موزۀ هولوکاست طرح پژوهشی جدیدی را مطرح می‌کند

موزه خاطرات هولوکاست آمریکا در واشنگتن، حامیان فعال بسیاری در منطقۀ سینسیناتی Cincinnati از جمله مرکز محلی آموزش هولوکاست و علوم انسانی دارد. از این رو است که اسکات میلر Scott Miller، مدیر حفظ آثار موزه، هفته گذشته به شورای آداث اسرائیلِ در منطقه آمبرلی آمد تا دربارۀ طرح پژوهشی تاریخ شفاهی حساسی که در دست انجام است مذاکره کند. هدف دیگر و ضمنی این دیدار جلب کمک‌های مالی، به رغم رکود اقتصادی موجود بود، چرا که زمان کوتاه است.
عنوان سخنرانی میلر «شاهد، همدست یا مقصر» بود. و این عنوانی مناسب برای طرح پژوهشی موزه بود. این طرح به دنبال آن است که از سالمندان اروپایی غیریهود بپرسد که نقش آنها در نظاره یا کمک به هولوکاستی که  نازی‌ها برپا کردند، چه بود؟
از مصاحبه‌ها فیلم گرفته می‌شود که این بخشی از طرح گسترده «حفظ شواهد» است. این امر تا حدی تلاشی است برای آن که تا حد ممکن با گردآوری هرچه بیشتر شهادت‌های دست اول افراد، از هر نوع انکار هولوکاست در آینده جلوگیری شود. از آنجا که حدود 90 درصد بازدیدکنندگان یهود نیستند، این موزه خود را از مخالفان مهم انکارکنندگان هولوکاست می‌داند.
همان طور که میلر اشاره کرد، بیشتر کسانی که شهادت می‌دهند، تنها شاهد بوده اند و احتمالاً در آن زمان کودک یا نوجوان بوده اند. اما این امر دربارۀ همه صدق نمی‌کند. زیرا آلمانی‌ها بر همه کشورهایی که در طول جنگ جهانی دوم بر آنها مسلط گشتند نسل کشی را، تحمیل نکردند. عده ای با آنها همکاری می‌کردند.
برای مثال، در لتونی و لیتوانی، پلیس محلی و نیروهای کمکی داوطلب در اعدام‌های دسته جمعی شرکت می‌کردند. و گروه کروات استاس (Ustase) که گروه شبه نظامی‌فاشیستی بود، برای خود اردوگاه‌های کار اجباری داشتند که در آنها صرب‌ها، كولي‌ها و همچنین یهودیان نگه می‌داشتند. در جاهای دیگر نیز شهروندانی بودند که حاضر بودند همسایۀ یهودی خود را لو دهند تا اموال او را صاحب شوند.
سابقاً این موزه شهادت بازماندگان را گردآوری کرده است. اما این حوزه ای جدید و پرماجراست. میلر می‌گوید: «این شهادت‌ها به معنای مجاب شدن انکار کنندگان نیست». به همین دلیل است که او این طرح پژوهشی را «منحصر به فرد و هراس انگیز» توصیف می‌کند.
سؤال اصلی ای که این موزه در پی پاسخ آن است، پرسشی دشوار است. میلر از حضار پرسید:«مردم عادی اروپا در زمان هولوکاست چه می‌کردند و تا چه اندازه از آن اطلاع داشتند؟ ما در موزه هولوکاست، به دنبال پاسخ چنین سؤالاتی هستیم. برای همین تصمیم گرفتیم که از خود شاهدان بپرسیم. در واقع ما، به معنای واقعی کلمه، داریم به صحنۀ جرم بازمی‌گردیم».
تاکنون، پژوهشگران موزه با 1357 فرد، در17کشور، مصاحبه کرده‌اند. میلر بخش‌هایی از سه مصاحبه را با خود آورده بود. نمایش این بخش‌ها صامت و با زیر نویس بود، اما همین بخش‌های صامت، حرف‌های زیادی در بر داشتند.
در یکی از آنها، دو زن لهستانی به یاد می‌آوردند که چگونه در نوجوانی شاهد یک اعدام دسته جمعی بوده اند. در مصاحبه‌ای دیگر، یک مهندس قطار لهستانی، تعریف کرد که چگونه او واگن‌های مملو از یهودی را به اردوگاه کار اجباری تِربلینکا (Treblinka) می‌برده است.
یکی دیگر از فیلم‌ها مصاحبه ای بود با یکی از نیروهای یگان پلیس لیتوانی که در انجام اعدام‌های دسته جمعی یهودیان، از جمله کودکان، به آلمانی‌ها پیوسته بود. وقتی از او پرسیدند چگونه توانسته چنین کاری بکند، او ناباوارانه، خدا را مقصر شمرده و می‌گوید: «چرا او به بشر اجازه می‌دهد مردم بیگناه را بکشد؟» ( از زیرنویس چنین برداشت می‌شد).
او 20 سال در زندان‌های شوروی زندانی کار کرده بود و سال گذشته درگذشت. موزه اکنون قصد دارد مصاحبه‌های او را در لیتوانی نمایش دهد.
میلر به جمعیت حاضر هشدار داد که بی‌اعتنا از کنار گناه آنان که با نازی‌های همکاری یا همدستی کرده‌اند نگذرند:
«روی دیگر سکه این است که هزاران غیر یهود بودند که جان خود را به خطر انداختند تا یهودی‌ها را نجات دهند. بنابراین نمی‌توانید از این کار دست بکشید و "بگویید جنگ است دیگر؛ چه می‌توانستند بکنند؟"»
می‌توانید با نشانی srosen@citybeat.com با نویسنده تماس بگیرید.