«جاده جنگ» برنده گران‌ترين جايزه ادبي تاريخ ايران

به گزارش سايت تاريخ شفاهي ايران؛ رمان «جاده جنگ» روايتي مستند و واقعي از حوادث تاريخي و سياسي نيم قرن اخير كشورمان است. ماجرا از شمال خراسان اغاز مي‌شود و در پايان نیز به خراسان ختم مي‌شود. نقطه شروع اين رمان به حضور متفقين و تجاوزات روسيه در جنگ جهاني دوم برمي‌گردد. «منصور انوري» نويسنده اين اثر حدود 10 سال پژوهش کرده و با گردآوري اطلاعات دست اول از مصاحبه‌هاي خود با مردم شمال خراسان و شاهدان عيني، وقايع و حوادث تاريخي رمان خود را به نگارش درآورده است.
تير ماه سال جاري همزمان با ولادت با سعادت امام حسين (ع) كه هشتمين دوره جشنواره قلم زرين برگزار شد، رمان «جاده جنگ» توانست در بخش داستان به دليل پرداخت هنرمندانه،‌ تحقيقات ارزشمند موضوعي و انسجام ساختاري و روايتي در حوزه زماني و مكاني گسترده به عنوان كتاب برگزيده معرفي شد. رمان «جاده جنگ» در رقابت با 1931 اثر در چهارمين جايزه ادبي جلال آل احمد، همراه با 4 كتاب دیگر به مرحله نهایی این جایزه راه پیدا كند و در رقابت نهایی هم به موفقیت دست يافت.
نخستين دوره جایزه ادبی جلال آل احمد با تصویب شوراى عالى انقلاب فرهنگى در سال 1387  در سالروز تولد این نویسنده برگزار شد. جایزه ادبی جلال آل احمد به‌منظور معرفی آثار برگزیده ادبیات داستانی پایه‌گذاری شده است و هدف از اهدای آن، ارتقای زبان و ادبیات ملی- دینی از رهگذر بزرگداشت پدید آورندگان آثار برجسته، بدیع و پیشرو است. موسسه خانه کتاب موظف شد در آذر ماه هر سال مقارن با تولد جلال آل احمد (2 آذر) جشنواره جایزه ادبی جلال آل احمد را برگزار ‌کند.
رمان 5 جلدی «جاده جنگ» به قلم منصور انوری، برنده جایزه 110 سكه‌ای جلال آل‌احمد، گرانترین جایزه تاریخ ایران در حوزه كتاب شد. به اين مناسبت، سراغ منصورانوری رفتيم تا درباره رمان «جاده جنگ» كمي بيشتر بدانيم.
انوري، درباره اينكه چه چيز باعث شد كه به فكر نگارش اين رمان بيافتد مي‌گويد: «ماجرا از آنجا آغاز مي‌شود كه من در دوره نوجواني سرگذشت واقعي و مستند يك مرد ايراني را شنيده بودم كه در ناوگان حمل و نقل متفقين رانندگي مي‌كرد و بعدها دچار مشكلات و درگير هايي شده بود. اين داستان در ذهن من مانده بود و دوست داشتم روزي درباره آن بنويسم. اوايل مشغول فيلمنامه‌نويسي بودم، حدود 10- 15 سالي هم در اين زمينه فعاليت مي‌كردم. اما انگار علاقه اصلي‌ام داستان نويسي بود. با پيروزي انقلاب اسلامي تصميم‌ گرفتم درباره فراز و نشيب هاي پيروزي انقلاب رماني بنويسم. چرا كه همه انقلاب‌هاي مهم جهان داراي رمان هستند. بدنه و شاخه‌هاي اصلي اين رمان درباره رويداد‌هاي مهم  تاريخي و سياسي كشور‌مان است كه به 3 برهه برمي‌گردد: حضور متفقين و روس ها در ايران كه از شهريور 1320 آغاز مي‌شود، اتفاقات قبل از قيام 15 خرداد 1342 تا پيروي انقلاب اسلامي و آغاز جنگ تحميلي تا ارتحال امام خميني(ره). درباره ارتحال امام و مراسم تشييع و خاكسپاري ايشان اطلاعات ناب و دست اولي را ضمن مصاحبه با تعدادي از برادران سپاه كه در بيت امام بودند بدست آوردم. به همين دليل تصميم گرفتم كه پايان رمان «جاده جنگ» ارتحال امام باشد. در ابتدا تصور مي‌كردم، اگر 7 جلد كتاب 700 صفحه‌اي بنويسم، كافي است، اما بعد از چاپ جلد هاي اول و دوم متوجه شدم، اين تعداد كافي نيست و  پيش‌بيني كردم كه 14 جلد به نگارش درآوردم. با پژوهش‌هايي كه انجام دادم متوجه شدم شايد شمار مجلدات اين رمان به 20 جلد برسد، چرا كه در 8 جلد نخست به حوادث تاريخي و سياسي حضور متفقين در ايران پرداخته است.»
وي ادامه داد: «در حال حاضر 5 مجلد از اين رمان توسط انتشارات سوره مهر با شمارگان 2500 نسخه به چاپ رسيده و قرار است به زودي اين 5 جلد، با اين زمان زيادي از چاپ اول آنها نمي‌گذرد، به چاپ دوم برسند. جلدهاي ششم و هفتم رمان «جاده جنگ» نيز در دست چاپ است ومجلد هشتم را در دست نگارش دارم.»  
