شماره 164    |    4 تیر 1393

   


تاریخ شفاهی و تاریخچة خانوادگی، چند توصیه برای مورخان خانواده

چگونه تاریخ شفاهی به پژوهش دربارة تاریخچة خانوادگی کمک می‌کند؟ ثبت و ضبط تاریخ شفاهی منبعی فوق‌العاده برای مورخان خانوادگی است. این سوابق ممکن است:
• برای مکان‌هایی که نیاکان شما در آن‌جا زندگی و کار کردند، زمینه‌ای گسترده فراهم آورند یا رویدادهای محلی و ملی که در طول عمر خود شاهد آن‌ها بوده‌اند، سبب تکمیل ظاهر و ترکیب منابع سنتی بایگانی‌شده شوند.


هویت شهری مشهد در یک قدمی اضمحلال

در نیم قرن اخیر افزایش انفجاری جمعیت و به تبع آن توسعه موجب شده تا در ساختار و بافت قدیمی شهرها شاهد تغییر و دگرگونی قابل توجه باشیم. این تغییرات در بافت‏های روستایی و غیرشهری هم نفوذ پیدا کرده است. صنعتی شدن ایران و ورود فناوری و گسترش آن قطعاً پیامدهای مثبت و منفی را به همراه داشته است. امروزه هویت شهری به عنوان موضوعی مهم در مباحث فرهنگی مطرح و مورد توجه جدی برخی از مدیران شهرها قرار گرفته است.


انتخاب‌های دشوار

خانم «هیلاری کلینتون» (1) وزیر خارجه سابق آمریکا با انتشار کتاب خاطراتش با عنوان «انتخاب‌های دشوار»(2) که از سوی انتشارات «سایمون و شوستر»(3) منتشر شد به موضوعاتی همچون «مشکلات اقتصادی، کشته شدن اسامه بن‌لادن، سرنگونی رژیم قذافی در لیبی، خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان و عراق، بهار عربی، سیاست‌های مرتبط با ایران و کره شمالی، افزایش قدرت چین، روابط با متحدان آمریکا، کوبا و انتخابات ریاست جمهوری آمریکا» می‌پردازد.


اهدای خاطرات تصویر یک سناتور به کتابخانه کنگره

هدف از تولید فیلم ویدئویی تاریخ شفاهی حفظ و نگهداری سیاست‏های "دیوید اوبی" است. ساعت‏ها فیلم ویدئویی مربوط به تاریخ شفاهی که توسط "دیوید اوبی " عضو بازنشسته کنگره آمریکا به مؤسسه خدمات و سیاست عمومی ویسکانسین اهدا شده به زودی به حجمی از اسناد اضافه خواهد شد. اوبی با مؤسسه تاریخ‏نگاری تاریخ شفاهی شهر مادیسون برای نقل سرگذشتش همکاری کرد. این روایت که به زبان اول شخص نقل شده مربوط به مراحل رشد او در شهر” ووسو” در خانواده‏ای است که به لحاظ مادی جزء طبقه متوسط بودند. وی سپس به عنوان مردی جوان نخست وارد سیاست‏های دولتی شد و سپس در سطح مدیران ایفای نقش کرد. او در زندگی شغلی بیش از 40 ساله خود نقشی در حوادث تاریخی از جنگ ویتنام گرفته تا رکود بزرگ اقتصادی بسته محرک فدرال داشته است.


مرگ سریعترین مرد جهان در 89 سالگی

مل پتون که زمانی سریعترین مرد جهان به شمار می رفت در سن 89 سالگی در کنار خانواده اش در شهر فالبروک fallbrookکالیفرنیا در نزدیکی سن دیگو از دنیا رفت. و یکی از اعضای اصلی تیم 4 در صد متر امدادی آمریکا بود که در اواخر دهه 40 میلادی توانست دو مدال طلا در بازی های المپیک لندن به دست آورد و تقریبا برای 13 سال در رشته خود و به طور غیر رسمی به عنوان سریعترین مرد جوان شناخته می شد.


