خاطرات ايرج اسكندري (چاپ سوم)

موضوع: تاريخ معاصر
موضوعات مرتبط: رژيم پهلوي - انقلاب اسلامي ايران - حزب توده -خاطرات
نويسنده: ويراستار:موسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي
تاريخ انتشار: بهار 1384
تعداد صفحات: ۶۶۶ صفحه
قيمت: 45000 ريال
 
چكيده متن:
«خاطرات ايرج اسكندري» عنوان يكي ديگر از آثار منتشره مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي است. اين كتاب كه در قطع وزيري و در 666 صفحه منتشر شده به بيان خاطرات ايرج اسكندري كه دبير اول حزب توده ايران در فاصله 1349 تا 1357 بوده پرداخته است.
ايرج اسكندري (متولد 21 شهريور 1287 در تهران ـ متوفي 11 ارديبهشت 1364 در آلمان شرقي) از چهره‌‌هاي سياسي كم و بيش شناخته شده دوران سلطنت محمدرضا پهلوي است، كه به دليل شرايط زندگي او خاطرات وي مي‌تواند از ارزش خاصي برخوردار باشد و در زمره منابع تاريخ معاصر ايران جاي گيرد. آنچه اين اهميت را سبب مي‌شود به ويژه در دو بعد است: نخست، جايگاه ايرج اسكندري در تاريخ كمونيسم ايراني است. اسكندري در دومين دوره فعاليت حزب كمونيست ايران از نزديكان دكتر تقي اراني بود و به همين دليل در زمره گروه «53 نفر» به زندان رفت. او پس از سقوط استبداد رضاشاهي به همراه ساير دوستان خود به تأسيس حزب توده ايران پرداخت و از همان آغاز از چهره‌هاي اصلي جناحي بود كه در تعارض با جناح معروف به «جناح كامبخش» قرار داشت. به همين دليل، خاطرات اسكندري سندي دست اول از شرح تحولات و تنازعات دروني حزب توده، از آغاز تا پايان، از زبان يكي از رهبران طراز اول آن محسوب مي‌شود و از اين زاويه از اهميتي در رديف خاطرات احسان طبري و نورالدين كيانوري برخوردار است.
بعد ديگر زندگي سياسي اسكندري، كه به خاطرات او اهميت و وزن مي‌دهد، مشاركت او در تحولات سياسي سال‌هاي 1320 ـ 1325 است. در اين دوران، اسكندري از روابط نزديكي با جناح احمد قوام (قوام‌السلطنه) برخوردار بود و در ايجاد پيوند ميان حزب توده و جناح آمريكايي قوام نقش مهمي به عهده داشت؛ تا بدانجا كه برخي آگاهان سياسي در ماجراي جلب حزب توده به ائتلاف با حزب دمكرات قوام‌السطنه و مشاركت در دولت ائتلافي او براي ايرج اسكندري نقش تعيين كننده قائلند. به همين دليل، خاطرات اسكندري در تبيين حوادث سال‌هاي 1320 ـ 1325 ايران سندي دست اول محسوب مي‌گردد. در اين كتاب، خواننده با داده‌ها و تحليل‌هاي جالب و قابل تعمقي در اين رابطه مواجه مي‌شود؛ كه از جمله مي‌توان به چگونگي پيدايش غائله آذربايجان، روابط شوروي و آمريكا در سال‌هاي 1320ـ 1324 (دوران روزولت) و بازتاب آن در تحولات داخلي ايران اشاره كرد.
خاطرات اسكندري حاصل گفتگو‌هاي مشروحي است كه او از اواخر سال 1362 تا 28 اسفند 1363 در پاريس با دو تن از كادرهاي پيشين حزب توده (خسرو اميرخسروي و فريدون آذرنور) انجام داد. پس از درگذشت اسكندري و تعميق بحران در بقاياي حزب توده، اميرخسروي و آذرنور تصميم به انتشار اين گفتگوها گرفتند. متن نوارها توسط يكي ديگر از اعضاي پيشين كميته مركزي حزب توده‌ (محسن عاشورپور) پياده شد و توسط شيوا فرهمند‌راد (از اعضاي سابق حزب توده) تنظيم شد. جلد نخست خاطرات سياسي ايرج اسكندري در مرداد ماه 1366 توسط «جنبش توده‌‌هاي مبارز انفصالي» در اروپاي غربي به چاپ رسيد و مجلدات دوم، سوم و چهارم آن توسط همين گروه، كه اينك به «حزب دمكراتيك مردم ايران» تغيير نام داده بود، در سال‌هاي 1367 ـ 1368 منتشر شد. پيش از اين، در سال 1365، بخش اندكي از اين خاطرات، به اضافه مطالب ديگر (از جمله متن جلسه پرسش و پاسخ اسكندري در يك كليسا در پاريس) توسط انتشارات «مردامروز» (لندن) با عنوان بازمانده‌ها و يادداشت‌هاي پراكنده ايرج اسكندري چاپ شده بود. كتاب فوق به انضمام برخي مطالب و مقالات متفرقه در سال 1368 در تهران با نام «خاطرات سياسي ايرج اسكندري» تجديد چاپ شده است.
كتاب حاضر در برگيرنده متن كامل خاطرات سياسي ايرج اسكندري (منتشره توسط امير خسروي و آذرنو) است كه براي نخستين بار در ايران به چاپ مي‌رسد. معهذا، اين يك تجديد چاپ ساده نيست و تلاش شده تا كتاب به شكلي مطلوب و به دور از نواقص چاپ خارج از كشور در دسترس خوانندگان قرار گيرد. در متن منتشر شده در خارج از كشور، ظاهراً به علت تعجيل ناشرين آن، عين گفته‌هاي اسكندري، بدون هيچ گونه ويرايش، به چاپ رسيده بود و به همين دليل متني روان و دلچسب براي خواننده محسوب نمي‌شد. به علاوه، فقدان فصل‌بندي و هر گونه فهرست و تداخل موضوعي مطالب طبعاً خواننده را با دشواري‌هايي مواجه مي‌ساخت. در چاپ حاضر، كتاب به طور كامل ويراسته شده و تلاش گرديده كه در عين حفظ اصالت آن، و بدون تغيير در مضمون گفته‌ها و جملات، متني روان و مفهوم ارائه گردد. به علاوه، با استخراج عناوين فصل‌ها و بخش‌ها، كتاب به شكل جديد در چهار بخش تبويت شده است. براي نيل به اين مقصود و براي تأمين انسجام و تسلسل موضوعي كتاب، در برخي موارد گفته‌هاي اسكندري جابجا شده است. (اين گونه موارد در متن كتاب مشخص شده و اصلاحات «ويراستار» با علامت [ ] از متن اصلي متمايز گرديده است.) در «پيوست‌ها» ي كتاب دستنوشته‌ها و گفته‌هاي پراكنده اسكندري، كه مكمل خاطرات اوست، گردآورد شده. بخشي از اين «پيوست‌ها» در متن چهار جلدي اميرخسروي و آذرنو به چاپ رسيده بود و بخش ديگر از كتاب بازمانده‌ها و يادداشت‌هاي پراكنده ايرج اسكندري اخذ شده است. بنابراين، به نظر مي‌رسد كه در كتاب حاضر مجموعه‌اي جامع از خاطرات ايرج اسكندري در دسترس خوانندگان ارجمند قرار گرفته باشد.
چاپ جديد كتاب ايرج اسكندري در شمارگان 2200 نسخه و با بهاي 38000 ريال در دسترس محققان و پژوهشگران قرار دارد.

منبع: موسسه مطالعات و پژوهشهای سياسی