تاریخ شفاهی در جنوب شرق آسیا- 6

چشم‌انداز جهانی

ممکن است این فقط راهنمای پژوهش در مصاحبه با فرد نباشد، بلکه شامل برخی از اشخاص که با شخص دیگر دست به عمل متقابل می‌زنند نیز بشود.
روند روایت در مصاحبه (مقاله Nirmala...) را نمی‌توان به حساب نیاورد. جمله معترضه‌ای از مصاحبه‌کننده؛ تصدیق روایت بدون محک زدن آن: یا دامن زدن به پرسشی به گونه استنطاق! درست مثل اتخاذ یک موضع انتقادی بخصوص (در ارتباط داشتن شکل و محتوا و این که چطور باید اسناد با یکدیگر مربوط باشند.) و نیز داشتن یک منظر انتقادی به شاهد (و راوی شفاهی) قبل، در حین و پس از مصاحبه. بی‌شک روش‌های به کار گرفته شده باید بلیغ و رسا باشند.
روش‌ها در مجموع باید از اعتبار آنچه گردآوری شده، دفاع کنند و با این حساب راهنمای محقق باشند، در این که چطور این مصاحبه‌ها می‌توانند مورد استفاده اهداف تاریخی قرار گیرند.
معیار ارزیابی باید مشخص و مصمم باشد که استانداردها را حفظ کند، گرچه البته تضمین رعایت وجود ندارد.
برخی موضوعات نظری پژوهش شفاهی در این فصل بواسطه (مقاله کواچونگ...) ارتقاء یافته است. او یک شرح اجمالی استادانه از ارزش گواهی شفاهی ارائه کرده است؛ با تجزیه و تحلیل کوتاهی از «خاطره»، به علاوه نقدی بر گزارش شفاهی و مکتوب تحلیل «کوا» از منابع بنیان نهادن Melaka [مرکز مالزی قدیم] از آنجا که او مقایسه‌ای بین متنی از «Tome Pires»، «Suma Oriental» با 29 متن مختلف با ارزش از «سجاراملایو» کرده نیز سومند است.
او نتیجه گرفته است که هر منبعی، با تجزیه و تحلیل انتقادی مناسب برای فهم تاریخچه ملکا منبع معتبر و باارزشی است.
«کوا» نوشته است مورخ شفاهی نسبت به مورخ آرشیوی، بواسطه قرار داشتن در جایگاه خلق اسناد و پر کردن اجمالی خلاء سوابق ارجحیت دارد. برای او (مؤلف) واضح است که گزارش مربوط به متن آینده، باید روایات شفاهی گردآوری شده در جهت اطلاعات اجتماعی، امروز و فردا را،‌ بهم متصل کند.
این نیز بدیهی است که آنچه مردم با صراحت اظهار می‌کنند و اعتقاد به درستی آن دارند، اغلب مهمتر از آن چیزی است که واقعاً درست است! به این ترتیب، گنجینه افسانه‌های ـ خصوصی و ملی ـ گذشته با مرور شدن و تأثیرگذاری، بیشتر تکرار می‌شوند نسبت به اوراق ترسیم شده‌ای که مورخ به طور دقیق و با توجه به جمیع جهات از آن بحث می‌کند.
کتاب «جنگ خوب» «Studs Terkel» آمریکایی،‌که روایاتی شفاهی از جنگ جهانی دوم است، نمونه جالبی از این نوع است.
گفتار «هنگ»، زمزمه‌ای هشدارگونه در موضوع تئوری در پژوهش شفاهی است، خانم هنگ می‌نویسد: این کاملاً درست است که تاریخ از پایین است. اما این که اشخاص معمولی طرف مصاحبه هستند یک کارکرد خودبخود ساده نیست.
مضافاً او از دشواری مصاحبه کردن با نخبگان و نقش گنجینه‌های حکومت، همچون مجموعه آرشیوهای ملی پژوهش شفاهی که به چشم‌انداز مؤثر تاریخ توجه نشان داده‌اند،‌ می‌نویسد. او می‌پرسد، چه فیلترهایی ممکن است عمداً یا مسامحتاً در پژوهش شفاهی و بوسیله چه کسانی اعمال شود؟
به عنوان نمونه، پژوهشی که توسط «مرکز تاریخ شفاهی سنگاپور» انجام شده، با در نظر گرفتن آنچه بسته سیاسی کمک دولت در گردآوری تاریخ شفاهی در پروژه‌هایی نظیر: اشغال سنگاپور توسط ژاپنی‌ها و کار و کسب نخبگان و رهبران سیاسی فعلی و پیشین، بالطبع با خود دارد، باید آشکارا آن را بخشی از وظیفه حکومت سنگاپور قضاوت کرد.
«هنگ» می‌نویسد که پژوهش شفاهی مورخان، اعم از این که مستقل باشند یا سازمانی از منظری که در فعالیت‌شان نشان داده می‌شود، در موقعیت اجتماعی خاص، در چارچوب زمان مقرر شده و یا گرفتاری‌های سیای‌شان، باید تجزیه و تحلیل شود.
فصل دوم این اثر، رو به سوی روش‌‌شناسی پژوهش شفاهی دارد. با چند مقاله سودمند از سرگذشت زندگی، مصاحبه کردن با نخبگان، تاریخ عامه و خانواده. در این مقالات هم گردآوری اطلاعات و طرز استفاده از آنها در تحقیقات به نحو دقیق و مشخص و همچنین نامشخص و تصریح نشده، ارائه گردیده است.
بخش دوم با «دانیل چاو» شروع می‌شود و فصلی در بررسی زندگینامه‌ است.
چاو ساختار چندین مصاحبه را تجزیه و تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد که در اصل طبیعت مواجه شدن با خطر هنگام مصاحبه که ممکن است شامل یک دقیقه برانگیختن (گریز و بازگشتن به مسیر) باشد، همکاری ضروری است.
آن‌چه در این یادداشت آمده این است که مصاحبه صرفاً یک روایت نیست، بلکه تفسیر و عکس‌العمل نسبت به گذشته نیز هست. اجزاء ‌مصاحبه عبارتند از: جزء سازنده هویت خبررسان: طبقه، جنسیت، نژاد، مذهب، سن و زبان؛ این‌چنین نقطه عطفی در همه مصاحبه‌ها هست اما قطعاً نه چنان که دو تا شبیه هم باشند.
شاید وارسی فرم مصاحبه کردن و آن هم مصاحبه با نخبه «LiM HowSeng» از مرکز تاریخ شفاهی سنگاپور بسیار دشوار و دیریاب باشد. او و «…Yos» از مشکل «مجری‌گری» بویژه در ارتباط با سیاستمداران یا کسی که برای یک جمعیت مشخص جدی صحبت می‌کند می‌نویسد.
برای آنان میکروفون امر حیاتی است و مصاحبه‌کننده باید دو چندان زیرک باشد بزرگنمایی، تحریف و پاسخ‌های مبهم. خصوصاً وقتی خبررسان یک سیاستمدار فعال و حرفه‌ای است.
یا یکی از افراد حکومت. در جنوب شرق آسیا احتمال دارد ـ بدون غرض ـ گفته شود که چنین چیزی نیست که یک دولتمرد غیرفعال باشد، حتی اگر آنها بازنشسته شده باشند (و در بعضی موارد مرده باشند) و به این ترتیب، هشدار درخوری که «LiM, Yos» هر دو مطرح کردند، باید اعمال شود.
نزد Yos، مصاحبه با نخبه فرصتی است برای تمایز بین زندگی به معنی زندگی کردن و زنده بودن (به معنی واقعی). زندگی به مثابه تجربه کردن و آموختن (تجربه) و زندگی به معنی نشان دادن احساس و افکار خود. شکاف بین واقعیت، تجربه و بیان و توصیف تضادهای ذاتی و تفکیک‌ناپذیر بین آنها، در بررسی شفاهی سابقه (گذشته) زندگی و سبک آن، پیچیدگی عمده‌ای بوجود می‌آورد.
مصاحبه سودمند او با نخست‌وزیر سابق تایلند «سنی‌پاراماج» یک نمونه از آن است.
او نشان می‌دهد که بیان انسان، ایستا نیست، بلکه درگیر فرایند عمیق و ریشه‌داری در بستری تاریخی ـ اجتماعی است.
«Nirmala, Purashotam» مشکلات دیگر حوزه‌های پژوهش شفاهی یعنی مواجهه فرهنگی یا برخورد قومی را در مصاحبه، مطرح می‌کنند، که هر دو در پروژه آنان در سنگاپور،‌ و در یک محیط شهری طبیعی رخ داده است.
پژوهش «Nirmala» با جامعه هند و کمتر به شکل یک مصاحبه و بیشتر به نحو روایت است. مصاحبه اولیه او نامحدود است. به این ترتیب که از خبررسان خواسته می‌شود که راجع به شرح حال (گذشته)اش چیزی به او بگوید؟ پس از آن فقط به صورت استفهامی سئوال می‌شود.
بعد مخبر، سرعت اطلاعات را از آن حیث که مربوط به مصاحبه‌ باشد هماهنگ و کنترل می‌کند. فقط یک درنگ طولانی و خاموش ظریف و هوشمندانه است که مصاحبه‌کننده از آن در جهت تشویق (راوی) استفاده می‌کند. بیان ـ انتقال دادن و فهماندن ـ اطلاعات این پروسه بدون روبرو شدن، هنوز فوق‌العاده ناگوار است.
خیلی جالب خواهد بود مقایسه چنین اطلاعاتی با استنطاق یک سیاستمدار، البته با استفاده از همان روش‌شناسی!
«Lai Ah Eng» با شرح حال گونه‌های زیادی که در برج‌های مسکونی واقع در سنگاپور مورد بررسی قرار داده است. مورد حساسیت رویارویی فرهنگی را تأیید می‌کند.
او در مورد مزیت توانایی زبان می‌نویسد: هنوز حتی با وصف مهارت‌های زبانی‌اش، با اشخاصی که در برخی اجتماعات ملاقات کرده (زبان)، مانع فرهنگی، سیاسی و تاریخی است.
پیش از این که سئوال کردن از خبررسان شروع بشود، لباس پوشیدن او و گرایش رفتاری‌اش، همه چیز را برملا می‌کند.

نوشته: جیمز.اچ.ماریسون
ترجمه: مهدی فهیمی

منبع: روزنامه اطلاعات، سه شنبه 19 آبان 1388، شماره 24613