در دو هفته گذشته بخش نخست و دوم این مقاله تقدیمتان شد. اینک بخش سوم را پیش روی دارید:

تغییرات مذکور در بستر و زمینة تحولات سیاسی و علمی بین‌المللی اتفاق می‌افتاد. اندیشه‌ها و مفاهیم تامسون در باب تجربه، تأکید بر عاملیت آگاهانة کارگران، و علاقه به ایدئولوژی عموماً در تاریخ کارگران چندان برجسته نبودند زیرا ماتریالیسم تاریخی با انتقاد مواجه شده بود و تفکر چپ در سراسر دنیا رو به افول و فروپاشی می‌گذاشتت. با مورخانِ مدافعِ فرضیه‌های تاریخ اجتماعی «جدید»، که اکنون دیگر قدیمی محسوب می‌شد، کسانی به مخالفت برمی‌خاستند که نسل گذشته را با نگاهی تحقیرآمیز به نسل ایدئولوژیک تعبیر می‌کردند، نسلی که «در مرزهای تاریخ طبقة کارگر قراول می‌رود»(2)  و نمی‌گذارد نور نظریة پساساختارگرایی به درون بتابد. آنچه که در محافل علمی فمینیستی به وضوح دیده می‌شد، «چرخش علمی به فرهنگ»(3)  بود، زیرا سمت و سوی علاقه از «خودآگاهی به سمت زبان، و از دلالت معنایی صریح به امر کنشی»(4)  تغییر کرد؛ با این وجود، نفوذ آن دسته از مورخان فرهنگی که مرزهای بین «تاریخ و ادبیات» را زیر سؤال می‌بردند و «موقعیت متنی را همان متن [مکتوب] می‌دیدند» تمامیت این رشته را تحت تأثیر قرار داد.(5) استمرار نفوذ فمینیسم، توجهات را به عملیات محورهای چندگانة قدرت در فرایند تحقیق و همچنین به مثابة یک مضمون تاریخیِ برآمده از نفس مصاحبه معطوف نمود. توجه هر چه بیشتر به هویت و ذهنیت باعث تقویت پروژة تلفیق عنصر نژاد، جنسیت و گرایش‌های جنسی در تاریخ طبقة کارگر شد؛ علاقه‌ای که در بعضی از کشورها روند تازة توجه به تاریخ بومیان و سنت شفاهی را همسنگ می‌گرفت، خصوصاً اینکه بومیان در دعواهای حقوقی‌شان در دادگاه‌ها بر سر اراضی و سایر حقوق‌شان به تاریخ شفاهی متوسل می‌شدند.(6)

نظریة پساساختارگرایی(7)  در هر رشته‌ای پوستین متفاوتی بر تن می‌کرد و هر کشوری به سبب زمینه‌ها و بسترهای واگرای سیاسی و سنت‌های فکری خود جور دیگری به استقبالش می‌رفت و یا از آن انتقاد می‌کرد. مسلماً تاریخ شفاهی در قیاس با سایر رشته‌ها از خود در برابر تخریب شیوه‌های ماتریالیستیِ مشاهدة پدیده‌ها مقاومت بیشتری نشان می‌داد. با وجود این، اورادی مانند ساختارشکنی، حالت ممکن‌الوقوعی،(8)  و سیالیت(9)  در واقع جزء ثوابت فراملیتی(10)  در منابع تاریخ اجتماعی به شمار می‌آمدند. آنچه که در تاریخ شفاهی مورد تأکید قرار می‌گرفت تجزیه،(11)  اقتباس،(12)  تعیین‌ناپذیری،(13)  و، مهم‌تر از همة اینها، ساختارهای زبانی و فرهنگی آن بود: به قول یک مردم‌شناس که در جایی نوشته بود: تاریخ شفاهی «می‌تواند واقعیت اجتماعی را بی‌آنکه برای ما قابل تشخیص باشد لای زرورقی معمولی بپیچانَد ... به طوری که ما به جای بحث و تبادل نظر دربارة دینامیک جامعه، به بحث دربارة دینامیک روایت سرگرم شویم.»(14)

مورخان شفاهی که از روح زمانة(15)  حاکم بر تاریخ اجتماعی نیرو می‌گرفتند، مفاهیم موجود این رشته را به چالش کشیده، گرایش و لحن تفسیری خود را از ساختار به گفتمان تغییر دادند، و با صراحت بیشتری دربارة مصاحبه، که فرایند منحصر به فرد دانش‌آفرینی این رشته محسوب می‌شود، به اندیشه پرداختند. شوری در سر آنها افتاد تا مصاحبه را یک اتفاق اجتماعی و شخصی بپندارند و با این زمینه دربارة آن بیندیشند؛ از این رو، بازاندیشی در خویشتن خویش به جای آنکه تبدیل به تعمقِ مقدماتی(16)  در باب منابع موجودمان پیش از نگارش تک‌نگاری‌ها(17)  و مقاله‌های‌مان بشود، خودش هدف ما شد. خاستگاه،(18)  معنا، و متنیت(19)  مصاحبه، و همچنین فرم‌های غیر متنی ارتباط(20)  شامل سکوت، تردید و اجتناب مورد تأکید قرار گرفتند. این مباحث بین‌المللی، غلظت و شدت بحث دربارة «چگونگی» و چرایی یادآوری گذشته توسط کارگران را در میان مورخان رویدادها و خاطرات طبقه کارگر افزود.

