اما همین تحقیقات به ما نشان می‌دهند که بین داستا‌ن‌های خاطره‌آمیز شخصی و گفتمان اساساً یک رابطة گفتگومحور یا به عبارتی کنشِ دو سویه حاکم است. کار مردم این نیست که گفتمان‌های غالب را صرفاً انتخاب کنند، بلکه آنان با توسل به چنین گفتمان‌هایی روایت زندگی‌شان را شکل و به مصاحبه‌گر تحویل می‌دهند. بی‌تردید شکاف یا تنش‌هایی بین گزارش‌های فردی و بازنمایی‌های عمومی یا غالب وجود دارد که سر و کله‌شان در بافت مصاحبه پیدا می‌شود. شاید عبور از این شکاف‌ها یا حل و فصل تنش‌های مذکور دشوار باشد. پاسخگویان در چنین مواقعی معذب می‌شوند و از اینکه نمی‌توانند تجربة ذهنی‌شان را با گفتمان غالب همراستا کنند از نظر روانی به هم می‌ریزند. مثلاً در تحقیقات خانم سامرفیلد می‌بینیم که برخی از زنان در پاسخ به سؤال‌های مربوط به نقش آنها در زمان جنگ قادر نبودند عناصر متضاد تجربه‌های‌شان را با هم آشتی بدهند. زنی که با اعتماد به نفس از نقش خود به عنوان تعمیرکار هواپیما در سال‌های جنگ سخن می‌گفت-هویتی که در قاب انگاره‌های عمومی «فمینیسم میهن‌پرست» (1) در آن زمان تقویت می‌شد-وقتی به موضوع بازگشت به وظایف خانگی پس از جنگ و تقلایش برای هماهنگ‌سازی کار و نگهداری از فرزندان رسید، به تته‌پته افتاده بود.(2)
از نتایج مطالعات تامسون دربارة سربازانِ شرکت‌کننده در عملیات گالیپولی در جنگ جهانی اول بسیار استفاده شده است. وی در این تحقیق بی‌نظیر، شکاف تفسیری بین خاطرة ملی و روایت‌های شخصی را نمایان ساخته، ارزشِ نظریة مدار فرهنگی را تبیین می‌کند و به ما نشان می‌دهد که دید ما نسبت به شیوه‌های مورد استفادة انسان‌ها در ساخت روایت‌های‌شان در طول زمان و در نسبت با هنجارهای متغیر عمومی چگونه با نظریة اطمینان خاطر، تیزتر و عمیق‌تر می‌شود. در استرالیا از ماجرای عملیات آنزاک اسطورة شگفت‌انگیزی ساخته‌اند. روز آنزاک در واقع به مناسبت گرامیداشت فداکاری سربازان استرالیایی است که در سال‌های جنگ اول و دوم جهانی برای دفاع از موجودیت امپراتوری بریتانیا در مناطق دور از وطن وارد نبرد شدند و ده‌ها هزار تن از آنان جان خود را در این راه گذاشتند. روز آنزاک از سال 1945 تا به امروز نماد هویت و منش ملی استرالیایی‌ها شده است و بازتاب ویژه و گسترده‌ای در تلویزیون و رسانه‌های مکتوب می‌یابد. تامسون در مطالعات خود به موضوع مردانی ملقب به «سنگرکنان»(3) و نقش آنها در پیاده شدن نیرو در گالیپولی در سال 1915 پرداخته و رابطة پیچیدة بین اسطورة ملی مردانگی استرالیایی را که در بطن این واژه و داستان‌هایِ شخصی برخی از کهنه‌سربازانِ عملیات آنزاک جاودانه شده است، به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد.(4) ماجرای آنزاک در فیلم‌ها و مکتوبات به داستان رشادت‌ها و برابری سربازان استرالیایی پرداخته و افسانه‌ای را پدید آورده است که داستان «بلوغ یک ملت» در آن روایت می‌شود. بعضی از مصاحبه‌شوندگانِ تامسون ماجرای عملیات آنزاک را در داستان‌های‌شان تلفیق می‌کردند و حتی صحنه‌هایی از فیلم سینمایی «گالیپولی» را به گونه‌ای روایت می‌کردند که گویی خودشان در آنجا بودند. از رفتار آنها می‌شد نحوة تلفیق خاطرات شخصی در بازنمایی‌های عمومی را فهمید که البته در تلفیق مجددی توسط پاسخگویان ارائه می‌شد.
