کتاب درس آموختههایی از مدیران شهری (مستندسازی تجربیات مدیران شهرداری مشهد) در سال 1388 توسط مدیریت توسعه و پژوهش شهرداری در157صفحه تهیه و تدوین شده است. در این مجموعه تجربیات 11نفر از مدیران شهرداری ثبت و منتشر شده است. تجربیات افرادی چون سیدمحمد پژمان، علیاکبر صابریفر، احمد نوروزی، حسن تبرئی، ابراهیم پریسای، ابوالقاسم باغباننژاد، جلال قربانی، حسن جعفری، فیروز دولتآبادی، حسین شادکام و مسعود ایاز مهمترین تجربیاتی که در این مجموعه گردآوری شدهاند در حوزه مباحث شهری و تحولات عمرانی شهر مشهد هستند. در واقع این کتاب نخستین منبع ارزشمندی است که با ثبت تجربیات مدیران شهری کوشش میکند دانش و تجربه نهفته مدیران در دسترس دیگر کارکنان شهرداری مشهد قرار دهد.
27تجربه مدیریتی مهمترین مطالب طرح مستندسازی بهترین و بدترین تجربه را تشکیل میدهند. این عناوین عبارتند از:
1- زمینهسازی رشد و ترقی نیروی انسانی
2- استفاده از پتانسیل داخلی سازمان در تامین مدیران
3- بهرهگیری از مهارتهای ارتباطی در مدیریت به جای اتکا بر جایگاه تشکیلاتی
4- توجه به بهرهوری سازمان و عوامل تاثیرگذار بر آن
5- احداث تقاطع غیر همسطح پنجراه پایین خیابان
6- تملک اراضی حاشیهی بلوار فلسطین جهت تعریض بلوار
7- ارتباط نزدیک با شهروندان
8- مشارکت محله
9- آسفالت معابر با مشارکت مردم و بخش خصوصی
10- بسترسازی حضور موثر بدنه کارشناسی در طرحها
11- تشکیل ستاد ساماندهی ضایعات ساختمانی
12- مجتمع اسکان
13- نشست جایزه نقد عملکرد
14- تدوین برنامههای بلند مدت در شهرداری
15- فعالسازی پتانسیلها و توانمندیهای بالقوه نیروی انسانی
16- افزایش درآمدهای منطقه 6
17- همکاری و تعامل سازنده با سایر سازمانها
18- مشارکتهای مردمی در آسفالت محلات منطقه10
19- جلب مشارکتهای مردمی در شهرداری منطقه 9
20- راهاندازی موقت بازارهای میوه
21- ساماندهی مشاغل شهری و صنوف آلاینده
22- ارتقاء کیفی و کمی خدمات سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی
23- تغییر رفتار سازمانی
24- نوسازی و بهسازی مستمر ماشینآلات
25- مکانیزاسیون فعالیتهای سازمان خدمات موتوری
26- استفاده از نیروی کارشناس- مدیر و سیستم اقناعی در مدیریت
27- بهسازی خدمات واحد شهرسازی در منطقه 7
مطالعه این کتاب برای کسانی که با تاریخ شفاهی در ارتباط هستند دارای نکات قابل توجهی است؛ از جمله اینکه خود این تجربیات به مرور بخشی از تاریخ و یا خاطرات کسی است که تجربهاش به شکل علمی استخراج شده است. دیگر این که کتاب علاوه بر ارائه تجربیات در حوزه شهری دارای اشتراکاتی است که پژوهشگر تاریخ شفاهی را به این نکته میرساند چه تفاوتی بین مستندسازی تجربه مدیران با مستندسازیهایی که در تاریخ شفاهی با آن سو کار داریم وجود دارد؟ آنچه مسلم است از لابهلای خاطرات ثبت شده افراد مختلف اعم از انقلابیون، ایثارگران و فرماندهان جنگ هم میتوان به تجربیات شغلی آنها دست یافت ولی نوع استخراج این تجربیات در حوزه تاریخ شفاهی با رشتههای مدیریت متفاوت است. در واقع از طریق مصاحبههای تاریخ شفاهی هم میتوان به جنبههایی از تجربیات مدیران دست یافت و این نشان دهنده چند وجهی بودن تاریخ شفاهی و ماهیت بینرشتهای آن است.
