صمد اسماعيل‌زاده، پژوهشگر حوزه تاريخ، پاسخ به چرايي و علل شكل‌گيري انقلاب اسلامي ايران در كتاب‌هاي خاطرات را با اهمیت دانست و گفت: براي نسل جوان علل شكل‌گيري انقلاب مهم است و نيازمند تحليل خاطرات براي رسيدن به پاسخاند. خاطرات بايد به مخاطب بگويند راوی به چه علتي وارد جريان‌هاي انقلاب شد.
اسماعيل‌زاده كرد: خاطرات انقلاب بخشي از مستندات تاريخ شفاهي‌اند. اما ضعف در صحت حقايق و نبود تطبيق در خاطرات باعث شده تا آن‌چنان كه بايد اين آثار به عنوان اسناد وقايع مطرح نشوند.
وي كميت كتاب‌هاي منتشر شده در بخش خاطرات انقلاب را رضايت‌بخش عنوان كرد و گفت: نكته‌اي كه امروز بايد مورد توجه موسسات و مولفان قرار بگيرد توجه به دسته‌بندي خاطرات انقلاب است؛ مانند ميزگردي كه براي بررسي خاطرات ورود امام خميني (ره) به نجف برگزار شد.
نويسنده كتاب «زندگي و مبارزات شهيد آيت‌الله قاضي طباطبايي» ادامه داد: در زمينه بررسي موضوعي خاطرات انقلاب، مركز اسناد انقلاب اسلامي كتاب «تاريخ شفاهي حوزه علميه قم» را براساس همين محور منتشر كرده است كه صحت وقايع را در چارچوب تفكر نقادانه و روايت گروهي از افراد دنبال مي‌كند.
اسماعيل‌زاده پاسخ به چرايي و علل شكل‌گيري انقلاب ايران در كتاب‌هاي خاطرات را مهم دانست و گفت: براي نسل جوان علل شكل‌گيري انقلاب مهم است و نيازمند تحليل خاطرات براي رسيدن به پاسخاند.
وي ادامه داد: فردي كه خاطرات خود از دوران انقلاب را بيان مي‌كند نبايد گزارشي صرف را در اختيار مخاطب قرار دهد. بلكه بايد مباحث بر اساس ديدگاه راوي خاطره به تحليل گذاشته شوند تا به مخاطب بگويد به چه علتي وارد جريان‌هاي انقلاب شد و حضور او در اين فعاليت‌ها چه نتيجه‌اي به همراه داشته است.
اسماعيل‌زاده با اشاره به اين كه اين تحليل‌ها به دليل محافظه‌كاري برخي مؤلفان باعث فاصله گرفتن مخاطب جوان از مباحث تاريخ شفاهي مي‌شود، گفت: جواب سوال‌هاي جوانان از متن خاطرات بيرون مي‌آيند و مي‌توان حقيقت را با ظرافت به نسل امروز منتقل كرد.
وي علاوه بر نياز خاطرات انقلاب به تحليل، نقد را موضوع ديگري براي كاربردي شدن خاطرات براي رسيدن به حقيقت رويداد انقلاب دانست و افزود: نقد خاطرات انقلاب نيازمند ميزگردهاي علمي براساس استناد‌هاي تاريخي است تا با حضور استادان و كارشناسان بحث و گفت‌وگو شود.
اين نويسنده ادامه داد: به طور يقين اين ميزگردها مي‌تواند از نقايص و كاستي‌هايي كه در 33 سال گذشته از پيروزي انقلاب در نقل خاطرات با آن‌ها مواجه بود‌ه‌ايم بكاهد تا داده‌هاي تاريخي بر اساس كارشناسي به توليد محتوا و آكادميك شدن تاريخ شفاهي انقلاب منجر شود.
وي نگاه سياسي به وقايع و خاطرات را يكي از آسيب‌هاي وارده بر مكتوبات تاريخ انقلاب دانست و گفت: ثبت خاطرات بر مبناي تحميل سليقه مصاحبه‌گر به مصاحبه شونده آسيبي جدي به تاريخ انقلاب وارد مي‌كند. زيرا مصاحبه‌گر مي‌كوشد با طرح سوال‌هاي جهت‌دار نتيجه‌اي را كه خود از خاطرات مي‌خواهد به دست آورد. در حالي كه مصاحبه شونده بايد در بيان خاطرات آزاد باشد تا اين نگاه باعث مخدوش شدن تاريخ شفاهي نشود.
اين نويسنده ادامه داد: بيان تاريخ شفاهي بر اساس ديدگاه‌هاي سياسي باعث مي‌شود تا مخاطب امروز به روايت‌هاي گفته شده در خاطرات اعتماد نكند. زيرا جاي برخي خاطرات را در آثار خالي مي‌بيند. اين نگاه مخاطب را ناخواسته تشويق به كشف حقايق از سوي افرادي هدايت مي‌كند كه ديدگاه منفي نسبت به انقلاب ايران دارند.
اسماعيل‌زاده، نبود فضايي مناسب براي تحليل خاطرات و تاريخ شفاهي را وابسته به ضعف حافظه تاريخي خواند و با تاكيد بر اين كه گروه تاريخ دانشگاه‌ها بايد وارد عرصه نقد و تحليل آثار و مكتوبات تاريخ شفاهي شوند، گفت: براي معرفي انقلاب به نسل امروز و آينده بايد خاطراتي را كه از صد سال اخير تاكنون گردآوري شده است به نقد گذاشت و تاريخ‌نگار يا كارشناس تاريخ با استفاده از چارچوب نقد و بررسي علمي به توليد محتوا بپردازد.
خبرنگار : اکرم دشتبان
منبع: خبرگزاری کتاب ايران (IBNA)
