کیف، اوکراین- ایهور پوشیوایلو Ihor Poshyvailo از کنار تلی از سپرها و کلاه خودها، یک کوکتول مولوتوف درجه یک را بیرون می کشد که هنوز ماسوره اش عمل نکرده است.
یک سال قبل معترضان اوکراینی که در حال بیرون راندن رییس جمهور وقت، ویکتور یانوکویچViktor Yanukovich، از دفترش بودند، هنگام درگیری با پلیس ضدشورش شروع به پرتاب سلاحهای موقت مشابه کردند.
این کوکتول مولوتوف اکنون قرار است در موزه به نمایش گذاشته شود.
روز 21 نوامبر 2014، جمعیت دوباره در میدان استقلال شهر کیف جمع شدند تا مراسم یادبود سالگرد شروع اعتراضات را برگزار کنند.
یک سال قبل اقدامات مردم منجر به انتخاب رییس جمهوری جدید و پارلمانی شد که بزرگترین حامی غرب تا آن زمان بود. کشور اکنون با تلاش فراوان در حال تصمیمگیری در مورد چگونگی برگزاری مراسم یادبود برای حوادثی است که اوکراین را عمیقاً تغییر داد و آن را درگیر جنگ نمود.
برگزاری بزرگداشتهای بدون برنامهریزی قبلی بعد از کشته شدن نخستین معترضان شروع شد اما بعضی از اوکراینیها در حال حاضر به دنبال آن هستند تا کاری کنند این یادبودها شکلی دایمی به خود بگیرد.
پوشیوایلو معاون مدیر موزه ایوانهانچر Ivan Honchar و یکی از اعضای اقدام ابتکاری برای برپایی موزه آزادی است که دست ساختههای معترضان میدان استقلال در آنجا نگهداری میشوند تا خاطرهشان گرامی داشته شود.
عنوان نمایشگاه او «خلاقیت آزادی: فرهنگ انقلابی میدان استقلال» است که در موزه ایوانهانچر افتتاح شد.
همزمان با ادامه کنارهگیری نظامی و اقتصادی معترضان، هدف پوشیوایلو ودیگران ارایه روایتی دقیق از حوادث نیست بلکه هدفشان حفظ اطلاعات اصلی و مهم و نیز دستساختههای معترضان برای آینده است.
پوشیوایلو که جمعآوری مجموعهاش را از دسامبر گذشته آغاز نموده، میگوید: «زمانی که اعتراضات آغاز شد تعدادی از ما که در جامعه هنری بودیم به اهمیت آن پی بردیم و خواستار آن شدیم تا خودمان را وارد این ماجرا کنیم، پس شروع به جمعآوری اشیاء کردیم.»
او میگوید: «اگرچه که آنها در خط مقدم تظاهراتهای غالباً پرخشونت نبودند اما با این کار قابلیتهای خود را نشان میدادند.»
کاری که ساده نیست
از آن زمان پوشیوایلو و دیگران به دنبال مذاکره برای دستیابی به وسایلی بودند که امید آن میرود روزی مجموعهای ماندگار در موزه میدان استقلال خواهد شد.
البته دستیابی به این وسایل کار سادهای نبوده. پوشیوایلو توضیح میدهد که به نمایندگی از معترضانی که به دنبال اخذ مجوز برای بردن وسایل به موزه بودند، نزد مدیر موزه میدان استقلال رفته و با او در زمینه حفظ و نگهداری این وسایل در موزه صحبت میکند. او میگوید: «مدیر میدان استقلال این طرح را تأیید کرد اما گفت به خاطر تشکیلات و نظام دموکراتیک قادر به تصمیمگیری از جانب خودش نیست و من باید به جاهای مختلف سر میزدم تا افراد را تک تک مجاب به انجام این کار کنم.»
پس از آن، پوشیوایلو به سراغ چادرهای معترضان و مجموعههای پراکنده رفت تا دست ساختههای مربوط به میدان میدان استقلال را یکجا جمع کند.
او تمثالهای کشیده شده توسط نقاشان حرفهای که در اعتراضها شرکت کرده بودند، سپرهای موقت ساخته شده توسط تظاهرکنندگان، و پیغامهای وداع معترضان با مادرانشان که در پرخشونتترین روزها روی چوب حکاکی کرده بودند، جمعآوری کرده است.
پوشیوایلو این مجموعه را از نظر قومشناسی نیز بررسی میکند. او یک کوله پشتی را قبل از این که توسط ماشین حمل زباله برده شود، برداشته و سپس توضیح میدهد که محتویات درون کوله پشتی چه چیزی در مورد صاحبش میگوید.
این کوله پشتی متعلق به مردی بوده که در بیمارستان موقت کار میکرده است. این بیمارستان بعد از درگیری پرخشونت در لابی هتل اوکراین برپا شده بود.
او تمثالها، پرچمی متعلق به جناح راست سووبودا Svoboda و عینکهایی که معترضان با آن چشمشان را میپوشاندند از آن کوله بیرون آورد.
او همچنین با اشاره به دسته کلیدی که متعلق به یک خانه است میگوید احتمالاً شخص مذکور از شهر آمده بوده چرا که این دسته کلید دارای کلیدهای مغناطیسی بود که بیشتر در نواحی شهری برای گشودن قفل در اصلی آپارتمان استفاده میشده است.
زمانی که نمایشگاه پوشیوایلو افتتاح شد، نمایشگاه دیگری توسط ولودکو کافمن Vlodko Kaufman در موزه هنر ملی اوکراین برپا شده بود.
این نمایشگاه بیشتر مربوط به طرحهایی از میدان استقلال میشد، تا این که بخواهد این حادثه را مستندسازی کند. همچنین این نمایشگاه کارهای هنری الهام گرفته شده از اعتراضات را نمایش میدهد و مردم را به نوشتن تعاریف شخصیشان از آزادی تشویق میکند.