با وجودی که تأمل و اندیشه از نوع مذکور تحت تأثیر ارزیابیِ تولید دانش با رویکرد پساساختارگرایی تشدید شد، اما لازم است بدانید که انتقاد از عینیت، شکاکیت(21)  نسبت به عاملیت،(22)  اَشکال نسبیت‌گرایی فرهنگی،(23)  و «باور نداشتن فراروایت‌ها»،(24)  از قبل در این رشته جایگاه‌شان را شناخته بودند.(25) همان‌طور که دیدیم، مباحث شکل‌گیری خاطرات طبقة کارگر نیز تقریباً همزمان با تاریخ شفاهی کارگران در دهه 1970 ظهور کرد. از آن گذشته، اندیشة انتقادی دربارة نوشتارهای تاریخی پساساختارگرایی به درستی نسبت به گرایش خود به جبرگرایی گفتمانی و خطر پنهان کردن کلیدی‌ترین پرسش‌های مربوط به زمینه‌های اجتماعیِ شکل‌دهندة گفتمان، یعنی موقعیت اجتماعی سخنگویان،‌ هشدار می‌داد.(26) اصرار علمی بر ذهنیت چه بسا به ذهنیت‌گرایی(27)  منجر شود و مَتنیت(28)  نیز به قیمت تخریب تحلیل ساختارها و ایدئولوژی‌های مؤثر در شکل‌گیری زندگی کارگران، سرانجام در قامت متن‌گرایی(29)  به ظهور برسد. خطر تحلیل نقش خودمان در مصاحبه این است که صدای مصاحبه‌شوندگان را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد و صدای پژوهشگر را در صدر می‌نشانَد. لذا، توصیه به کاربرد روش تاریخ‌نگاری لیبرالی (ویگی) که هر روز بر پیچیدگی آن افزوده می‌شود، بعضی از نارسایی‌ها و چالش‌های مطرح‌شده در تاریخ شفاهی پساساختارگرایی را به شکلی پیش‌بینی‌ناپذیر نادیده می‌گیرد؛ یعنی تاریخ شفاهی پساساختارگرایانه‌ای که هر فرهنگی صورت تصریفی خودش را از آن ارائه می‌دهد.

مباحث مذکور همچنان ادامه دارند. حیطة تاریخ شفاهی که همواره صحنة اختلاف و بحث و جدل است جهت‌گیری نظری همگنی ندارد. اختلافاتی در باب نحوة ارزیابی ما از شواهد شفاهی باقی می‌ماندَ که از اشتغال ذهنی به ساختار گفتمانی آن گرفته تا تأکید بر صداقت محکمه‌پسند و مطالبة قضاوت بی‌غرضانه را شامل می‌شود. کشف تجربة گروه‌های قابل شناسایی مانند کارگران برای بعضی از دانشوران، وضعیتی «اغواکننده»(30)  اما نهایتاً خطرناک است زیرا دریچه‌ای به روی «ذات‌گرایی»(31)  می‌گشاید،(32)  حال آنکه این امر برای دیگران یک هدف تحلیلی معتبر محسوب می‌شود، خصوصاً در آنجایی که مورخ در طلب صدای فرودستان جامعه به راه افتاده است.

همچنین تشخیص پیوستگی‌های مهمی در رویة عملی تاریخ شفاهی با نوشتارهای دهه‌های گذشته امکان‌پذیر است. به رغم تأثیر نظریه‌هایی که بر این موضوع تکه‌تکه و تولیدشده به شکل گفتمانی تأکید می‌کنند، و وجود چالش‌های هماهنگ با مفهوم تجربه، باز هم بعضی از عناصر پروژة اصلاحی اولیه از جمله این تصور که می‌توان یک تجربة کارگری «دانستنی» را پیدا کرد، در تاریخ شفاهی طبقة کارگر تا به امروز مقاومت کرده‌اند. تاریخ شفاهی هنوز هم جذابیت خود را برای مورخان طبقة کارگر حفظ کرده است زیرا پنجره‌ای رو به تجربه‌ها و احساسات روزمرة پنهان در منابع مکتوب می‌گشاید، و داستانی از عاملیت طبقة کارگر به ما می‌گوید که با تاریخ روایت‌شده از زبان قدرتمندان سیاسی و طبقاتی تفاوت دارد. اینکه مصاحبه‌شوندگان ما «ضد خاطرات»(33)  قابل فهمی بیان کنند یا خیر-یعنی خاطراتی که با وضع موجود تناسب داشته یا آن را به چالش بکشد- در قالب سؤال مطرح می‌شود نه به مثابة یک امر یقینی: هیچ‌گاه مقاومت کارگران را اجتناب‌ناپذیر نپنداشته‌اند، و مورخان رویدادهای کارگری صرفاً آن را محتمل دانسته‌اند.

