اعجب‌القصص روایت نخستین اقدام سیاسی آیت‌الله سیدنورالدین شیرازی به زبان حاج شیخ جعفر شاهی است. فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی آیت‌الله شیرازی بین سال‌های 1305 تا 1335 شمسی سبب شد تا از او به عنوان یکی از چهره‌های روحانی فارس و جنوب یاد شود. نقطه آغاز حرکت سیاسی وی به زمانی (1305) بازمی‌گردد که او تصمیم می‌گیرد دبیر ایرانی کنسولگری انگلیس در شیراز را به جرم «شرب خمر» و عربده‌کشی در نزدیکی حرم مطهر حضرت احمدبن موسی در انظار عمومی، حد شرعی بزنند. این امر موجب تبعید آیت‌الله به بوشهر شد و واکنش‌هایی را در میان اصناف و بازاریان شیراز برانگیخت. اعجب‌القصص شرح این واقعه خونین است.

در مقاله تأثیرات حمله آمریکا به عراق بر گروه رجوی؛ نویسنده نامعلوم قبل از بحث بر سر تأثیرات حمله، در مقدمه‌ای به اهمیت عراق نزد سازمان مجاهدین خلق اشاره کرده است. در ادامه به توضیح استراتژی جنگ «جنگ نوین» و تأثیرات آن در وابسته کردن منافقین به عراق پرداخته است.
سپس تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های سازمان قبل از وقوع جنگ ارائه شده است. اینکه در موازات آماده شدن عراق برای جنگی تمام‌عیار با آمریکا، سازمان نیز طی سلسله نشست‌هایی با نام «طعمه» تلاش کرد تا نیروهایش را برای شرایط سخت آماده کند. تخلیه و ترک قرارگاه و تمرکز در مقر اشرف، فقدان هرگونه طرح مشخص نظامی برای شرایط حمله، نشست تعیین تکلیف با نظرات بالا (قبل از شروع جنگ)، طرح مواضع متناقض و دوگانه آخرین جلسه رجوی با مسئولان عراقی،‌ انتقال مریم رجوی (قجر عضدانلو) به فرانسه، تلاش سازمان در انحراف افکار عمومی جهانی از عراق به ایران، نشست عاشورا ـ فرار مریم به اروپا، مرگ ابراهیم ذاکری، جانبداری سازمان از رژیم بعثی تا آخرین روزها، مذاکرات خلع سلاح و تسلیم و... پیام دوازده ماده‌ای رجوی، بازتاب دستگیری مریم قجر در عراق و... از دیگر موضوعات تبیین شده در این مقاله هستند.

سمانه بایرامی طی مقاله‌ای به زندگی و مبارزات سیاسی آیت‌الله بهشتی پرداخته است. در این مقاله با گذر از وضع آغاز زندگی و تحصیلات ابتدایی و حوزوی و دانشگاهی در خواهیم یافت که شهید بهشتی فعالیت مبارزاتی ـ اجتماعی خویش را از سال 1329 مقارن با اوج مبارزات سیاسی ـ اجتماعی نهضت ملی نفت به رهبری مرحوم آیت‌الله کاشانی و دکتر محمد مصدق آغاز کرده است. از فرازهای مهم این مقاله، حضور و فعالیت دکتر بهشتی در مرکز اسلامی هامبورگ است. همچنین اشاره به جلسات متعدد سخنرانی وی پس از بازگشت از آلمان شده است. حضور در شورای انقلاب، ایفای نقش در تأسیس و اداره حزب جمهوری اسلامی، عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی، ریاست دیوان عالی کشور و... از دیگر موضوعات این مقاله است.

قیام گوهرشاد عنوان مقاله‌ای است که حسن شمس‌آبادی برای این واقعه تاریخی شکل گرفته در مشهد اختصاص داده است. قیام گوهرشاد را می‌توان تقابل روحانیت مشهد با مظاهر بی‌دینی و مذهب‌زادایی رضاخان دانست.
قیامی که سبب شد رضاخان برای سرکوب آن متوسل به خشونت شود و در صبح جمعه 19 تیر 1314 مأموران خود را به سوی مسجد گوهرشاد گسیل کند و میان روحانیت و مردم کشتار راه بیاندازد.
در این مقاله به ریشه‌های این قیام و نحوه سرکوب آن پرداخته شده است.

دکتر مجتبی عزیزی نیز در مقاله‌ای نگاهی به وضعیت اسیران ایرانی در عراق انداخته است. محل اسکان اسرا و محیط زندان، وضعیت تغذیه، پوشاک و امکانات رفاهی و ورزشی، وضعیت بهداشتی و درمانی، نحوه بازجویی و شکنجه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته‌اند. همچنین مروری بر سرگذشت شهید محمدجواد تندگویان و یاران همراهش نیز شده است.

عوامل مؤثر در گسترش روابط نظامی ایران و آمریکا در دوران نیکسون و پیامدهای آن را مرتضی برشنده بررسی کرده است. از جمله علل گسترش رابط نظامی میان ایران و آمریکا در دوره نیکسون ذکر شده در این مقاله عبارتند از: 1ـ علاقه شاه به نظامی‌گری و خرید اسلحه 2ـ جنگ با ویتنام و شرایط بحرانی سیاسی و اقتصادی آمریکا 3ـ خروج انگلیس از خلیج‌فارس 4ـ افزایش بهای نفت 5ـ وجود منافع مشترک
اما ارتقای رابطه نظامی ایران و آمریکا پیامدهایی نیز داشته است: تقویض ژاندارمری منطقه به ایران، افزایش مستشاران نظامی آمریکا در ایران و ظهور دلالان اسلحه و بروز فساد.

اما مقاله آخر این فصل‌نامه نوشته حمیدرضا اسماعیلی و با عنوان مهندس بازرگان و دکتر شریعتی نماد دو سنت روشنفکری دینی است. اسماعیلی در این مقاله به زمینه‌های شکل‌گیری نظام فکری بازرگان و شریعتی و پارادایم فکری این دو پرداخته است.
اسلام مبتنی بر آزادی «بازرگان» و اسلام مبتنی بر عدالتِ «شریعتی» نیز از نگاه نویسنده مقاله، تبیین شده است.

در پایان این فصلنامه سندهایی بدون شرح مانند دیگر شماره‌های پیشین درج شده است.
فصلنامه مطالعات تاریخی را مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی (صاحب امتیاز) زیرنظر شورای سردبیری منتشر می‌کند.
مدیر مسئول آن احمد خزائی و سردبیرش هدایت‌الله بهبودی است.

محسن کاظمی