رابرت رایت (Robert Wright) استاد تاریخ دانشگاه ترنت (Trent) کانادا است که در علوم سیاسی نیز دست به قلم دارد. از 5 کتاب منتشر شده وی، کتاب سه شب در هاوانا (Three Nights in Havana ۲۰۰۷ موفق به دریافت جایزه للا (Lela Common Prize) به عنوان پرفروش ترین کتاب سال شده است.

رابرت رایت به پیشنهاد انتشارات هارپر کالینز (HarperCollins Canada)  کانادا به مناسبت سی امین سالگرد تسخیر سفارت آمریکا در تهران تصمیم به انتشار کتابی درباره کن تیلور (Ken Taylor) ، سفیر آن هنگام کانادا در ایران (1978-1980) گرفت. مأمور ما در تهران: کن تیلور، سیا و بحران گروگان‏ها در ایران در سال 2010 منتشر شد. در این کتاب رایت، خاطرات تیلور از ایران، موضوع تسخیر و نقش وی در این دوران را بررسی می‌کند. تیلور تمایل نداشت فعالیت‏هایش در سه سال نخست انقلاب اسلامی، به ویژه پس از تسخیر سفارت آمریکا آشکار شود. وی در پی انتشار خبر چاپ این کتاب، در نسخه اینتزنتی روزنامه گلوب اند میل اظهار داشت: «فکر نمی‌کردم روزی این راز فاش شود. این موضوع برای 30 سال مخفی مانده بود و انتظار داشتم تا 30 سال دیگر نیز مخفی بماند.» کتاب مأمور ما در تهران دو سال و نیم فعالیت کن تیلور در ایران را روایت می‌کند. او سپتامبر 1977، در زمان اوج قدرت شاه، به  ایران آمد و ژانویه 1980، همزمان با برگزاری جشن اولین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی آن را ترک کرد؛ در آن هنگام شاه در تبعید بود و 52 آمریکایی چهارمین ماه اسارت خود را طی می‏کردند.

کن تیلور کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در رشته مدیریت از دانشگاه‏های تورنتو و بِرکلی دریافت کرد و در سال 1959 وارد وزارت امور خارجه کانادا شد و به عنوان رایزن تجاری در گواتمالا، پاکستان و انگلیس کار کرد. در 1971 با بازگشت به کانادا پله‏های ترقی را طی کرد و در 1974 مدیر ارشد کمیسیون تجارت کانادا، عالی‌ترین مقام دفتر امور خارجی وزارت صنایع، تجارت و بازرگانی شد. وی پس از 7 سال سفارت ایران را که یکی از جالب‌ترین مناطق دنیا می‌دانست، برای کار انتخاب کرد. جو کلارک (Joe Clark)  نخست وزیر وقت کانادا او را فردی بسیار با تجربه و دیپلماتی شایسته می‏دانست و اعتقاد داشت که تنها تیلور می‌تواند با توجه به توانایی‏های فردی خود در تهران موفق باشد. مایکل شِنستون (Michael Shenstone)  همکار نزدیک تیلور در زمان بحران گروگان‏ها، تیلور را بهترین فرد برای کار در سفارت تهران می‌دانست. دولت کانادا با انتصاب وی به سفارت کانادا در ایران، درصدد گسترش روابط اقتصادی با ایران و دیگر کشورهای عضو اوپک بود.

مأمور ما در تهران در 6 بخش و 20 فصل تنظیم شده است که در اینجا به سه بخش نخست آن که اهمیت بیشتری دارند می‏پردازیم.
بخش اول کتاب با عنوان «تهران» شامل دو فصل است که در فصل نخست، نویسنده زندگی و پیشینه کن تیلور و چگونگی انتصابش به سفارت کانادا در ایران را به طور کوتاه ذکر کرده و در ادامه به اقدامات او در ایران برای بهبود روابط اقتصادی و سیاسی میان ایران وکانادا درسال‏های آخر حکومت محمد رضا پهلوی می‌پردازد.

فصل دوم، به بررسی و شرایط ایران پس از جنگ جهانی دوم، حضور و مداخله انگلیس، شوروی و آمریکا در ایران پس از این جنگ جهانی دوم می‌پردازد. در بررسی این دوران، رقابت دو کشور شوروی و آمریکا برای نفوذ هرچه بیشتر ایران، وابستگی رژیم شاه به کشورهای غربی- به ویژه آمریکا پس از کودتا علیه دولت دکتر مصدق - روایت شده است. وی در ادامه انگیزه‌های انزجار مردم ایران از کشورهای غربی را بنا بر نظرات برخی از کارشناسان معروف آمریکایی ارائه می‌نماید؛ انگیزه‌هایی که با وقوع انقلاب اسلامی و تسخیر سفارت آمریکا در تهران به اوج خود رسیدند.

