بعضي از مراكز اصلي نگاهداري اسناد در كشور، مجموعه هاي سندي را در تملك خود گرفته اند و آنها را در اختيار محققين قرار نمي دهند و اين براي جامعه علمي ما تأسف آور است.

عبارت فوق بخشي از اظهارات عباس سليمي نمين، دبير دومين همايش ايران و استعمار انگليس است. وي در مصاحبه با خبرنگاران رسانه هاي گروهي با اشاره به اهداف برگزاري اين همايش گفت: ضعف وضعيت اسنادي در كشور و عدم دسترسي محققان به اسناد و همچنين ضرورت تلاش براي ارتقاء آگاهي جامعه از جمله دلائلي است كه ما را به تشكيل گردهمايي هايي چون « همايش ايران و استعمار انگليس » سوق داده است.
سليمي نمين افزود: براي برگزاري دومين همايش ايران و استعمار انگليس كه روز سوم اسفندماه آينده برگزار مي شود، دوازده مؤسسه متشكل در مجموعه « مهتاب» شامل : مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي، مركز اسناد انقلاب اسلامي، مركز بررسي اسناد تاريخي، موزه عبرت ايران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)، مركز اسناد و تاريخ ديپلماسي وزارت امور خارجه، مؤسسه پژوهشي فرهنگي انقلاب اسلامي، دفتر ادبيات انقلاب اسلامي حوزه هنري، دفتر مطالعات و تدوين تاريخ ايران، سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران، كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي و بنياد تاريخ انقلاب اسلامي دست اندركار هستند.
اين مؤسسات تلاش كرده اند تا اسناد مربوط به تاريخچه روابط ايران و انگليس را جمع آوري كنند و آنرا در اختيار محققان قرار دهند. در اين رابطه يك فراخوان عمومي به محققان، پژوهشگران و علاقه مندان به تاريخ نگاري داده شد و مقالات ارزشمندي نيز از آنان دريافت گرديد. مقالات دريافتي دو دسته هستند . يك دسته توسط كساني نوشته شده اند كه به فراخوان پاسخ داده اند. از اين مجموعه 120 مقاله دريافت شده كه اين تعداد به وسيله 145 نفر از محققان به رشته تحرير درآمده است. نويسندگان عمدتا ً دانشجويان دوره كارشناسي ارشد و دكترا و يا اعضاي هيئت علمي دانشگاههاي كشور هستند.
دسته دوم محققان شناخته شده اي هستند كه مستقيما ً از طرف برگزار كنندگان همايش دعوت به نگارش مقاله شده اند. از ميان اين عده نيز 45 مقاله دريافت گرديده است.
دبير دومين همايش ايران و استعمار انگليس افزود : براي ايجاد ارتباط بيشتر با تاريخ پژوهان ، نمايشگاهي از كتب و آثار تاريخي در حاشيه همايش برپا خواهد شد و مؤسسات عضو « مهتاب» آثار خود را ارائه خواهند كرد و اين آثار با تخفيف ويژه در اختيار علاقه مندان نيز قرار خواهد گرفت.
وي گفت : سخنران افتتاحيه همايش، دكتر علي لاريجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي خواهد بود و پس از بيانات ايشان، مقالات برگزيده به همايش ارائه خواهد شد و در پايان ميزگردي باعنوان « نقش انگليس در برآمدن رضاخان و استمرار سلسله پهلوي » با حضور آقايان مجتبي سلطاني، علي اكبر رنجبر كرماني، صادق زيبا كلام و اينجانب (عباس سليمي نمين) برگزار خواهد شد.
وي افزود : در راستاي دومين همايش ايران و استعمار انگليس سايتي نيز توسط مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي تحت همين عنوان راه اندازي شده كه داراي بخشهاي مقالات، عكس ها و اسناد است و در آن گزارش‌ها، مطالب و مقالات مستندي در ارتباط با سابقه عملكرد انگليس با جهان اسلام به طور اعم و با ايران به طور اخص منعكس گرديده است.
آقاي سليمي نمين در بخش ديگري از مصاحبه خود با انتقاد از وضعيت اطلاع‌رساني اسنادي در كشور گفت هرچه اين وضعيت نامناسب و كنترل مطلق مراكز دولتي بر منابع اسنادي ادامه يابد، سطح قضاوت جامعه و نگاه سياسي محققان نسبت به رويدادهاي تاريخ معاصر نيز تنزل خواهد كرد و اين براي جامعه ما كه افق دوري را براي خود در نظر گرفته مطلوب نمي‌باشد.
وي با تأكيد بر اينكه سازمان‌ها و ادارات دولتي حق ندارند خود را مالك اسناد بدانند گفت: متأسفانه بسياري از اسناد عملكرد دولت پهلوي در اختيار قوه قضائيه است كه در وضعي بسيار نامناسب در انبارهاي دخانيات نگهداري مي‌شود. بسياري نيز در اختيار ارتش قرار دارد كه تاكنون هيچ اقدامي براي واگذار كردن آنها به محققان انجام نشده است. بسياري از اسناد نيز در اختيار وزارت امور خارجه است كه طي 60 سال اخير هيچ يك از آنها كه مهر طبقه بندي شده دارد در اختيار پژوهشگران قرار نگرفته است. اين بدترين نگاه به اسناد به عنوان سرمايه ملي كشور است.
دبير دومين همايش ايران و استعمار انگليس در همين رابطه مثالهايي را ذكر كرد وگفت: وقتي« قرارداد سعدآباد» در دوران رضاخان پهلوي منعقد شده بخشي از خاك ايران با فشار انگليسي‌ها به افغانستان، بخشي به عراق و بخشي به تركيه واگذار شد ولي اسناد اين واگذاري‌ها هرگز در اختيار محققين قرار نگرفته است.
19 سال قبل از انقلاب اسلامي قراردادي توسط صهيونيست‌ها با دولت ايران براي احداث شبكه لوله‌كشي گاز تهران منعقد شد. صهيونيست‌ها ميليونها دلار از قبل اين قرارداد پول به جيب زدند اما حتي يك متر از اين لوله‌كشي در تهران انجام نگرديد. بعضي از قراردادهايي كه ميان ايران عصر پهلوي با شركت‌هاي صهيونيستي منعقد شد توانست اين شركت ها را از ورشكستگي قطعي نجات دهد اما هيچ يك از اسناد اين قرارداد ها در اختيار محققان و نويسندگان قرار نگرفته است.
اين در حالي است كه همه ما مي‌دانيم كشوري كه به تجربيات گذشته خود بي‌اعتنا باشد هزينه هاي بيشتري را براي تكرار اين تجربيات بايد در آينده بپردازد. ملتي كه دشمن خود را نتواند بشناسد در شناسايي دوست خود نيز مشكل خواهد داشت. اگر ملت‌هاي منطقه سابقه عملكرد انگليس را خوب بشناسند امروز يقيناً اشغالگران انگليسي در عراق وضعيتي مطلوب نخواهند داشت و اگر ما امروز نتوانيم با استفاده از انبوه اسناد موجود چهره واقعي انگليس را به جهانيان نشان دهيم آنان خواهند توانست عملكرد تاريخي خود را دستكاري كرده وجهه مثبتي از خود نشان دهند تا نسل جوان بتواند آنان را تحمل كند. اگر جوان عراقي سابقه جنايات و عملكرد استعماري انگليس را بداند، حتي يك روز او را تحمل نخواهد كرد و با او همواره بعنوان « اشغالگر» رفتار خواهد كرد.
آقاي سليمي نمين گفت: اگر ما انتظار داريم يك دانشجوي رشته تاريخ، تحقيق عميقي داشته باشد اين تحقيق عميق الزاماتي هم دارد ، بايد اسناد مورد نياز او را در اختيارش قرار دهيم تا او بتواند توليد فكري قويتري داشته باشد، بايد براي محقق، عزت و احترام قائل باشيم تا بتوانيم به روند توليد علم در كشور كمك بهتري ارائه دهيم. ولي متأسفانه دسترسي به اسناد، امروزه به يك مشكل اساسي براي محققين تبديل شده است. امروز اگر يك ديپلمات وزارت خارجه گزارشي را به وزارتخانه خود ارائه دهد و بر روي آن مهر « محرمانه » بخورد، اين ديپلمات حتي خودش هم در آينده نمي تواند به اين گزارش دسترسي داشته باشد چون محرمانه شده است.
دبير دومين همايش ايران و انگليس در پايان گفت : ما از رسانه هاي گروهي اين انتظار را داريم كه با برگزاري ميزگردها و نوشتن گزارشهاي مختلف و مراجعه به مسئولان ذيربط اين مشكل را طرح كنند. طرح موضوع مي تواند بستر لازم را براي تغيير نگرش دست اندركاران نسبت به اسناد فراهم سازد. مطبوعات و بخصوص رسانه ملي در اين عرصه وظيفه سنگيني دارند. ما در فاصله برگزاري همايش اول تا همايش دوم ايران و استعمار انگليس البته توانستيم به بخشي از اسناد، با فشار خود دسترسي پيدا كنيم اما اين كافي نيست. برپائي اينگونه همايشها به سهم خود يك گام به جلو است ولي اين وظيفه اي است كه بر گردن همه شما و ما سنگيني مي كند. هرچه دشمن شناسي ما دقيقتر و جامع تر باشد، احساس ناگوارتري به دشمنانمان دست مي دهد. انقلاب اسلامي خود تحول بزرگي در مسير دشمن شناسي ايجاد كرده است. ملتي كه نتواند دوست و دشمن خود را بشناسد بخشي از سرمايه خود را در مسير بطالت صرف خواهد كرد.

منبع: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی