انگلیس و کشورهای اسکاندیناوی مسیر متفاوتی را در پیش گرفتند. دهه‌ها بود که در چنین کشورهایی به خاطر مزیتی که برای سند مکتوب قائل بودند به منبع شفاهی اعتنایی نمی‌شد تا اینکه سرانجام در دهه 1950 و 1960، سنت اروپایی قوم‌شناسی و گردآوری ادبیات عامیانه که کلام شفاهی را گنجینه سنت‌ها می‌دانست و بدان ارج می‌نهاد و بعدها نیز پیدایش تاریخ اجتماعی و جامعه‌شناسی تاریخی که تاریخ شفاهی را برای نجات صدای رنجبران و زحمت‌کشان به خدمت می‌گرفت، تاریخ شفاهی از نو سربرآورد.(1) از قدیم‌الایام مورخان سنتی به تجربیات زندگی مردان و زنان همجنس‌باز، اقلیت‌های قومی، معلولان جسمی و عقب‌ماندگان ذهنی اهمیتی نمی‌دادند. اما تا دهه 1980 محققانی که می‌خواستند از تجربیات این حاشیه‌نشینان جامعه پرده بردارند به اولین چیزی که فکر می‌کردند و حتی آن را ضروری می‌دانستند توسل به تاریخ شفاهی بود.
قضایای فوق تحولات مهمی در دو سوی اقیانوس اطلس محسوب می‌شدند و سرآغاز شکل‌گیری رشته‌ای بودند که امروزه به تاریخ شفاهی شهرت یافته است. اما عوامل اجرایی این کار در ابتدا غالباً در حاشیة رشته‌های دانشگاهی‌شان یا خارج از چنین محیطی تحقیقات خود را انجام می‌دادند. نخستین مورخان شفاهی غالباً چهره‌های سرشناسی بودند. استادز تِرکِل نویسنده و گوینده مشهور اخبار در آمریکا بود که با برنامة رادیویی‌اش موسوم به «نمایش استادز ترکل»(2) از سال 1952 روی موج اِف‌اِم در شیکاگو به مدت 45 سال تاریخ شفاهی را به میان توده‌ها کشاند و با چهره‌های بی‌شماری مصاحبه کرد. همچنین کتاب‌هایی دربارة کسادی بزرگ آمریکا، جنگ جهانی دوم، زندگی کارگران و روابط نژادی که مشخصة اصلی‌شان گفتگو با مردم عادی آمریکا بود بازار تاریخ شفاهی را به تدریج گرم نمود.(3) یکی از جذاب‌ترین آثار تاریخ شفاهی در انگلستان در نخستین سال‌های شکل‌گیری این رشته، کتاب «آکنفیلد»(4) به قلم رونالد بلایز(5) است که بر اساس گفتگو با اهالی یک روستای واقع در آنگلیان شرقی نوشته و در سال 1969 منتشر شده است. بلایز نویسنده بود نه مورخ و خودش بعدها اعتراف کرد که شیوه موسوم به تاریخ شفاهی اصلاً به گوشش نخورده بود.(6) در این زمینه تحقیقات جورج ایوارت ایوانز(7) دربارة زندگی روستائیان انگلیسی که با نام «از هم‌ولایتی‌های علف‌چین بپرسید»(8) در سال 1956 منتشر شد طبق گفتة او بر اساس «تاریخ گفتاری»(9) بنا شده بود؛ اما ایوانز نه یک مورخ که فقط و فقط نویسنده بود و سال‌ها باید می‌گذشت تا او به لقب بنیان‌گذار تاریخ شفاهی انگلیس مفتخر شود.(10)
ضمن آنکه تاریخ شفاهی در کشورهای متعددی از رشته‌هایی به غیر از تاریخ زاییده شده و به طرز عجیبی جای پای خود را محکم کرده است. حرفه تاریخ تا مدت‌ها اجازة عرض اندام به تاریخ شفاهی نمی‌داد و به عنوان یک منبع تاریخی معتبر و مشروع بدان نمی‌نگریست. مورخان نیز در این بین به عوامل اجرایی تاریخ شفاهی که اکثرشان بیرون از محیط‌های دانشگاهی فعالیت می‌کردند و یا مواضع سیاسی‌شان اجازه نمی‌داد تا بتوان به آنها نزدیک شد، به دیدة شک و تردید می‌نگریستند زیرا غالب این عوامل اجرایی تمایلات چپ داشتند و در چارچوب تاریخ اجتماعی، کارگری و بعدها تاریخ فمینیستی گام برمی‌داشتند. طبیعی هم بود که مواضع سیاسی طرفداران تاریخ شفاهی و کاربردهایی که برای آن تعریف شده بود راه حرکت این رشته از حاشیة حرفة تاریخ به متن آن را سد کند. کسانی هم دست و پا می‌زدند تا برای این رشتة نوپدید نوعی مشروعیت آکادمیک بتراشند. مثلاً رونالد گریل(11) تاریخ شفاهی را این چنین تعریف می‌کرد:«مصاحبه با شاهدان عینیِ حاضر در رویدادهای گذشته به منظور بازسازی تاریخی».(12) تاریخ شفاهی در ماهیت خود نوعی «تاریخ بازیابانه»(13) دیده می‌شد؛ رویکردی که در دهه 70 و 80 میلادی توانسته بود در بستر رویه عملی تاریخ شفاهی به یک جریان عمده و تأثیرگذار تبدیل شود زیرا توسل به مصاحبه با مردم از یک سو برای تهیه سند و مدرک از رویدادهای گذشته صورت می‌گرفت یعنی رویدادهایی که با سیر و سفر در منابع تاریخیِ سنتیِ غالباً مکتوب امکان بازیابی و احیاء آنها وجود نداشت؛ و از سوی دیگر برای آشکارسازی تاریخ پنهان افراد یا گروه‌هایی که کسی در گزارش‌های رسمی از آنان یادی نکرده بود. شاید این تعریف اندکی محدودکننده به نظر بیاید، ولی بازسازی و بازیابی همچنان انگیزه اصلی و مشروع بسیاری از پروژه‌های تاریخ شفاهی در زمان حاضر را شکل می‌دهند.

1-For a detailed and extensive survey of the growth and antecedents of oral history on the international stage see Thompson, The Voice of the Past, pp. 65-81.
2-The Studs Terkel Show
3 -S. Terkel, Hard Times: An Oral History of the Great Depression (London, 1970); Working: People Talk About What They Do All Day and How They Feel About What They Do (London, 1975); The Good War (London, 1984); Race: What Blacks and Whites Think and Feel About the American Obsession (New York, 1992). For biographical background on Terkel and links to sound clips from some of his interviews see www.studsterkel.org/ (accessed 12 August 2009).
4-Akenfield
5 -Ronald Blythe
6 -R. Blythe, Akenfield: Portrait of an English Village (London, 1969). L. Abrams, ‘Akenfield: Forty Years of an Iconic Text’, Oral History, 37 (1) (2009): 33-42.
7 -George Ewart Evans
8-Ask the Fellows Who Cut the Hay
9-spoken history
10-G.E.Evans, Ask the Fellows Who Cut the Hay (London, 1956). A. Howkins, ‘Inventing Everyman: George Ewart Evans, Oral History and National Identity’, Oral History, 22 (2) (1994): 26-32.
11 -Ron Grele
12 -R. Grele, ‘Directions for Oral History in the United States’, in D.K. Dunaway and W.K. Baum (eds), Oral History: An Interdisciplinary Anthology (Walnut Creek, Calif., 1996), pp. 62-84; p. 63.
-recovery history



نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی