ماری مارشال کلارک (Mary Marshal Clark) پس از واقعه یازده سپتامبر متوجه سکون عمیقی شد که شهر نیویورک را فرا گرفته بود. این کتابدار چنین به خاطر می‏آورد:"هیچ وقت آنقدر ساکت نبود؛ رعب آور بود و من می‏خواستم بدانم که زیر این سکوت چه نهفته است".
تنها کلارک به عنوان مدیر مرکز تاریخ شفاهی کلمبیا – که قدیمی‏ترین و بزرگترین مرکز تاریخ شفاهی دانشگاهی در آمریکاست – توانایی بر عهده گرفتن مسئولیت ثبت حرف‏های افراد متاثر از این حادثه را داشت. با این حال او سردر گم شده بود که چگونه طرحی با این مقیاس را درباره واقعه‏ای چنین گسترده، سازماندهی کند. او به پیشنهاد رئیس وقت جاناتان کول (Jonathan Cole)، همراه با استاد جامعه شناسی،  پیتر بیرمن (Peter Bearman)، یک تیم تشکیل داد و آن دو به جمع‏آوری گزارش‏های یازده سپتامبر و اثرات آن بر شهروندان نیویورک پرداختند.
کلارک و بیرمن، که مدیر موسسه پژوهش‏ها و سیاست‏های اجتماعی و اقتصادی است، 30 مصاحبه کننده  را آموزش دادند و آن‏ها به فاصله چند روز از واقعه یازده سپتامبر 2001، وارد عمل شدند و شروع به جمع‏آوری روایت‏ها از سراسرِ پنج ناحیۀ شهر کردند. آنها گفته‏های شاهدان دست اول را، مثل کارگران مرکز تجارت جهانی، رانندگان تاکسی، کشیش‏ها، روانشناسان و کارکنان خدمات درمانی عمومی، معلمان، بیکاران و افرادی هدف واکنش‏های ضد مسلمان‏ قرار گرفتند، ضبط کردند.
کلارک می‏گوید: "در مصاحبه‏های اولیه، افراد اول از ترس ناشی از تجربه این حادثه می‏گفتند و سپس به بیان ابعادی از واقعه یازده سپتامبر می‏پرداختند که خیلی شبیه هم بودند. برای این افراد انسجام بخشیدن به آنچه تجربه کرده بودند، دشوار بود، و این خود  از شدت این ضربه روحی حکایت داشت. در عین حال شرح ماجرا از زبان ایشان به غایت قوی و خواندنی بود – به طوری که وقتی ما متن‏های پیاده شده را می‏خواندیم اغلب احساس می‏کردیم که بخشی از یک رمان بزرگ را می‏خوانیم".
اکنون برخی از این همین روایت‏ها در قالب کتاب در دسترس است، از جمله: پس از سقوط: خاطرات نیویورکی‏ها از 11 سپتامبر 2001 و سال‏های پس از آن، که محتوی آن متکی بر19 مصاحبه بسیار جالب است. این کتاب را انتشارت نیوپرس (The New Press) چاپ کرده است و کلارک، بیرمن و مستند سازان رادیویی کاترین الیس(Cathrine Ellis) و استفان دروری اسمیت (Stephan Drury Smith) آن را تدوین کرده‏اند.
اولین مصاحبه مربوط به بهیاری به نام جیمز ایی. بابسون (James E. Babson) بود که وقتی دو برج شروع به فرو ریختن کردند، در آمبولانس خود پناه گرفته بود. او می‏گوید: "ما فقط مردم را می‏گرفتیم و آنها را به عقب آمبولانس می‏کشیدیم و همزمان صدای وحشتناک فرو ریختن به گوش می‏رسید.... آمبولانس تکان تکان می‏خورد...همه چیز سیاه شده بود، سیاه سیاه، به سیاهی قیر. و من با خودم می‏گفتم: جیمی، این اصلاً خوب نیست، اصلاً...!".
بیرمن، استاد جامعه شناسی، می‏گوید بسیاری از روایات"به شکلی استثنایی تکان دهنده‏اند- این روایت‏ها آکنده از غم‏ها و امید‏های واقعی انسان‏ها هستند". اما او به عنوان یک فرد دانشگاهی به یک سئوال  خاص علاقمند بود: چه طور پی می‏برید که یک واقعه به نقطه عطفی در زندگی یک فرد تبدیل شده است؟ پاسخ به این سئوال نیازمند آن بود که این مطالعه به چیزی فراتر از پیامد‏های مستقیم واقعه 11 سپتامبر بپردازد. کلارک در این رابطه اظهار می‏دارد: "حدود یک سال بعد 200مصاحبه تکمیلی انجام دادیم. و در سال 2004 با برخی افراد صحبت کردیم که در سال‏های 2002 و 2003 آماده صحبت کردن نبودند".
