انتشار خاطرات «اسدالله علم» در مجموعه‌اي 6 جلدي

محمود فاضلي‌بيرجندي اين روزها ويرايش مجموعه «يادداشت‌هاي علم» وزير دربار رژيم پهلوي دوم را در دست دارد. به گفته وي، اين مجموعه تاكنون پس از انتشار هر جلد آن در امريكا، در ايران نيز به چاپ مي‌رسيد. در چاپ دوم كتاب كه هر شش جلد با يكديگر ارايه مي‌شوند، پانوشت‌هايي بر مطالب قبلي اضافه مي‌شود.

پژوهشگر حوزه تاريخ سياسي، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اظهار داشت: اين مجموعه حاوي خاطرات روزانه اسدالله علم است كه به خانواده‌اش وصيت كرده بود 10 سال پس از مرگش آنها را به چاپ برسانند.

وي افزود: خانواده او نيز پس از مرگ علم در سال 57 در آمريكا، اين مجموعه را به دست «دكتر علي‌نقي عاليخاني» وزير اقتصاد و دارايي كابينه علم سپردند تا وي زمينه‌هاي نشر آنها را فراهم سازد. از آنجا كه هريك از جلدهاي اين مجموعه با فواصل زماني زيادي در آمريكا منتشر مي‌شد و همزمان نسخه‌اي از آنها نيز در ايران به چاپ مي‌رسيد، تا زمان انتشار جلد بعدي، نسخه قبلي در بازار نشر تمام مي‌شد. از اين رو، تهيه مجموعه‌اي واحد براي علاقه‌مندان اين حوزه با دشواري امكان‌پذير بود.

فاضلي‌بيرجندي با اشاره به بازخوردهاي جديدي كه از سوي مخاطبان اين مجموعه پس از نخستين انتشار آن از طريق نامه، گفت‌وگو و ... به دست آمدند، عنوان كرد: در دومين چاپ «يادداشت‌هاي علم» براي تبيين و توضيح برخي از اصطلاحات، واژه‌ها، اماكن و اشخاصي كه نياز به معرفي داشتند و ساير نكات مبهم، بدون تصرف به متن اثر، پانوشت‌هايي براي شرح بيشتر مطالب افزوده شد.

پژوهشگر حوزه تاريخ سياسي ايران درباره مطالب اين كتاب يادآور شد: با مطالعه اين كتاب مي‌توان به دروني‌ترين آشنايي با دستگاه حاكميت پهلوي، افكار، خصال و شخصيت‌ محمدرضا شاه دست يافت. اين اثر، زمينه‌هاي دستيابي به آگاهي بي‌واسطه‌اي را نسبت به تصميم‌گيري‌هاي و نوع نگاه آخرين پادشاه پهلوي به دنيا و اعتقادات وي، ميسر مي‌سازد. 

نويسنده كتاب «نمايندگان بيرجند در مجلس شوراي ملي» عنوان كرد: در اين كتاب عقايد، رفتار شخصي و سياسي اسدالله علم نيز به تعبير اين شخصيت سياسي نقاشي شده است. كارشناسان امور تاريخ معاصر معتقدند كه اين اثر، بهترين و بي‌واسطه‌ترين منبع براي شناخت محمدرضا شاه به شمار مي‌آيد.

مجموعه شش جلدي «يادداشت‌هاي علم» كه هريك از مجلدات آن بين 400 تا 500 صفحه دارند، قرار است براي ارايه در نمايشگاه كتاب بين‌المللي تهران آماده نشر شوند.

فاضلي‌بيرجندي با اشاره به اين كه آخرين جلد اين مجموعه سال 2008 از سوي انتشارات «اي‌بكس» در آمريكا منتشر شد، گفت: اكنون نشر اين مجموعه شش جلدي را انتشارات كتابسرا با مديريت صادق سميعي در برنامه كاري خود دارد.
 
اسدالله خان علم امیر قاینات، مرداد ۱۲۹۸ در بیرجند متولد شد و نيمه فروردین سال ۱۳۵۷ در آمریکا در گذشت. وي یکی از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی دوران محمدرضاشاه پهلوی بود و نخست وزیري ایران را از سال ۱۳۴۱ تا سال ۱۳۴۲ هجري شمسي بر عهده داشت.

مهم‌ترین وقایع دوران نخست‌وزیری او، تصویب طرح لایحه انجمن ایالتی و ولایتی، اعتراض روحانیون و لغو این لایحه، رفراندوم ششم بهمن و همچنین سرکوب قیام پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ و تبعید امام خميني(ره) بود. علم انتخابات دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی و دوره چهارم مجلس سنا را پس از دو سال فترت انجام داد.

اسدالله علم پس از استعفا از نخست‌وزیری، ریاست دانشگاه پهلوی شیراز را برعهده گرفت و آبان سال ۱۳۴۵ به وزارت دربار منصوب شد. تاجگذاری محمدرضا پهلوی و جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی در دوران وزارت دربار او انجام شد.

علم به علت بیماری سرطان خون و ترک کشور براي معالجه از سوی شاه کنار گذاشته شد و به جای او، امیرعباس هویدا به وزارت دربار منصوب شد. علم فروردین ۱۳۵۷ درگذشت. او از دوستان بسیار نزدیک و محرم اسرار محمدرضا پهلوی بود و از خود یادداشت‌های محرمانه‌ای بر جاي گذاشت. این یادداشت‌ها به عنوان گزارشی دقیق از وضعیت دربار پهلوی و شخص شاه، اعتبار زیادی دارند، یادداشت‌هایی که سال‌ها بعد دکتر علی‌نقی عالیخانی آن‌ها را ویرایش کرد و کتاب «یادداشت‌های علم» را به چاپ رساند.

خبرنگار : سميرا سرخان زاده

منبع: خبرگزاری کتاب ايران (IBNA)