نیروهای مذهبی در دوره پهلوی دوم-۱۸

نیروهای مذهبی همچون سایر نیروها و جریان‏های سیاسی دهه بیست در انتخابات مجالس آن سال‏ها نقش مهم و پررنگی ایفا کردند. کما اینکه انتخابات نمایندگان نیز در اقصی نقاط و شهرهای کشور با منافع و مصالح گروه‏ها و جریان‏های مختلف پیوند داشت و از این رو با عنایت به فضای باز سیاسی آن سال‏ها، رویکرد جدی‏تری برای مشارکت در انتخابات و حضور در این صحنه به وجود آمد.


انتظار از خاطرات آیت‏الله محمد یزدی

هدف از ارائه این نقد، طرح توقعات و انتظارات و پاسخ به سوالاتی است که باید آنها پرداخته می شد. من شاید بارها و بارها خاطرات آیت‏الله محمد یزدی را برای استفاده در تنظیم بیش از سه عنوان کتاب و چندین مقاله مورد مطالعه قرارداده باشم. برخود لازم دانستم در هنگامی که توفیق ضبط و تدوین خاطرات حاج حسین سلیمانی را از سوی ایشان عهده دار‏گردیدم بار دیگر کتاب ایشان را که مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حدود 700 صفحه همراه با اسناد و تصاویر در سال 1380 منتشر کرد، نقد کنم.


«عباس یمینی شریف و مدرسه روش‌نو»-۲

هفته گذشته بخش نخست این مصاحبه ارایه شد. اینک بخش دوم را می‏خوانید: پدرم به ویژه در مورد رفتار آموزگاران با شاگردان حساس بود. از میان معلمین که معرفی می‏شدند می‏کوشید علاوه بر توانائی‏های آموزشی آن‏ها، کیفیت رفتارشان را در نظر بگیرد. براساس قانون «ایجاد مدارس ملی»، معلمین دروس رسمی که در استخدام وزارت فرهنگ بودند، به عنوان «مأمور» در اختیار مدارس ملی قرار می‌گرفتند و حقوق آنها از سوی وزارت فرهنگ پرداخت می‌شد...


10 سال در ایران؛ چند نکته برجسته-4

بخش نخست ، دوم وسوم این سخنرانی را در شماره پیش ارایه کردیم. اینک بخش چهارم یا آخر را می‏خوانید: تا اوت 1968 ما به هیچ نتیجه‏ای نرسیدیم تا اینکه در حدود چهار ماه بعد در ماه دسامبر گفتگوها مجدداً از سر گرفته شد. از طریق سناتور عباس مسعودی، صاحب‏امتیاز و ناشر اطلاعات، روزنامه پیشروی تهران من گاهی مشکلات‏مان در ارتباط با خلیج فارس را در آن مطرح می‏کردم و متوجه شدم که شاه از نظریه من در مورد ورود سازمان ملل تا انجام رفراندوم در این قضیه استقبال نموده...


تسلیت

با خبر شدیم مادر بزرگوار همکار ارجمند، جناب آقای محمد فریدونی، پس از تحمل بیماری سخت و طولانی دار فانی را وداع گفته اند. همکاران سایت و هفته نامه تاریخ شفاهی ایران این اندوه جانکاه را به ایشان و دیگر فرزندان، بازماندگان و بستگان آن شادروان تسلیت گفته و برایشان آرزوی صبر و سلامتی داریم. امید آنکه روح آن مادر فداکار در جوار حق آرام گیرد.


وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

 


 

