حفظ و نگهداری خاطرات ناآرامی‏ها در اوکراین

کیف، اوکراین- ایهور پوشیوایلو Ihor Poshyvailo از کنار تلی از سپرها و کلاه خودها،  یک کوکتول مولوتوف درجه یک را بیرون می کشد که هنوز ماسوره اش عمل نکرده است.
یک سال قبل معترضان اوکراینی که در حال بیرون راندن رییس جمهور وقت، ویکتور یانوکویچViktor Yanukovich، از دفترش بودند، هنگام درگیری با پلیس ضدشورش شروع به پرتاب سلاح‏های موقت مشابه کردند.
این کوکتول مولوتوف اکنون قرار است در موزه به نمایش گذاشته شود.
روز 21 نوامبر 2014، جمعیت دوباره در میدان استقلال شهر کیف جمع شدند تا مراسم یادبود سالگرد شروع اعتراضات را برگزار کنند.
یک سال قبل اقدامات مردم منجر به انتخاب رییس جمهوری جدید و پارلمانی شد که بزرگترین حامی غرب تا آن زمان بود. کشور اکنون با تلاش فراوان در حال تصمیم‏گیری در مورد چگونگی برگزاری مراسم یادبود برای حوادثی است که اوکراین را عمیقاً تغییر داد و آن را درگیر جنگ نمود.
برگزاری بزرگداشت‏های بدون برنامه‏ریزی قبلی بعد از کشته شدن نخستین معترضان شروع شد اما بعضی از اوکراینی‏ها در حال حاضر به دنبال آن هستند تا کاری کنند این یادبود‏ها شکلی دایمی به خود بگیرد.
پوشیوایلو معاون مدیر موزه ایوان‏هانچر Ivan Honchar و یکی از اعضای اقدام ابتکاری برای برپایی موزه آزادی است که دست ساخته‏های معترضان ‏میدان استقلال در آنجا نگهداری می‏شوند تا خاطره‏شان گرامی داشته شود.
عنوان نمایشگاه او «خلاقیت آزادی: فرهنگ انقلابی ‏میدان استقلال» است که در موزه ایوان‏هانچر افتتاح شد.
همزمان با ادامه کناره‏گیری نظامی و اقتصادی معترضان، هدف پوشیوایلو ودیگران ارایه روایتی دقیق از حوادث نیست بلکه هدفشان حفظ اطلاعات اصلی و مهم و نیز دست‏ساخته‏های معترضان برای آینده است.
پوشیوایلو که جمع‏آوری مجموعه‏اش را از دسامبر گذشته آغاز نموده، می‏گوید: «زمانی که اعتراضات آغاز شد تعدادی از ما که در جامعه هنری بودیم به اهمیت آن پی بردیم و خواستار آن شدیم تا خودمان را وارد این ماجرا کنیم، پس شروع به جمع‏آوری اشیاء کردیم.»
او می‏گوید: «اگرچه که آنها در خط مقدم تظاهرات‏های غالباً پرخشونت نبودند اما با این کار قابلیت‏های خود را نشان می‏دادند.»

کاری که ساده نیست
از آن زمان پوشیوایلو و دیگران به دنبال مذاکره برای دست‏یابی به وسایلی بودند که امید آن می‏رود روزی مجموعه‏ای ماندگار در موزه ‏میدان استقلال خواهد شد.
البته دستیابی به این وسایل کار ساده‏ای نبوده. پوشیوایلو توضیح می‏دهد که به نمایندگی از معترضانی که به دنبال اخذ مجوز برای بردن وسایل به موزه بودند، نزد مدیر موزه ‏میدان استقلال رفته و با او در زمینه حفظ و نگهداری این وسایل در موزه صحبت می‏کند. او می‏گوید: «مدیر ‏میدان استقلال این طرح را تأیید کرد اما گفت به خاطر تشکیلات و نظام دموکراتیک قادر به تصمیم‏گیری از جانب خودش نیست و من باید به جاهای مختلف سر می‏زدم تا افراد را تک تک مجاب به انجام این کار کنم.»