موزه آینده تنها به هنر و دست ساختههای معترضان اختصاص ندارد و روایتهای مردم را نیز در خود دارد.
حفظ و نگهداری تاریخ
تاتیانا کاوتونویچ Tatiana Kovtunovich و ایوانا کوبیلیوا Ivanna Kobielieva، هر دو روی طرح تاریخ شفاهی میدان استقلال در مؤسسه خاطره ملی اوگراین Ukrainian Institute of National Memory کار میکنند. این مؤسسه بعد از انقلاب نارنجی تأسیس شد تا از خشونتهای دوره شوروی سابق فهرست برداری کند.
این دو نفر تا کنون 143 مصاحبه صوتی و 74 مصاحبه ویدیویی جمعآوری کردهاند.
آنها کار مصاحبه در مورد میدان استقلال را با ماشینهای املا (دیکتافون) و یا تلفنهای هوشمند شروع کردند اما از زمانی که کمپ اعتراضی در طول تابستان بسته شد آنها افراد را دعوت کرده و از آنها مصاحبههای ویدئویی گرفتند.
تاتیانا میگوید: «ما سخت گیر نیستیم. مردم میتوانند هر آنچه میخواهند بگویند. ما از آنها میخواهیم راحت باشند تا بتوانند همه چیز را به یاد بیاورند. او در ادامه می افزاید که آنها تلاش میکنند که توجه مردم را به ذکر حوادث اصلی جلب کنند.»
تاتیانا و ایوانا به طرق مختلف نوعی هویت اوکراینی کلی و جامع را که در طول حادثه میدان استقلال به اثبات رسید ارائه میکنند.
تاتیانا سخنگوی روسیه و ایوانا سخنگوی اوکراین است که هر یک به زبان خودشان صحبت میکنند اما حرف یکدیگر را متوجه میشوند.
ایوانا میگوید این بار اول است که اوکراینی بودن صرفاً مختص افرادی نیست که به لحاظ نژادی اوکراینی هستند و این در جامعه پسا-استعمار بسیار مهم است.
آنچه مهم است این است که میدان استقلال صرفاً فضایی فیزیکی نیست. آنها دانشجوی جوانی از شهر دروهوبیچ Drohobych واقع در غرب اوکراین را مثال میزنند که به کیف نرفت اما در اعتراضات محلی در همبستگی با میدان استقلال فعال بود. او هر روز به جمع معترضان میرفت و آنچه را که در کیف اتفاق میافتاد به آنها میگفت. او همچنین لوازم ضروری را جمعآوری کرده و برای شورشیان میفرستاد.
صحبت کردن در این باره سخت است
تاتیانا و ایوانا علیرغم گزارشات زیادی که از حامیان پرشور میدان استقلال گرفتند، صرفاً علاقمند به نظرات مثبت در مورد میدان استقلال نیستند. آنها مصاحبهای از یک زن در کیف گرفتند که در اقدامات به اصطلاح ضد میدان استقلالی فعال است، او برای پلیس ضد شورش غذا می آورد و زخمیهایشان را در بیمارستان عیادت میکند. تاتیانا میگوید ما در نامهای به او نوشتیم که خواستار مصاحبهای برای تاریخ شفاهی هستیم و او موافقت کرد.
او میگوید: «ما واقعاً به افراد بیشتری نظیر او احتیاج داریم، مخصوصاً شخصی که از میان نیروی پلیس یا برکوت Berkut (واحد ویژه پلیس اوکراین) باشد.
اما این پروژه علی رغم رسالت مثبتی که داشت بدون چالش نبود، مردم اغلب طی مصاحبهها به خاطر اعتراضاتی که منجر به مرگ بیش از 70 معترض شد و نیز به خاطر جنگی که در پی آن شکل گرفت و در آن بیش از 4 هزار شهروند و 1100 نظامی کشته شدند به گریه میافتادند.
این دو نفر میگویند: «از آنجایی که این افراد از اتفاقاتی که رخ داده بود آگاه بودند، گوش کردن به برخی از مصاحبهها برایشان سختتر شده است.»
برای طراحی موزه آینده، اوکراینیها مشاورههایی را نیز از خارج از کشور گرفتند.
الین هومان-گوریان Elaine Heumann-Gurian معاون مدیر پیشین موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده آمریکاست و در موزه ملی سرخپوستهای آمریکایی کار کرده است. او مشاور و متخصص در زمینهای است که آن را «موزههای اخبار بد» می نامد.
او در طول تابستان در اوکراین بود و با مردم در مورد این که موزه میدان استقلال چه شکلی میتواند به خود بگیرد، صحبت کرد.
او میگوید شگفتآور است که آنها توانسته بودند در حالی که هنوز حوادث در اوکراین در جریان بود شروع به جمعآوری وسایل کنند. در واقع این اتفاق تقریباً هیچ گاه رخ نمیدهد.
چالش دراز مدت، فقط مستندسازی حوادثی نیست که به طور سنتی کار روزنامه نگاران است بلکه فراگیرترشدن حوادث است.
او میگوید این یادبودها همچنین در مورد «رفتار غیرانسانی فردی با فرد دیگر، ظلم و بیرحمی و مفهوم واقعی فرهنگ و تمدن است.»
الین هومان میافزاید: «این تبادلی استعاری است. بهترین بخش موزههای یادبود درباره چیزهایی است که مظهر میشوند و برای گفتگوی فیالبداهه و مفصلتر، مفید واقع میشوند.»
یان بیتسان
Ian Bateson
ترجمه : فرحناز پازوکی
منبع: الجزیره