● هم‌اندیشی بررسی نحوه تدوین تاریخ شفاهی لشکر 10 سیدالشهدا(ع)
● تدوين تاريخ شفاهي شركت برق استان یزد
● پیشنهاد تاسیس دپارتمان تاریخ شفاهی در دانشگاه شهید چمران
● حضور نمایندگان آموزش و پرورش خراسان جنوبی در کارگاه تاریخ شفاهی 
● رونمایی از کتاب «خاندان امام خمینی (ره) به روایت اسناد»
● بررسی تولید مستندات مكتوب در دفتر ادبیات و هنر مقاومت
● اعلام عناوین پژوهشی جدید در مركز اسناد انقلاب اسلامی
● روایت داوود غفارزادگان از ماه رمضان‌های دوران کودکی‌اش
● وقایع كردستان از سال 1358 تا سال 1388
● پرفروش‌های خاطرات و سفرنامه‌ها ‌ در بهار 1393
● کتاب دیگری از مجموعه تاریخ دفاع مقدس در همدان
● گردآوری عمومی خاطرات زندگی شهیدان در اصفهان
● روایت زندگی شهید اروپایی دفاع مقدس
● خاطرات شفاهی عکاسی از استان مرکزی منتشر می‌شود
● مشاهدات و مستندات 27 سال همكاری با مجاهدين خلق (منافقین)
● انتشار خاطرات منشی نلسون ماندلا



نظریه تاریخ شفاهی-۱
نویسنده: لین آبرامز
Lynn Abrams
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی

تبدیل رویه عملی(1) به نظریه
مقدمه
تاریخ شفاهی را در عِداد رویه‌های عملی و به عبارت دیگر در ردیف شیوه‌های پژوهشی تعریف نموده‌اند. فعل تاریخ شفاهی به ضبط گفتارِ آن دسته از انسان‌هایی اطلاق می‌شود که پیام، گزارش یا خاطرة قابل توجهی برای گفتن دارند. تحلیل خاطرات گذشتة این مردم نیز در راستای همین فعل معنا می‌یابد. اما ابعاد نظری تاریخ شفاهی نیز همچون سایر رویه‌های عملی تاریخی باید به درستی تبیین شوند.
تاریخ شفاهی که خود از رویه‌های عملیِ پژوهشی به شمار می‌آید در محاصرة موضوعاتی است که ابعادی جنجالی، هیجان‌انگیز و نویدبخش بدان می‌بخشند. زیباترین وصف تاریخ شفاهی را مورخ شفاهی مشهور، آلِساندرو پورتلی، گفته است. وی در مقدمة یکی از آثار پژوهشی‌اش چنین می‌نویسد:
«جاذبه و دافعة نهفته در ذات تاریخ شفاهی، مُنبعث از کیفیت سیال، نتراشیده و لاینتاهی یک فعالیت جاری است که در میانه دریای خروشانِ زمان بین اکنون و گذشته‌ای دائم‌التغییر شناور است، در مسیر دیالوگ مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده می‌رقصد و در سرزمین حائل بین شفاهیت ونوشتار از هم می‌پاشد و از نو جان می‌گیرد. من تلاش می‌کنم تا دیگران را در این احساس شریک سازم.»(2)
پورتلی تاریخ شفاهی را مخلوقی آراسته به طبع شعر و شاعری می‌بیند و به عمق نفوذ، قدرت درنوردیدن مرز رشته‌های گوناگون، و سرشت بی‌دوامش اشاره می‌کند. تاریخ شفاهی اصولاً شیوه‌ای برای کشف گذشته و گره‌گشایی از آن است. او در وصف خود از این مخلوق، دست روی صفاتی می‌گذارد که مورخ را از یک سو افسون و از سوی دیگر مرعوب می‌نماید.
کتاب حاضر بر مبنای این فرض شکل گرفته که نظریه و رویة عملی یا به عبارتی «اجرا» و «تفسیر» در تاریخ شفاهی کاملاً به هم پیوند خورده‌اند. کسب اطلاعات از گذشته را به شیوه‌های گوناگونی می‌توان انجام داد که یکی از ابزارهای عملی در این زمینه، مصاحبه است. اما در مسیر تخلیة اطلاعات از ذهن راوی و تجزیه و تحلیل آن غالباً درمی‌یابیم که مصاحبة تاریخ شفاهی فی‌نفسه یک رویداد ارتباطی است. ما در چنین رویدادی نه تنها راه و روش فهم گفته‌ها، بلکه نحوة بیان، چرایی و معنای آن گفته‌ها را نیز باید پیدا کنیم. پس رویة عملیِ تاریخ شفاهی به ما حکم می‌کند که دربارة نظریه‌اش بیندیشیم؛




 
 

       تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.