شماره 125    |    9 مرداد 1392

   


عکس خانوادگی!

حدود 33 سال از آغاز جنگ تحمیلی می‌گذرد. در این مدت طولانی، دفاتر و مراکز متعددی در نشر فرهنگ و ادب پایداری فعال بوده‌اند با این حال اطلاعات اندکی از کارکرد همه آنها در دسترس است. گرچه متولیان مراکز و نهادها پس از گذشت سالها، همواره با حسرت، از نبود یا کمبود اسناد و مدارک دال بر سرگذشت‌ها و وقایع یاد می‌کنند و ضرورت اسناد دیروزی را خوب می‌فهمند اما معمولاً از اسنادی که هر روزه توسط خود آنها تولید می‌شود غافل هستند و چندان متوجه نیستند که هر کدام از فعالان این حوزه، روزانه در حال تولید اسناد و مدارک تاریخی و فرهنگی هستند و شایسته است گزارش‌گیری دقیقی از این روند، در مراکز وجود داشته باشد.


عصر فریب، خاطرات محمد البرادعی

کتاب «عصر فریب» (1) که به خاطرات محمد البرادعي (2) رئيس سابق آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و دارنده جايزه نوبل صلح اختصاص دارد، در برگیرنده سه دوره ریاست البرادعی بر آژانس است و بیش از هرچیز نمایش تلاش‌های وی در راه خلع سلاح هسته‌ای و همزمان بهره‌برداری صلح‌آمیز همه کشورهای عضو آژانس از انرژی هسته‌ای است. البرادعی به طور خاص در چهار فصل از سیزده فصل کتاب به موضوع «ایران» پرداخته است.


ازجرقه‏ها‏ی انقلاب تا سکوت رسانه‏ها‏ی محلی

31 تیرماه 1357در حافظه مردم مشهد یادآور و سرآغاز شکل‏گیری اعتراض همگانی علیه حکومت پهلوی است. در این روز ناگهان تشیع‏کنندگان مرحوم حاج احمد کافی با شعارهایی علیه حکومت پهلوی فضای خفقان را شکسته و پس از آن مبارزات مردمی شکل نمایان‏تری به خود گرفت. تحلیل‏ها‏ و نگاه افرادی که در این روز شاهد ماجرا بودند حاوی نکاتی است که به آن اشاره می‏شود.


معرفی 9 کتاب تاریخ شفاهی

مطلب پیش رو، معرفی اجمالی نه عنوان کتاب درباره تاریخ شفاهی است. در صورت دسترسی به این منابع، در آینده توضیحات بیشتری از آنها را ارائه خواهیم کرد: تاریخ شفاهی: یک جُنگ میان رشته ای، قصه گوئی: به کارگیری روایت های شخصی درعلوم اجتماعی و تاریخ، تاریخ شفاهی زنان، کاربرد تاریخ شفاهی درطرحهای تاریخ اجتماعی، پس آنها می فهمند : موضوعات فرهنگی در تاریخ شفاهی، ضبط تاریخ شفاهی: راهنمایی برای علوم انسانی و علوم اجتماعی، تاریخ شفاهی و عکاسی، راهنمای تاریخ شفاهی و مسائل حقوقی و قانونی و تاریخ شفاهی و جوامع رنگین پوست.


ضبط صداهاي ناشنيده

فرينا سو Farina So قابليت‌هاي تاريخ شفاهي را به خوبي درک کرده است. جمع‏آوري و مطالعه اطلاعات تاريخي به دست آمده از مصاحبه با مجامع مسلمان و غيرمسلمان در مناطقي مانند سه استان جنوبي و روستایی تايلند به مقامات رسمي کمک مي‌کند تا بهتر بتوانند مسائلي را که بوميان این مناطق با آن روبرو هستند را درک کنند. و سو نيز اين موضوع را خوب می‌داند چرا که وي که در اوايل دهه‏ي چهارم زندگي خود است رهبري طرح تاريخ شفاهي چم Cham را در مرکز مستندنگاري کامبوج بر عهده دارد.


