|
درباره کتاب تاریخ شفاهی مسجد هدایت
 |
ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
محل چاپ: تهران
سال چاپ: زمستان 1387
مسجد هدایت به عنوان یكی از كانون‌های مبارزه‌ی سیاسی‌ـ مكتبی، سابقه‌ای ممتد و مستمر در بیدارگری و جنبش اجتماعی مردم ایران دارد. اهمیت مسجد هدایت به واسطه‌ی امام جماعت آن، یعنی آیت‌الله سیدمحمود طالقانی بوده است. طالقانی زمانی امامت جماعت مسجد هدایت را عهده‌دار شد كه این مكان تكیه‌ای بیش نبود و تنها در ایام محرم گشوده و مراسم سوگواری در آن برگزار می‌شد. واقع شدن مسجد هدایت در مجاورت سینما پارك در خیابان استامبول و نزدیكی به لاله‌زار كه یكی از مراكز تجمع و تفریح مردم آن روز تهران بود، از دلایل انتخاب این مكان به عنوان پایگاهی برای مبارزه و آموزش و اشاعه‌ی فرهنگ انقلابی اسلامی به‌شمار می‌رفت. آیت‌الله طالقانی به دلیل آزاداندیشی و مخاطب‌شناسی و رویكرد نوگرایانه در اندیشه‌ی دینی، توانست به زودی این مكان كوچك را، كانون توجه اقشار مختلف جامعه به ویژه دانشجویان و دانشگاهیان قرار دهد. آزاداندیشی و مخاطب‌شناسی طالقانی در بیت زیر نهفته است كه وی گفته بود آن را بر سردر ورودی مسجد، كنار سینما نصب كنند: متاع كفر و دین، بی‌مشتری نیست گروهی این، گروهی آن پسندند و این خود عامل جذب بسیاری از جوانان گردید. هدف آیت‌الله طالقانی متحول ساختن مسجد هدایت و رساندن جایگاه آن به عصر صدر اسلام بود. چنان كه خود درباره‌ی مسجد پیامبر(ص) می‌گفت: «مسجد پیامبر، هم مكان جهاد بود، هم تعلیم و تربیت و هم مركز رفع اختلاف؛ فقط یك چیز نبود، مجلس فاتحه نبود.» او با چنین تلقی‌ای از مسجد پیامبر(ص)، مسجد هدایت را نیز به این سمت سوِ داد. وی از نخستین كسانی بود كه با جلسات تفسیر قرآن خود در مسجد هدایت و دعوت روحانیان و روشنفكران دینی برای سخنرانی، پای جوانان را به مسجد گشود و آنان را با آموزه‌های دینی و قرآنی آشنا كرد. در نبود آیت‌الله طالقانی، مسجد هدایت مانند ده‌ها مسجد دیگری بود كه صرفاً كاركردی عبادی داشتند. تنها با حضور ایشان بود كه مسجد هدایت ابعاد و ویژگی‌های قرآنی‌ـ سیاسی شگرفی یافت و مانند یك مغناطیس، براده‌های جوان و دانشجو را به 102خود جذب می‌كرد. طالقانی یكی از شاخص‌ترین رهبران و عالمان شیعی نوگرا بود كه با الهام گرفتن از اندیشه‌ی «بازگشت به قرآن» سیدجمال‌الدین اسدآبادی و شیخ محمد عبده، قرآن را به متن جامعه آورد و با انتخاب روش نو در تفسیر، مسجد هدایت را به محوری برای مبارزه‌ی سیاسی‌ـ مكتبی علیه رژیم پهلوی مبدل ساخت. آیت‌الله طالقانی فعالیت فرهنگی خود را با تأسیس مسجد هدایت در سال 1327 به شكلی منسجم آغاز كرد. او در دهه‌ی 30 با فعالیت فرهنگی‌ـ اجتماعی، انجمن اسلامی دانشجویان را بنیان نهاد و در دهه‌ی 40 نقش فرهنگی‌ـ اجتماعی‌ـ سیاسی مسجد را برجسته كرد و در دهه 50، با وجود رفتن به تبعید و زندان، مبارزه‌ی خود را تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داد. بدون تردید می‌توان گفت اگر مسجد هدایت نبود، حسینیه‌ی ارشاد هم نبود. حسینیه‌ی ارشاد مكمل و جانشینی شایسته برای مسجد هدایت بود. نسلی كه از مسجد هدایت مبارزه را آغاز كرده بود، سرانجام توانست این مبارزه را در حسینیه‌ی ارشاد تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه دهد. كتابی كه پیش رو دارید به مطالعه‌ی نقش و جایگاه مسجد هدایت در فراز و فرودهای مختلف تاریخی پرداخته است. از آنجا كه آیت‌الله طالقانی به عنوان محور تاریخ شفاهی مسجد هدایت، در جوار حق آرمیده است، نگارنده در تدوین این اثر از روایات شفاهی بعضی از دانش‌آموختگان مسجد هدایت بهره گرفته است و با توجه به اینكه طالقانی چهره‌ای شناخته شده بوده و تاكنون آثار مكتوب بسیاری از وی و درباره‌ی ایشان منتشر شده است، هر جا نگارنده دچار كمبود و نقص اطلاعات بوده، این منابع، خلاء موجود را در حد ممكن پر نموده است. در سایر موارد، اسناد منتشر شده‌ی پرونده‌ی ساواك آیت‌الله طالقانی و دكتر باهنر، از مجموعه‌ی «یاران امام به روایت اسناد ساواك» سه جلد اسنادی كه مركز بررسی اسناد تاریخی درباره‌ی آیت‌الله طالقانی و فعالیت ایشان در مسجد هدایت منتشر كرده و نیز اسناد مربوط به دكتر باهنر و اسناد موجود در مركز اسناد انقلاب اسلامی، استفاده شده است.
نویسنده: جلیل امجدی
| 