خاطرات میتوانند به شکلی دربردارنده تجربیات شغلی باشند. به خصوص اگر تجربیات در حوزه مشاغل سنتی باشد. در سالهای گذشته از این نوع تجربیات تدوین و منتشر شده است. در سال 1383 کتاب «تدوين تجربيات خبرگان قنات» جمعآوری و منتشر شد که بر اساس تجربیات 19نفر از مقنیهای یزد بود و اطلاعات خوبی از طریق مصاحبه در ارتباط با سازه قنات به دست میداد.(1)
نکات مشترک در مستندسازی تجربه مدیریتی و مستندسازیهای تاریخ شفاهی
1- پیجویی، گردآوری، ضبط و تدوین مجموعه اسناد و مدارک مربوط به هر اقدام
2- تنظیم و طبقهبندی اسناد و مدارک یاد شده از نظر موضوعی و زمانی
3- تطبیق برنامهها با عملکردها و تعیین موارد افتراق آن با ذکر دلیل بروز اختلاف و افتراق
4- شناسایی و معرفی نیروهای موثر بر فعالیتها و همچنین عوامل و نیروهای بازدارنده و مخل در اجرا
5- تعیین هزینههای مترتب بر اجرا و مقایسه آن با هزینههای پیشبینیشده
6- تعیین دستاوردهای حاصل از اجرای یک فعالیت یا مجموعهای از فعالیتها از طریق تجزیه و تحلیل برنامهها و عملکردها(2)
مطالعه و بررسی اسناد و مدارک، شناسایی افراد برای مصاحبه و تدوین مجموعه ثبت شده را میتوان از مراحل مستندسازی موضوعات تاریخی دانست.
روشهای متعددی جهت بیرون کشیدن دانش نهفته در تجربیات گسترش یافتهاند. اما روشهای زیادی جهت مستندسازی دانش افراد وجود ندارد و روشهای موجود نیز یا تمام جنبههای مستندسازی را در بر نمیگیرند یا نمی توان از آنها برای کل دانش فرد استفاده کرد.(3)
کارکردهای این کتاب در مباحث تاریخ شفاهی
1- بخشی از زندگینامه مدیران شهرداری به طور خلاصه نگارش شده است.
2- ذکر تجربیات مدیریتی هر یک از افراد میتواند پژوهشگر تاریخ شفاهی را با اطلاعات جامعی برای مصاحبه مهیا کند.
3- بخشی از این تجربیات در قالب خاطرات بیان شدهاند بنابراین علاوه بر این که خواننده با تجربه یک مدیر آشنا میشود تلفیقی از خاطرات هم در ذهنش متبادر میشود.
به عنوان مثال میتوان به نوع بیان تجربیات صابری فر، نوروزی و پریسای اشاره نمود.
آقای صابری فر(4) در شرح تجربه احداث تقاطع غیر هم سطح پنجراه پایین خیابان چنین شروع نموده است: «پنجراه پایین خیابان یک گره ترافیکی قدیمی بود و منجر به مشکلات حمل و نقل و عبور و مرور فراوان در این ناحیه شده بود، به یاد دارم که در سال 1353 یکی از اقوام من قصد سفر با قطار را داشت و در مسیر ایستگاه راه آهن ناگزیر به عبور از پنجراه بودیم ولی به علت ترافیک و راه بندان این ناحیه به قطار نرسیدیم و من مجبور شدم ایشان را با اتومبیل به ایستگاه قطار نیشابور برسانم...در اوایل سال 1360 در زمان شهردار وقت مشهد طرحی توسط یک کارمند اداره منابع طبیعی جهت احداث این تقاطع تهیه شد و مبلغ شصت میلیون ریال در بودجه شهرداری برای آن در نظر گرفته شد...» در واقع از طریق بیان یک خاطره به تجربه احداث تقاطع پنجراه پرداخته شده است.