هم اکنون این طرح شامل مصاحبه‏های صوتی و تصویری با 556 نفر و حدود 1000 ساعت مشاهدات شفاهی است که آن را به بزرگترین کار این مرکز، که در سال 1948 توسط پروفسور آلان نونیز (Allan Nevins ) تاسیس شد، تبدیل کرده است. دو سوم مجموعه 11 سپتامبر در حال حاضر در دسترس عموم قراردارد و کلارک امیدوار است همین امر به انجام تحقیقات بیشتر منتهی شود. کلارک معتقد است: "این بایگانی علاوه بر دیگر ویژگی‏هایش، یکی از بزرگترین طرح‏های مصاحبه‏های کیفی در مورد یک واقعه تاثیرگذار فراگیر در آمریکا است".
فکر بکارگیری تاریخ شفاهی در مستند سازی وقایع 11 سپتامبر مورد حمایت سازمان کتابخانه‏های دانشگاه کلمبیا قرار گرفت که این مرکز نیز بخشی از آن است، و البته با همکاری همه استادان دانشگاه نیز همراه شد. از جمله این استادان کنث جکسون (Kenneth Jackson)، استاد تاریخ و علوم اجتماعی است که از کلارک خواست به سراغ افراد داوطلب از میان دانشجویان وی و مدرسه بهداشت عمومی میلمن (Mailman) که به جنبه‏های اجتماعی درمانی این فاجعه  توجه داشتند، برود.
مصاحبه کنندگان شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی، افرادی که به صورت حرفه‏ای برای تاریخ شفاهی آموزش دیده بودند و روزنامه نگاران می‏شد. یکی از این روزنامه نگاران میرون  فاربر(Mayron Farber) ،گزارشگر بازنشسته نیویورک تایمز، بود. کلارک می‏گوید: "من به او می‏گفتم پنج نفر را پیدا کن که در اداره بندرداری کار می‏کنند و او این کار را در عرض یک هفته انجام می‏داد. افرادی که در طرح‏های تاریخ شفاهی فعالیت دارند عموماً خیلی خجالتی هستند، اما روزنامه نگاران عادت دارند که به سرعت به سراغ اصل موضوع بروند".
کلارک اذعان دارد که " تا قبل از این کار، این دفتر کمتر تجربه‏ای در انجام طرح‏های  تاریخ شفاهی معاصر داشت. طرح‏های قبلی – مثلاً در مورد مدیریت شهردار قبلی نیویورک اد کوچ (Ed Koch) و جایزه نوبل برای تحقیقات علمی ـ به گفتگو با افراد در مورد روند انجام کار و حوادثی مربوط می‌شد که 30 یا 40 سال قبل رخ داده بود". او می‏گوید:" این تجربه هم دفتر و هم تفکرحاکم برآن را در مورد کارهایی که می‌توانست و باید انجام می‌داد، عوض کرد".
این طرح همچنین منعکس‌کننده برخی تحولات در زمینه تاریخ شفاهی است که توجه خود را از کسانی که تاریخ را ساخته‏اند به کسانی که آن را زندگی کرده‏اند تغییر داده است. او می‏گوید: "در حال حاضر مصاحبه‏ها بیش از آنکه ابزاری برای انجام تحقیق تاریخی باشند، یک حوزه تعاملی برای کشف معنای تاریخ، فرهنگ و جامعه از طریق تحلیل‏ها و خاطرات افراد در نظر گرفته می‏شوند. ما برای تفسیر گفته‏های سارتر (Sartre)، نه تنها به اتفاقاتی که برای  مردم افتاد علاقمندیم بلکه به عکس العمل مردم در برابر آنچه برایشان اتفاق افتاده نیزعلاقمندیم".
بیرمن معتقد است این کتاب حرف‏هایی را در بردارد که می‏تواند بسیاری از آمریکایی‏ها را بهت زده کند.
او می‏گوید: "در حالی که در سایر نقاط آمریکا هراس بر گفتمان پس از یازده سپتامبر سایه افکنده بود، اهالی نیویورک واکنشی متفاوت داشتند. و این پاسخ در این کتاب ترسیم شده است: درک واقعه، درمان آسیب‏ها و بازگشت به حالت طبیعی سریعتر از آنچه می‏توان تصور کرد".

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* The Record، نام روزنامه دانشگاه است که در دفتر ارتباطات و روابط عمومی تهیه و منشر می‏شود. این نشریه میان 21000نفر اعضای هیئت علمی، کارکنان و دیگر خوانندگان توزیع می‏شود. این نشریه را می‏توان به رایگان در باجه‏های مطبوعات مستقر در محوطه دانشگاه و یا ازطریق اشتراک تهیه کرد. برای تماس با این نشانی رایانامه تماس بگیرید: curecord@columbia.edu

نوشته: فرد ای. برنشتین (Fred  A. Bernstein)
ترجمه: اصغر ابوترابی

منبع:
http://news.columbia.edu/newyorkstories/2517