اصول و بهترین روش برای تاریخ شفاهی‌

انجمن تاریخ شفاهی آمریکا متن حاضر را با عنوان «اصول و بهترین روش برای تاریخ شفاهی» به‌روز و جایگزینِ متن «راهنمای ارزیابی تاریخ شفاهی» کرده‌است که در سال۱۹۸۹ به تصویب رسید و در سال۲۰۰۰ بازبینی شد. تاریخ شفاهی به روش ثبت و حفظ شهادت شفاهی و ماحصل این فرآیند اشاره دارد. تاریخ شفاهی با ضبط صدا یا تصویر اولین فردی آغاز می‌شود که طی مصاحبه‌‌ای رویدادی را شرح می‌دهد. مصاحبه‏کننده و مصاحبه‌شونده (به آن راوی نیز می‌گویند) هر دو آگاهانه قصد دارند با ثبت همیشگیِ رویدادی، به درکِ درست گذشته کمک کنند. سند کلامی یا تاریخ شفاهی، ماحصل این فرآیند است و به گونه‌های مختلف ثبت شده، در دسترس کابران دیگر و پژوهشگران و عامة مردم قرار می‌‌گیرد. در به‌کارگیری تاریخ شفاهی نگرش انتقادی به شهادت شفاهی و برداشت‌ها ضروری است.


جلد چهلم مجله تاریخ شفاهی منتشر شد

جلد چهلم مجله تاریخ شفاهی Oral History Review ‏(شماره 1- زمستان ـ بهار2013) ویژه نامه ای است که به بررسی کار تاریخ شفاهی در طرح تاریخ دشفاهی در عصر دیجیتال (OHDA: Oral History in the Digital Age) پرداخته و آن را بسط می‏دهد. این طرح با پیشنهاد کمک مالی به انستیتو خدمات موزه و کتابخانه ‏(IMLS: Institute of Museum and Library Services) در چارچوب امتیازات مالی رهبری National Leadership Grants آمریکا شروع به کار کرد.


تاریخ نویسی جز با تکیه بر آگاهی ملی امکان پذیر نیست-2

نگاهم به فرقه دموکرات هرگز چندان مثبت نبود و در مورد جدا شدن آذربایجان از ایران نیز اصلا دیدگاه مثبتی نداشتم. اما اقداماتی که فرقه دموکرات در تبریز انجام داده بود، موجب شده بود که مردم در مورد آن‌ها به افسانه‌پردازی و اسطوره سازی روی آورند. به عنوان مثال زمانی در تبریز قحطی نان پیش آمده بود و نانوایان شهر نان نمی‌پختند یا اگر می‌پختند، گران می‌فروختند. نزد عامه مردم مشهور است که پیشه‌وری قول داده که ظرف دو ساعت موضوع را حل می‌کند.


همایش بین‏المللی صنعت‏زدایی و پیامد‏های آن: طبقه، فرهنگ و مقاومت

همایش بین‏المللی صنعت‏زدایی: طبقه، فرهنگ و مقاومت، به صورت مشترک از سوی مرکز تاریخ شفاهی و داستان‏گویی دیجیتال دانشگاه کانکوردیا (Concordia) و مرکز تاریخ شفاهی اسکاتلند (Scottish) در دانشگاه استراتسلید (Strathclyde) واقع در گلاسگو(Glasgow) برگزار می شود. شاید صنعت‏زدایی پدیده جدیدی نباشد اما مطالعه آن جدید است. این واژه ریشه در جنگ جهانی دوم و زمانی دارد که نازی‏ها صنایع مناطق اشغال شده را از آن مناطق می زدودند. سپس واژه صنعت‏زدایی بلافاصله پس جنگ از سوی متفقین در بیان مجازات احتمالی پس از جنگ علیه آلمان استفاده شد.


ماجرای مشارکت رهبر انقلاب در صفحه بندی یک شماره روزنامه اطلاعات

حجت الاسلام دعایی مدیر مسئول روزنامه اطلاعات به نقل خاطره ای از بازدید سرزده مقام معظم رهبری در دوران ریاست جمهوریشان از این روزنامه و مشارکت ایشان در صفحه بندی یک شماره روزنامه اطلاعات پرداخت. به گزارش خبرنگار مهر، مراسم افتتاح موزه ملی مطبوعات ایران غروب روز چهارشنبه 2 مرداد با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی معاون مطبوعاتی وی و جمعی از اهالی رسانه در محل تازه تاسیس این موزه واقع در بقعه موسوم به سر قبر آقا برگزار شد.


وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

 


 

حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، مسئول واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی گفت: خاطرات جواد منصوری از سال‌های پس از انقلاب به قلم محمدمحسن مصحفی و به کوشش این دفتر و از سوی انتشارات سوره مهر منتشر خواهد شد.




