ساماندهی، حذف تیک‌های کلامی، حذف گویش‌های خاص و تحمیل تفسیر پژوهشگر از کلمات پاسخگو را با تعبیر دیگری به جز تخریبگری(4)  نمی‌توان معرفی کرد.
این دغدغه‌ها مُنبعث از تأملات طولانی در مقطعی خاص از حیات تاریخ شفاهی است که در اوایل دهه 1970 و متعاقب آن مطرح شدند که حفظ اصالت کلام شفاهی و رعایت امانتداری در نگارش متن مصاحبه به عنوان یک مهارت اساسی برای مورخان شفاهی مورد تأکید قرار گرفت و نسلی از عوامل اجرایی این رشته نیز از چنین دغدغه‌هایی تأثیر پذیرفتند. پژوهشگران می‌خواستند صدای محرومان جامعه را بشنوند و به گوش دیگران برسانند، دهان قفل‌خوردة تارانده‌شدگان را باز کنند، مصاحبه و فرایند پژوهش را با رعایت دموکراسی آغاز نموده و به سرانجام برسانند، و تحت هر شرایطی پژوهشگر خوبی باشند. این تعهد ستودنی به چنین نسلی انگیزه می‌بخشید. اکنون به عوامل اجرایی تاریخ شفاهی می‌آموزند که گفتار راوی را تا جایی که ممکن است بدون کم و کاست استنساخ کنند زیرا «امانتداری در استنساخ مصاحبه، ما را یک گام به داده‌‌های واقعی نزدیک‌تر می‌سازد، و هر گونه انحرافی در این زمینه منجر به تولید خطا و اشتباه می‌شود».(5)




 
 

       تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.