پس از آن، پوشیوایلو به سراغ چادر‏های معترضان و مجموعه‏های پراکنده رفت تا دست ساخته‏های مربوط به میدان ‏میدان استقلال را یکجا جمع کند.
او تمثال‏های کشیده شده توسط نقاشان حرفه‏ای که در اعتراض‏ها شرکت کرده بودند، سپر‏های موقت ساخته شده توسط تظاهرکنندگان، و پیغام‏های وداع معترضان با مادرانشان که در پرخشونت‏ترین روزها روی چوب حکاکی کرده بودند، جمع‏آوری کرده است.
پوشیوایلو این مجموعه را از نظر قوم‏شناسی نیز بررسی می‏کند. او یک کوله پشتی را قبل از این که توسط ماشین حمل زباله برده شود، برداشته و سپس توضیح می‏دهد که محتویات درون کوله پشتی چه چیزی در مورد صاحبش می‏گوید.
این کوله پشتی متعلق به مردی بوده که در بیمارستان موقت کار می‏کرده است. این بیمارستان بعد از درگیری پرخشونت در لابی هتل اوکراین برپا شده بود.
او تمثال‏ها، پرچمی متعلق به جناح راست سووبودا Svoboda و عینک‏هایی که معترضان با آن چشمشان را می‏پوشاندند از آن کوله بیرون آورد.
او همچنین با اشاره به دسته کلیدی که متعلق به یک خانه است می‏گوید احتمالاً شخص مذکور از شهر آمده بوده چرا که این دسته کلید دارای کلیدهای مغناطیسی بود که بیشتر در نواحی شهری برای گشودن قفل در اصلی آپارتمان استفاده می‏شده است.
زمانی که نمایشگاه پوشیوایلو افتتاح شد، نمایشگاه ‏دیگری توسط ولودکو کافمن Vlodko Kaufman در موزه هنر ملی اوکراین برپا شده بود.
این نمایشگاه بیشتر مربوط به طرح‏هایی از ‏میدان استقلال می‏شد، تا این که بخواهد این حادثه را مستندسازی کند. همچنین این نمایشگاه کارهای هنری الهام گرفته شده از اعتراضات را نمایش می‏دهد و مردم را به نوشتن تعاریف شخصی‏شان از آزادی تشویق می‏کند.
موزه آینده تنها به هنر و دست ساخته‏های معترضان اختصاص ندارد و روایت‏های مردم را نیز در خود دارد.

حفظ و نگهداری تاریخ
تاتیانا کاوتونویچ Tatiana Kovtunovich و ایوانا کوبیلیوا Ivanna Kobielieva، هر دو روی طرح تاریخ شفاهی ‏میدان استقلال در مؤسسه خاطره ملی اوگراین Ukrainian Institute of National Memory کار می‏کنند. این مؤسسه بعد از انقلاب نارنجی تأسیس شد تا از خشونت‏های دوره شوروی سابق فهرست برداری کند.
این دو نفر تا کنون 143 مصاحبه صوتی و 74 مصاحبه ویدیویی جمع‏آوری کرده‏اند.
آنها کار مصاحبه در مورد ‏میدان استقلال را با ماشین‏های املا (دیکتافون) و یا تلفن‏های هوشمند شروع کردند اما از زمانی که کمپ اعتراضی در طول تابستان بسته شد آنها افراد را دعوت کرده و از آنها مصاحبه‏های ویدئویی گرفتند.
تاتیانا می‏گوید: «ما سخت گیر نیستیم. مردم می‏توانند هر آنچه می‏خواهند بگویند. ما از آنها می‏خواهیم راحت باشند تا بتوانند همه چیز را به یاد بیاورند. او در ادامه می افزاید که آنها تلاش می‏کنند که توجه مردم را به ذکر حوادث اصلی جلب کنند.»
تاتیانا و ایوانا به طرق مختلف نوعی هویت اوکراینی کلی و جامع را که در طول حادثه ‏میدان استقلال به اثبات رسید ارائه می‏کنند.