 

خـاطـرات احمـد احمـد (۴۲)
به کوشش: محسن کاظمی
انتشارات سوره مهر
دفتر ادبيات انقلاب اسلامى


 بوى سيب


اشتغال، ازدواج

آشنايان و دوستان از همان روزهاى اول پس از آزادى، براى احوالپرسى و كسب اخبار زندان به ديدنم آمدند. درحالى كه من راضى به اين امر نبودم و اصرار داشتم به دليل كنترلها و مراقبتهاى ساواك، از آمد و شد به منزل ما پرهيز كنند. مدتى به اين منوال گذشت. مى‏بايست كارى براى خود دست‏وپا مى‏كردم. به‏خاطر داشتن سابقه محكوميت كيفرى، كسى حاضر به ارائه يك شغل مناسب به من نبود. با خيليها مذاكره كردم ولى بى‏حاصل بود، تا اينكه در ديدارى با شهيد حاج محمدصادق اسلامى مسئله را مطرح كردم. او مرا در «كارخانه لعاب قائم»(1) كه خود مديرعاملش بود، پذيرفت و به اين ترتيب مشغول به كار شدم. كنترل و مراقبت ساواك از من همچنان ادامه داشت. آنها در هر جا و در هر زمان سايه‏به‏سايه دنبالم بودند.
با يافتن كار، به فكر ازدواج و تشكيل خانواده افتادم. موضوع را با دوستان نزديكم در ميان گذاشتم. آنها نيز به گرمى استقبال كردند و چند مورد را معرفى كردند. ازجمله روزى كه در منزل آقاى عباس دوزدوزانى(2) مهمان بودم، او به اتفاق همسرش به من گفتند: «احمد! اگر مى‏خواهى ازدواج كنى دنبال كسى نرو، ما يك نفر را برايت در نظر گرفته‏ايم. موضوع را زمانى كه تو در زندان بودى، با او در ميان گذاشتيم و او در كليت قضيه موافق بود. اين مدت هم منتظر بوديم تا آزاد شوى و برايت اقدام كنيم.» پرسيدم: «اين دخترخانم كيست؟»، عباس گفت كه او دخترخاله همسرم و اهل رينه(3) است. درباره موضوع و مورد، دقيق‏تر صحبت كرديم.
روزهاى بعد اطلاعات بيشترى درخصوص اخلاق، رعايت حجاب، تقيد به احكام اسلامى، وضعيت و موقعيت خانواده فرتوك زاده به دست آوردم. منزل آنها در محله سرآسياب دولاب تهران بود كه در تابستان به ولايت خود «رينه» مى‏رفتند. فاطمه فرتوك زاده، دخترى مؤمن و محجبه بود كه در خانواده‏اى بسيار مذهبى پرورش و تربيت يافته بود. او از همان دوران كودكى و نوجوانى در جلسات مذهبى و هيئتها شركت مى‏كرد و با دخترخاله خود (خانم آقاى دوزدوزانى) رابطه‏اى بسيار نزديك داشت. او از اين طريق به مسائل سياسى نيز علاقه‏مند شده بود. البته آقاى دوزدوزانى با توجه به سكونت موقت خود در منزل آقاى فرتوك‏زاده روى افكار همسر خود و افكار فاطمه و محمدرضا فرتوك‏زاده تأثير گذاشته و آنها را به مقولات مبارزه و سياست علاقه‏مند كرده بود. محمدرضا فرتوك‏زاده(4) دانشجوى رشته پزشكى دانشگاه شيراز بود.
حاج يوسف رشيدى كه وساطت ازدواج ما را پذيرفته بود، براى ملاقات من با محمدرضا در پارك نازى آباد برنامه‏اى تنظيم كرد. در اين ملاقات من شرايط خانواده و خواهر او را براى ازدواج شنيدم و شرايط خود را نيز گفتم. توضيح دادم كه بر اثر فعاليتهاى سياسى داراى سابقه زندان سياسى هستم. در آينده نيز خط مبارزه را ادامه خواهم داد. در اين مسير خطرات بسيارى است و هر لحظه ممكن است با ساواك روبه رو شوم. امكان تعقيب، دستگيرى، زندان و حتى مرگ در اين راه برايم وجود دارد. مى‏بايست كسى كه شريك زندگى و همراه من مى‏شود تمام اين مسائل را بداند و بپذيرد.
محمدرضا كه جوان بسيار منطقى و فهميده‏اى بود گفت: «... من قبلاً درباره شما تعريفهايى شنيده بودم و امروز كه از نزديك شما را ديدم و صحبت كردم، خيالم راحت شد. من و خواهرم براى اين وصلت مشكلى نداريم، فقط بايد بدانيد كه پدر و مادرم با رژيم موافق نيستند، ولى آن‏قدر هم مخالف نيستند كه دخترشان را به يك مبارز سياسى بدهند. از اين رو من تضمينى براى شكل گرفتن اين ازدواج نمى‏توانم بدهم. اما از طرف من خيالت راحت باشد كه با اين وصلت صددرصد موافق هستم.»




 
 

       تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.