واحد تاريخ شفاهي مركز ملي اسناد و كتابخانه ملي دفاع‌مقدس از سال 1388 در امر جمع‌آوري اسناد ومدارك شفاهي در قالب صوت و تصوير از 8 سال دفاع‌مقدس فعاليت خود را آغاز كرده است. اين اسناد شفاهي و مكتوب از 33 استان كشور بدست آمده‌اند. در اين مدت بيش از 800 مصاحبه از استان‌ها جمع‌آوري شده و در مجموعه آرشيوي مركز اسناد و كتابخانه ملي دفاع‌مقدس نگهداري مي‌شوند. مصاحبه‌ها فرد محور هستند؛ چرا كه نگاه عميق‌تر و جامع‌تري درباره رويداد‌هاي تاريخي دارند.
اين مجموعه به منظور انجام مصاحبه‌های با کیفیت، با صاحبان خاطرات از روز‌هاي جنگ تحميلي، كارگاه‌هاي آموزش تاريخ شفاهي را در 16 استان كشور برگزار كرده است.
مركز اسناد و كتابخانه ملي دفاع مقدس در دومين نمايشگاه اسناد دفاع‌مقدس با عنوان «اسناد افتخار» كه در هفته دفاع‌مقدس از سوم تا پنجم مهر در سال جاري برگزار شده بود، اسناد مكتوبي در قالب خاطرات شفاهي دفاع‌مقدس به نمايش گذاشت. در اين نمايشگاه 20 تابلو شامل عكس و مشخصات مصاحبه‌شونده و گزيده‌اي از خاطرات وی روي ديوار‌هاي غرفه تاريخ شفاهي به نمايش گذاشته شده بودند. از ميان گزيده خاطرات شاهدان عيني روز‌هاي جنگ كه در غرفه تاريخ شفاهي به نمايش درامده بود مي توان به؛ خاطرات «محسن فلاح» عضو كميته جستجوي مفقودين شهريار، «محمدحسن روشنك» از استان خراسان رضوي مسئول ستاد پشتيباني جبهه و جنگ، «علي عالمي» معاون ادوات لشكر 17 سمنان و «حسين رضوان» از استان كرمانشاه و فرمانده قرارگاه رمضان و فرماندهي تيپ شيميايي 22 نصرت اشاره كرد.
همچنين گزارش تصويري كارگاه‌هاي آموزش تاريخ‌شفاهي دفاع‌مقدس در استان‌هاي مختلف نيز در اين غرفه به نمايش گذاشته شده بود.
به گفته مسئول غرفه تاريخ شفاهي در دومين نمايشگاه اسناد دفاع‌مقدس (اسناد افتخار)؛ «تاريخ شفاهي، مخاطبان خودش را دارد، كساني كه اهل قلم، تحقيق و پژوهش هستند، يا نويسندگاني كه براي خلق گونه‌هاي مختلف ادبي به دنبال موضوع‌هاي ناب و دست اول‌اند به سراغ تاريخ شفاهي مي‌آيند، مخاطبان اصلي حوزه تاريخ شفاهي هستند.
بنابراين نمي‌توان انتظار مخاطبان عام براي بازديد از اين نمايشگاه داشت، از طرفي اطلاع‌رساني و زمان اندكي كه براي برپايي اين نمايشگاه تعيين شده بود، همه در تعداد بازديد‌كنندگان از دومين نمايشگاه اسناد افتخار تاثيرگذار بوده است. اما با همه اينها افرادي كه در اين دوره از نمايشگاه مراجعه كردند، با توجه به نظرات و پيشنهاداتي كه ارايه دادند، قابل توجه بودند.»
مسئول غرفه تاريخ شفاهي ادامه داد: «تمام نظرات و پيشنهاداتي كه در حوزه تاريخ شفاهي از سوي صاحب‌نظران اين عرصه مطرح شده، ثبت شده و قرار است در مركز اسناد و كتابخانه دفاع‌مقدس مورد ارزيابي قرار گيرد.»
واحد تاريخ شفاهي اين مركز بنا دارد از نقطه شروع تا پايان كار، شامل تعیین هدف، موضوع، نحوه مصاحبه، سوالات، جمع‌آوري اطلاعات، پياده‌سازي و تدوين طرح‌های تاريخ شفاهي دفاع‌مقدس در استان ها را به خود آنها محول كند. این مهم با توجه به برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي تاريخ شفاهي تاحدودي ميسر شده است. آثار و اسنادي كه تا کنون در مركز ملي اسناد و كتابخانه دفاع‌مقدس آرشيو شده‌اند نيز نويد حركت مثبت را مي‌دهند.
دومين نمايشگاه اسناد دفاع‌مقدس (اسناد افتخار) محلي براي مشاركت و همكاري مجموعه‌هاي مختلفي بود كه در دوران دفاع‌مقدس نقش داشتند. برای سازمان‌ها و ارگان‌هایی اكنون به ثبت و ضبط تاريخ آن دوره مي‌پردازند، این نمایشگاه از طرفي مكاني براي مشاركت در امر تبادل اطلاعات و اسناد بود و از طرفی می‌تواند از موازي‌كاري كه ممكن است در امر ثبت و ضبط آثاري با مضمون تاريخ شفاهي دفاع‌مقدس صورت بگيرد، جلوگيري شود. در واقع مركز اسناد مي‌تواند محلي متمركز از تمامي اسناد مكتوب و شفاهي درباره 8 سال جنگ تحميلي باشد و از پراكندگي اطلاعات و اسناد مربوط به آن دوران جلوگيري كند.
در اين نمايشگاه اسناد و مدارك منتشر نشده‌اي مربوط به ستاد پشتيباني و مهندسي جنگ (جهاد سازندگی)، نمايي از نقش ارتش در دفاع‌مقدس، راويان جنگ در سپاه، پيگيري‌هاي داخلي و ديپلماتيك دفاع‌مقدس، تبيين نقش صنعت نفت در پيشبُرد دفاع‌مقدس به نمايش درآمده بود.
دومين نمايشگاه اسناد دفاع‌مقدس (اسناد افتخار) در سي‌ويكمين سالگرد بزرگداشت اين حماسه از روز سوم تا پنجم مهر ماه 90 در ساختمان گنجينه اسناد كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران برپا شده بود و محققان جنگ توانستند شماری از اسناد و مدارك منتشر نشده دوران 8 سال دفاع‌مقدس را ببينند.
گزارش از: فاطمه نوروند