تاتیانا سخنگوی روسیه و ایوانا سخنگوی اوکراین است که هر یک به زبان خودشان صحبت می‏کنند اما حرف یکدیگر را متوجه می‏شوند.
ایوانا می‏گوید این بار اول است که اوکراینی بودن صرفاً مختص افرادی نیست که به لحاظ نژادی اوکراینی هستند و این در جامعه پسا-استعمار بسیار مهم است.
آنچه مهم است این است که ‏میدان استقلال صرفاً فضایی فیزیکی نیست. آنها دانشجوی جوانی از شهر دروهوبیچ Drohobych واقع در غرب اوکراین را مثال می‏زنند که به کیف نرفت اما در اعتراضات محلی در همبستگی با ‏میدان استقلال فعال بود. او هر روز به جمع معترضان می‏رفت و آنچه را که در کیف اتفاق می‏افتاد به آنها می‏گفت. او همچنین لوازم ضروری را جمع‏آوری کرده و برای شورشیان می‏فرستاد.

صحبت کردن در این باره سخت است
تاتیانا و ایوانا علیرغم گزارشات زیادی که از حامیان پرشور ‏میدان استقلال گرفتند، صرفاً علاقمند به نظرات مثبت در مورد ‏میدان استقلال نیستند. آنها مصاحبه‏ای از یک زن در کیف گرفتند که در اقدامات به اصطلاح ضد ‏میدان استقلالی فعال است، او برای پلیس ضد شورش غذا می آورد و زخمی‏هایشان را در بیمارستان عیادت می‏کند. تاتیانا می‏گوید ما در نامه‏ای به او نوشتیم که خواستار مصاحبهای برای تاریخ شفاهی هستیم و او موافقت کرد.
او می‏گوید: «ما واقعاً به افراد بیشتری نظیر او احتیاج داریم، مخصوصاً شخصی که از میان نیروی پلیس یا برکوت Berkut (واحد ویژه پلیس اوکراین) باشد.
اما این پروژه علی رغم رسالت مثبتی که داشت بدون چالش نبود، مردم اغلب طی مصاحبه‏ها به خاطر اعتراضاتی که منجر به مرگ بیش از 70 معترض شد و نیز به خاطر جنگی که در پی آن شکل گرفت و در آن بیش از 4 هزار شهروند و 1100 نظامی کشته شدند به گریه می‏افتادند.
این دو نفر می‏گویند: «از آنجایی که این افراد از اتفاقاتی که رخ داده بود آگاه بودند، گوش کردن به برخی از مصاحبه‏ها برایشان سخت‏تر شده است.»
برای طراحی موزه آینده، اوکراینی‏ها مشاوره‏هایی را نیز از خارج از کشور گرفتند.
الین هومان-گوریان Elaine Heumann-Gurian معاون مدیر پیشین موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده آمریکاست و در موزه ملی سرخپوست‏های آمریکایی کار کرده است. او مشاور و متخصص در زمینه‏ای است که آن را «موزه‏های اخبار بد» می نامد.
او در طول تابستان در اوکراین بود و با مردم در مورد این که موزه ‏میدان استقلال چه شکلی می‏تواند به خود بگیرد، صحبت کرد.
او می‏گوید شگفت‏آور است که آنها توانسته بودند در حالی که هنوز حوادث در اوکراین در جریان بود شروع به جمع‏آوری وسایل کنند. در واقع این اتفاق تقریباً هیچ گاه رخ نمی‏دهد.
چالش دراز مدت، فقط مستندسازی حوادثی نیست که به طور سنتی کار روزنامه نگاران است بلکه فراگیرترشدن حوادث است.
او می‏گوید این یادبودها همچنین در مورد «رفتار غیرانسانی فردی با فرد دیگر، ظلم و بی‏رحمی و مفهوم واقعی فرهنگ و تمدن است.»
الین هومان می‏افزاید: «این تبادلی استعاری است. بهترین بخش موزه‏های یادبود درباره چیزهایی است که مظهر می‏شوند و برای گفتگوی فی‏البداهه و مفصل‏تر، مفید واقع می‏شوند.»