اما یکی از مصاحبه‌شوندگانِ تامسون به نام فرِد فارال از این قاعده مستثنی بود و اسطورة آنزاک را به تجربه‌های شخصی‌اش مرتبط نمی‌ساخت؛ او قادر نبود دربارة جنگ صحبت کند زیرا «تجربه‌ای که در لباس سربازی از سر گذرانده بود، به تأئید مردم نمی‌رسید». تجربة فارال آمیخته به ترس و کابوسِ از دست دادن بهترین دوستانش در میدان نبرد بود. او در مصاحبه‌های اولیه با تامسون هر گاه که یاد این دو تجربة دردناک می‌افتاد وجودش آکنده از اندوه و ناراحتی می‌شد و به خاطر شکاف عمیق بین اسطورة ملی کشورش و ذهنیت خودش نمی‌توانست روایت منسجمی از تجربه‌هایش بسازد زیرا نتوانسته بود خود را با آرمان «سنگرکنان» همراه سازد و به همین دلیل با لطماتِ روحی و روانیِ ناشی از این تجربة تلخ به وطن بازگشته بود. حتی آن اطمینان خاطر یا آسایشِ پیشگفته نیز برایش حاصل نمی‌شد زیرا احساس ترس و بی‌عرضگی به شدت آزارش می‌داد. «جشن ملی بزرگداشت قهرمانان عملیات آنزاک برای او یادآور تجربة تلخ بی‌عرضگیِ یک مرد و یک سرباز بود و آن لذتی که سربازانِ بازگشته به وطن از چنین بزرگداشتی می‌بردند برای او حاصل نمی‌شد.(5) اما چند سال بعد او بین تجربه‌های خود و بازنمایی جنگ در میان مردم به یک همگرایی رسید. تا دهه 1980، نگاه مردم به جنگ تغییر کرده بود طوری که وحشت جنگ و قربانی شدن سربازان مقبولیت عام یافته بود. فارال در همین بافت متوجه شد که دیگر جامعه، تجربة افرادی مثل او را به دیدة تحقیر نمی‌نگرد، لذا توانست سرش را بالا بگیرد و تجربیاتش را با ادبیات منسجم‌تری بیان کند. بدین ترتیب، خاطرة عمومی مردم از عملیات آنزاک به پدیده‌ای تبدیل شد که نهایتاً فارال توانست آن را به روایتش از گذشته منضم نموده و به اطمینان خاطر دست یابد.
برای مورخ شفاهی لطفی ندارد که بپذیرد سرتاپای روایت‌های پاسخگویانش مقید به گفتمان‌های غالب جامعه است، در واقع، از شواهد و قرائن پیداست که بیشتر پاسخگویان قادرند برای خود نقش عاملیت یا به قول اورتنر(6) «ذهنیت انتقادی»(7) تعریف نمایند. پاسخگو یا فاعل در این حالت باید مجموعه‌ای از شرایط یا یک روایتِ مورد پذیرش اکثریت مردم را ملکة ذهن خود نموده، دربارة آن عمیقاً بیندیشد و سپس علیه آنها واکنش نشان دهد.(8) البته ما از «دشواری‌های شکل دادن به خاطرات متناقض و حفظ آنها» غافل نیستیم.(9) هنگامی که جامعه هیچ شق دیگری از اسطورة سنگرکنان قهرمان را برنمی‌تابید، فارال نیز نمی‌توانست دیدگاه خود را از جنگ بیان کند؛ اما تامسون می‌گوید عملیات مدار فرهنگی، دیدگاه متفاوتی دربارة جنگ را می‌گرفت و در نسخة بازنگری‌شدة مدرن آن داستان می‌آمیخت که در واقع «نسخة تعمیم‌یافته و تقریباً نوستالژیک» ماجرا بود. این نسخه به سنگرکنان اجازه می‌داد در عین نقل داستان‌های‌شان، آن «دیدگاه افراطی [اولیه-م.] دربارة جنگ، هویت ملی و تاریخ استرالیا» را به زبان جدیدی ارائه کنند.(10)
بعضی‌ها گفته‌اند اصلاً چه معنا دارد که روایت‌های خاطره‌آمیزِ فردی را همواره محصول گفتمان‌های عمومی بدانیم و از این منظر آنها را تفسیر نماییم؟(11) با این وجود، کمتر مورخ شفاهی را می‌توان یافت که به چنین انتقادی اعتنا کند. آن دسته از مورخان شفاهی که نظریه‌های مدار فرهنگی و اطمینان خاطر را در تجزیه و تحلیل رابطة بیناذهنی بین روایت‌های خاطره‌آمیز و گفتمان‌های عمومی به کار برده‌اند از یک سو به توضیح گفتگویی که همة ما با فرهنگ انجام می‌دهیم علاقمند هستند و از طرف دیگر به داستان‌های شخصیِ خاصی که گفته می‌شوند.

1 -patriotic feminism
2 -Summerfield, ‘Dis/composing the Subject’, pp. 94-100.
3 -diggers
4 -Thompson, Anzac Memories and A. Thompson ‘Anzac Memories: Putting Popular Memory Theory into Practice in Australia’, in R. Perks and A. Thompson (eds), The Oral History Reader (2nd edn, London, 2006), pp. 244-54.
5 -Thomson, ‘Anzac Memories’, p. 250.
6 -Ortner
7 -critical subjectivity
8 -Ortner, Anthropology and Social Theory, pp. 126-7.
9 -Thompson, ‘Anzac Memories’ p. 523.
10 -Ortner, Anthropology and Social Theory, pp. 252-3.
11 -For example, see S. Green, ‘Individual Remembering and “Collective Memory”: Theoretical Presuppositions and Contemporary Debates’, Oral History, 32 (2) (2004): 35-44.



نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی