جغرافيای تاريخی كوفه، نوشته «لويی ماسينيون» با ترجمه به عربی تقی بن محمد ‌المصعبی، شرح و تعليقات كامل سلمان الجبوری و با ترجمه فارسی دكتر عبدالرحيم قنوات، به كوشش سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) منتشر شد.

متن حاضر ترجمه فارسی اثری است از لويی ماسينيون با عنوان ‌Explication du plan de Kufa كه توسط تقی بن محمد المصعبی به عربی ترجمه و همراه با تعليقاتی در سال 1939م. در صيدا منتشر شده است.

اين متن بعدها توسط نويسنده معاصر عراقی، كامل سلمان الجبوری، مورد تحقيق و بررسی مجدد قرار گرفت و او نيز شرح و تعليقاتی ديگر بر آن افزود و آن را در سال 1979م در نجف منتشر كرد. آن‌چه به فارسی برگردانده شده است، متن ترجمه عربی و بيشتر تعليقات و پاورقی‌هايی است كه اين دو تن بر متن اصلی افزوده‌اند.

گرچه فكر ترسيم نقشه تاريخی كوفه پيش‌تر به ذهن ولهاوزن و لامنس خطور كرده بود، ولی تا‌كنون كسی در پی تحقيق و ترسيم آن نرفته و چنين كاری را صورت نداده است. به اين دليل كه در طول تاريخ همواره بيشتر گروه‌های تشيع در اين شهر اشرافی بدوی كه در زمان خلافت حضرت علی (ع) برای مدت كوتاهی پايتخت اسلام شد، شكل گرفته‌اند، ضرورت چنين كاری نمايان می‌شود.

به گفته نويسنده، اين نقشه، نقشه‌ای ساده و ابتدايی است كه من كمبودهای آن را پنهان نكرده و نقاط مشكوك و مبهم آن را نپوشانده‌ام، بلكه آن را چنان كه بوده كشيده‌ام؛ زيرا هدف من تنها كمك به بررسی تاريخ عراق در دوران اسلامی نبوده، بلكه كمك به بررسی‌های اجتماعی درباره چگونگی گرد آمدن اعراب در شهرها و مدنيتشان را نيز در نظر داشته‌ام.

كوفه در آن هنگام كانونی مهم برای اين حادثه بزرگ اجتماعی و پايتختی برای بنيان‌گذاری تمدن اسلامی بود و امروزه نيز مركز گسترده و با ظرفيتی برای آينده زبان عربی و علوم وابسته به آن است. نه بصره كه همسنگ آن است و نه حتی دمشق و نه فسطاط و نه قيروان هيچ يك همانند كوفه تصويری واضح و روشن از خود نمايش نداده‌اند.

اين تصوير روشن در مواردی مانند تأسيس آن به عنوان يك شهر، اسكان قبيله‌های پيروز در آن و استقرارش بر كنار صحرا، در زمينی حاصل‌خيز كه چسبيده به ريگستانی است فرورفته در منطقه‌ای كه با آب شط بزرگ فرات سيراب می‌شود و در سده‌های گذشته در بخشی از آن تمدنی درخشان وجود داشته، خود را نمايانده است.

«جغرافيای تاريخی كوفه» برای دانشجويان رشته‌ تاريخ و تمدن ملل اسلامی در مقطع كارشناسی و كارشناسی ارشد به عنوان منبع كمك درسی برای درس جغرافيای تاريخی ترجمه شده است. در اين كتاب نام‌های مختلف اين شهر در طول تاريخ و موقعيت تاريخی و جغرافيايی آن مورد بررسی قرار گرفته است.

«جغرافيای تاريخی كوفه» در 132 صفحه و با بهای 14000 ريال به كوشش انتشارات سمت و با همكاری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تدوين و در اختيار دانشجويان و علاقه‌مندان قرار گرفته است.

نویسنده: لويی ماسينيون
منبع: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی