شماره 195    |    29 بهمن 1393



تاریخ شفاهی برای مردم یا مردم برای تاریخ شفاهی

استفاده از تاریخ شفاهی در دهه اخیر به عنوان ابزار قدرتمند در جمع‏آوری، ساماندهی و آرشیوسازی داده‏های اطلاعاتی در حوزه‏های مختلف در کشور نهادینه شده است و امروز تاریخ شفاهی‏کاران در پی اثبات موجودیت و اهمیت کارایی تاریخ شفاهی نیستند و به نظر می‏رسد با توجه به ظرفیت‏های تاریخ شفاهی در جامعه زمان طرح موضوعات و زمینه‏های کاری جدید فرا رسیده است. یکی از محوری‏ترین سؤالات در این زمینه جایگاه مردم در تاریخ شفاهی ایران است. آیا مردم ابزاری برای جمع‏آوری و مستندسازی موضوعات هستند و یا تاریخ شفاهی وسیله‏ای برای رساندن مردم به اهداف و خواستهایشان است؟ جایگاه مردم در تاریخ کجاست؟ آیا آن‏ها می‏تواند تاثیری بر سرنوشت تاریخی خود داشته باشند؟ بررسی طرح‏های انجام شده در تاریخ شفاهی ایران نشان می‏دهد که غالب مصاحبه‏های انجام شده ماهیت تک‏گویی داشته و برپایه اهداف و کارکردهای خاص انجام شده است. حکومتی بودن تاریخ شفاهی و متمرکز شدن آن در دو سه موضوع خاص باعث شده تا کمتر ردپای مردم در کارهای انجام شده دیده شود و معدود طرح‏های تاریخ شفاهی که ماهیت جمعی و مردمی دارد مانند، مصاحبه با خانواده‏های شهدا به علت کمی برنامه‏ریزی، موفقیت محتوایی زیادی در این زمینه نداشته است.


جامعه انسانی مجموعه‏ای از درهم‏تنیدگی‏های فکری، ارتباطی است و تاریخ شفاهی از فراهم سازی زمینه برآورده کردن آرزوها، خواست‏ها و نیازهای مردمانی که دوست دارند درباره ریشه خانوادگی، تاریخ نیاکان و اماکن خود بیشتر بدانند، می‏تواند ارتباط نزدیک بین جزئیات کوچک با کلیات ‏یک جامعه‏ی ‏بزرگ به وجود آورده ‏و تاریخ نزدیک را برای جامعه مخاطبانش قابل‏فهم‏ترسازد. این نگرش باعث می‏شود تا با استفاده از تاریخ شفاهی در انجام پژوهش‏های محدود و کوچک به حوادثی که کمتر مورد توجه قرار می‏گیرد، پرداخته واستفاده از تاریخ در زندگی روزانه مردم قابل لمس گردد. در واقع این کارکرد تاریخ شفاهی کمک ‏در نوشتن و حتی ساختن تاریخ برای مردم در زمان آینده است. در ایران استفاده ‏از تاریخ شفاهی در بهترین حالت در خدمت تفسیر و تشریح واقعیات تاریخی در راستای سیاست‏های تدوین شده بوده که با خط مشی ناآگاهانه انجام شده است. کم دیده شدن مردم در بطن تاریخ‏نگاری شفاهی موضوعی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. استفاده از تاریخ شفاهی در مسائلی مانند روان درمانی (‏therapeutic oral history) جامعه، پیوند وآشتی بین‏نسلی و بین‏نژادی مبین آن است که می‏تواند به عنوان ابزار جدی در خدمت مردم و حل مشکلات آن‏ها قرار گیرد. جا دارد مؤسسات و تاریخ شفاهی‏کاران با ‏تعریف طرح‏هایی درباره  جامعه، ضمن بازگشایی واقعیات تاریخی و مسائل ناشناخته، به فکر مردم، نیازها و خواسته‏های آنان نیز باشند.

دکتر ابوالفضل حسن آبادی



http://www.ohwm.ir/show.php?id=2573
تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.