داستان انوري از شمال خراسان آغاز و به همان‌ جا نيز ختم مي‌شود. وي در اين رمان به آداب و رسوم و فرهنگ عشاير و مردمان شمال خراسان نيز اشاره كرده است و معتقد است: «اگر به اين اطلاعات تاريخي دست اول پرداخته نشود، به مرور زمان از بين مي‌روند و بخشي از تاريخ فرهنگي و ملي كشور را با خود مدفون مي‌كند.»
وي درباره انتخاب خطه جغرافيايي شمال خراسان مي‌گويد: «عنوان «جاده جنگ» در واقع اشاره‌اي نمادين است. وجه تسميه اين عنوان برمي‌گردد به اينكه، ما كشوري داريم كه مانند چها‌رراه به نقاط مختلف جغرافيايي متصل است. بيشتر جنگ‌هايي كه به ما تحميل شد به خاطر همين موقعيت جغرافيايي است. در شهريور 1320 آنجا جاده‌اي بود كه متفقين تسليحات جنگي‌شان را به جبهه‌هاي جنگ روسيه انتقال مي‌دادند، این جاده، جاده خاصي است، من هم متولد يكي از آبادي‌ها حاشيه این جاده‌ام، اطلاعات دقيق و دست اولي درباره موقعيت اين جاده از طريق نقل قول‌هاي شاهدان آن زمان بدست آوردم كه بعضي از آن افراد هنوز زنده هستند. به اين اطلاعات و داده‌هاي دقيق تا به حال در هيچ كتاب اشاره نشده است. به اين ترتيب دامنه تحقيقاتم را گسترش دادم، با رجوع به كتاب‌هاي تاريخي، تعدادي از پايانامه‌ها دانشجو‌يي‌هاي مقطع دكتراي سياسي مطالب جالب و جذابي به دست آوردم. از آرشيو شفاهي آستان قدس رضوي، كه خاطرات شماری از شاهدان رويدادهاي مهم تاريخي و سياسي كشور در اختیار دارد، نيز استفاده كردم. به طبع تحقيقات بعدي درباره  قيام 15 خرداد42 ، تظاهرات قبل از پيروزي انقلاب و آغاز جنگ تحميلي بيشتر خواهد شد. تحقيقات دقيق، زمان و هزينه‌اي  ويژه‌اي را مي‌طلبد.»
انوري با اشاره به اينكه داستان داراي دو قهرمان مرئي و نامرئي است، تصريح كرد: «اين كتاب حدود 100 شخصيت دارد. هرچه داستان جلو مي‌رود، به تعداد شخصيت‌هاي داستاني اضافه می‌شود. داستان با برش‌هاي موازي پيش مي‌رود. سبك نوشتاري اين مجموعه كلاسيك است چرا كه اين سبك در توصيف و بيان عواطف و احساسات بسيار قوي‌تر عمل مي‌كند. سعي كردم جذابيت داستاني حرف اول را بزند، چرا كه اگر اين جذابيت داستاني نباشد، كتاب شكل تاريخي به خود مي‌گرفت. كساني كه اين كتاب را مطالعه كرده اند، مطالب و شيوه نگارش آن را پسنديده‌اند و اين باعث خوشحالي‌ام و ايجاد انگيزه براي ادامه راهم است. شخصيت‌هاي داستان، مابه‌ازاي خارجي دارند. از جمله شخصيت اصلي اين كتاب، شخصي است به نام مَرگان(لقبي است كه مردم شمال خراسان  به شكارچيان چيره دست و حرفه‌اي مي‌دهند.) اين شخص در سير داستان نامرئي است. الگوي اين شخصيت در عالم واقع داستان يك تك‌تير‌انداز ايراني است كه در ارتفاعات امام‌قلي يا تنگه باج‌گيران، 9 ساعت يك تنه جلوي يكي از لشكر‌هاي روس ايستاده بود. اين واقعه مستند را در یک منبع مستند مورد بررسي قرار دادم. بنابراين قهرمان نامرئي (مَرگان) الگوي اين فرد بود.»
وي خاطر نشان كرد: «شخصيت مرئي داستان نيز، شخصي است به نام سيد رضا شريفي ملقب (رضا اورسا) كه زمان حمله روس نوجواني 16_17 ساله‌اي بوده و از مهاجران كشور آذربايجان و مسلط به زبان روسي بوده است. وي در سير داستان، اطلاعات ريز و دقيقي درباره حضور روس‌ها در ايران مي‌دهد. گفته‌هاي سيدرضا از شيوه تاريخ شفاهي برگرفته شده و با مصاحبه با اين فرد اطلاعات و خاطرات دقيق و واقعي را در سير داستان آورد‌ه‌ام، براي مثال فاصله دقيق ميان حركت كاميون‌هاي حمل بار مهمات و تسليحات نظامي روس‌ها.»
انوري ادامه مي‌دهد: «اين رمان علاوه بر كشش و جذابيت‌هاي داستاني، داراي مفاهيمي است كه اطلاعات تاريخي  مفيدي را در اختيار هر پژوهشگري قرار مي‌دهد. اين اثر به نوعي سند تاريخي به شمار مي آيد، رويدادهاي تاريخي كاملاً با واقعيت‌ها مطابقت دارند.»
نويسنده رمان «جاده جنگ» درباره طرح روي جلد اين اثر اظهار داشت: «طرح فعلي روي كتاب را قبول ندارم. چرا كه اين طرح گويا و كافي‌ نيست. طرحي به انتشارات سوره مهر دادم، كه در دست مطالعه و بررسي است و اميدوارم جايگزين شود. كساني كه اين كتاب را مطالعه كردند از طرح روي جلد راضي نبوده‌اند.»