بخش دوم با عنوان «انقلاب» شامل سه فصل است: «در آستانۀ سقوط»، «سرنگونی شاه» و «آیت ا... خمینی بر مسند قدرت». در این سه فصل رویدادها و مبارزات مردم ایران تا پیروزی انقلاب و بنیانگذاری حکومت جمهوری اسلامی توسط امام خمینی(ره) بررسی شده است. نویسنده یکی از مهمترین دلایل شکست آمریکا برای پیش بینی روند حوادث انقلاب و تلاش در حمایت از رژیم شاه را ضعف دستگاه‌های اطلاعاتی این کشور و همچنین نداشتن مأموران آشنا با شرایط فرهنگی و سیاسی آن روز ایران عنوان کرده است. وی در ادامه به سرنگونی شاه، آخرین تلاش‌های بختیار برای حفظ رژیم، ورود امام خمینی(ره) به ایران، پیروزی انقلاب اسلامی و سرانجام فرار شاه به آمریکا با وجود مخالفت‌های شدید مردم ایران می‌پردازد؛ مخالفت‏هایی که سرآغازی برای تسخیر سفارت آمریکا بودند.

در بخش سوم با عنوان «گروگان‏ها و مهمانان» چگونگی تسخیر سفارت توسط دانشجویان پیرو خط امام در 13 آبان 1358و حوداث آن روز پرداخته شده است. در آن روز در پی آشفتگی محوطه سفارت و حضور چند صد نفری دانشجویان ، 6 تن از کارمندان سفارت که در ساختمان کنسولگری مشغول به کار بودند با توجه به این آشفتگی توانستند از در پشتی سفارت گریخته و به نزدیک ترین محل امن که خانه یکی از کارمندان بود بروند. این حادثه باعث شد تا تیلور و همکارانش در سفارت کانادا تا حدود سه ماه درگیر این بحران شوند. این قسمت از کتاب را شاید بتوان مهم‌ترین انگیزه رابرت رایت برای انتشار این کتاب دانست؛ پس از تسخیر سفارت آمریکا، تیلور بنا به درخواست مستقیم کارتر از جو کلارک (نخست وزیر کانادا) و موافقت وی، کار تهیه اطلاعات را برای آمریکا برعهده گرفت و پس از این، کن تیلور فعالیت خود را ابتدا به عنوان رابط میان لینگن (کاردار سفارت آمریکا در تهران)، گروگان‏ها و وزارت امور خارجه آمریکا آغاز کرده و همانند یک مأمور سیا در طراحی نقشه و عملیات ناکام «پنجه عقاب» در طبس برای رهانیدن گروگان‏ها نقش دارد. وی برای 6 آمریکایی پنهان شده در سفارت کانادا، نقشه فرار از ایران را با گذرنامه‏های کانادایی تهیه می‏کند و آن‏ها از فرودگاه مهرآباد در لباس یک گروه فیلمبرداری، در 6 بهمن 1358 با پرواز 363 سوئیس ایر، از ایران به زوریخ می‏گریزند.

تیلور و همکارانش نیز پس از بین بردن اسناد و تجهیزات ارتباطاتی، سفارت را تعطیل و در 8 بهمن 1358 ایران را به مقصد کپنهاگ ترک کردند. تیلور پس از توقفی کوتاه از آنجا به پاریس رفت و در آنجا با استقبال کارمندان سفارت کانادا و خبرنگاران روبرو شد. آن‏ها خبر کمک وی به فرار 6 آمریکایی را شنیده بودند. از تیلور در مراسم مختلف در آمریکا و کانادا تقدیر شد و سنای آمریکا به وی نشان افتخار داد.

عادله حاجی میرزایی



نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی   31 فروردين 1390 مژده محمدي ضمن تبريك به سركار خانم ميرزايي به مناسبت انتشار اولين مقاله و معرفي كتاب ايشان اميدوارم شاهد معرفي كتب بيشري در زمينه هاي ذكر شده باشيم . قطعا معرفي اين آثار مي تواند به در ك بهتر پژوهشگران از منابع مربوط به تاريخ ايران كمك كند با احترام مژده محمدي كتابدار مرجع كتابخانه تخصصي وزارت امور خارجه 26 تير 1391 آزیتا-امیرابراهیمی دوست عزیزم از خواندن این مقاله بسیار لذت بردم وامیدوارم بازم برامون مطالب جالب تاریخی بذارید. در ضمن یادم رفت بهتون تبریک بگم.<تبریک میگم و بهتون افتخار میکنم>.