هر چند نوشتن از خاطره و ذهنیت، تأثیر فوق‌العاده‌ای بر جای گذاشته است، اما اصلاح رویدادها، تجربیات، و باورها به عنوان هدف اصلی تاریخ شفاهی طبقة کارگر با آن همزیستی دارد.(34) مورخان غالباً اظهارات مصاحبه‌شوندگان‌شان را ترجمان معتبری از گذشته می‌دانند؛ حتی اگر فرایند مصاحبه و قراردادهای داستان‌گویی مصاحبه‌شونده از نزدیک تحلیل شوند، کلام آنان را ملاک واقع‌بینی می‌پندارند. سؤالات مضمونی یکسانی طی چندین دهه از مصاحبه‌شوندگان پرسیده شده‌اند. مثلاً، فمینیست‌های علاقمند به زندگی زنان کارگر، خصوصاً فصل مشترک هویت‌های طبقاتی، قومی، نژادی و جنسیتی، از موضوعات دیرینه‌ای مانند مشاغلِ با دستمزد و بدون دستمزد، روابط خانوادگی، فعالیت‌های صنفی، هویت قومی، و تجربه‌های نژادپرستی و انعطاف‌پذیری (نرمش) فرهنگی(35)  پرس و جو می‌کنند-و متعهد به شیوه‌ای هستند که به [زنان] «امکان می‌دهد تجربه‌های خودشان را روایت نمایند» و نویسندة زندگی خودشان بشوند.(36)

ادامه دارد...

1 -Joan Sangster, Trent University-“Oral History and Working Class History: A Rewarding Alliance.” Oral History Forum d’histoire orale 33 (2013) “Working Lives: Special Issue on Oral History and Working Class History”
2 -John Vernon, “Whose Afraid of the Linguistic Turn: the politics of social history and its discontents,” Social History 19 (1994): 81-98.
3 -Michele Barrett, “Words and Things: Materialism and Method in Contemporary Feminist Analysis,” in Michele Barrett and Anne Phillips, eds., Destabilizing Feminist Theory: Contemporary Feminist Debates (Cambridge: Polity Press, 1992), 204.
4 -Seyla Benhabib, “Epistemologies of Postmodernism: A Rejoinder to Jean-Francois Lyotard,” in Linda Nicolson, ed., Feminism/Postmodernism (Routledge: New York, 1990), 125. 
5 -Lloyd Kramer, “Literature, Criticism and Historical Imagination: The Literary Challenge of Hayden White and Dominick LaCarpa,” in Lynn Hunt, ed., The New Cultural History (Berkeley: University of California Press, 1989), 100 114.
6 -بحث دربارة صدای بومیان و صدای کارگران در منابع و مکتوبات آکادمیک به شیوه‌های مختلف و جالبی صورت می‌گیرد. بعید نیست که تفاوت ورود به این عرصه‌ها را جنبش‌های اجتماعی و مردمی که با آنها کار می‌کنیم شکل بدهند. On Indigenous oral history see Julie Cruikshank, Life Lived Like a Story: Life Stories of Three Yukon Native Elders (Vancouver: UBC Press, 1990); Nancy Wachowich, with Apphia Agalakti Awa, Rohoda Kaukjak Katask and Sandra Pikujak Katsak, Saqiyua: Stories from the Lives of Three Inuit Women (Montreal: McGill Queens, 1999); Julie Cruikshank, “Oral Tradition and Oral History,” Canadian Historical Review, 75/3 (1994): 403-18. On courtroom battles: Dara Culhane, The Pleasure of the Crown: Anthropology, Law and the First Nations (Burnaby: Talon Books, 1998).                                            
7 -post-structuralist
8 -contingency
9 -fluidity
10 -transnational constant
11 -fragmentation
12 -pastiche
13 -indeterminacy
14 -Vincent Crapanzano, “Life Histories,” American Anthropologist, 86/4 (1984), 955.
15 -zeitgeist
16 -a priori contemplation
17 -monograph
18 -provenance
19 -textuality
20 -non-textual  forma of communication
21 -scepticism
22 -agency
23 -cultural relativism
24 -meta-narratives
25 -Perez Zagorin, “History, The Referent, and Narrative Reflections on Post-modernism Now,” History and Theory, 38/1 (Feb. 1999), 6.
26 -Paula Moya and Michael Hames-Garcia, eds., Reclaiming Identity: Realist Theory and the Predicament of Postmodernism (Berkeley: University of California Press, 2000).
27 -subjectivism
28 -textuality
29 -textualism
30 -seductive
31 -essentialism
32 -Craig Ireland, “The Appeal to Experience and Its constituencies: variations on a persistent Thompsonian theme,” Cultural Critique 52 (Autumn, 2002), 95.
33 -Natalie Zemon Davis and Randolph Starn, “Introduction”, Representations, 26 (Spring 1989), 5.
34 -Katrina Strigley, Breadwinning Daughters: Young Working Women in a Depression-Era City, 1929-39 (Toronto: University of Toronto Press, 2010), 6.
35 -Franca Iacovetta, Such Hard Working People; Italian Immigrants in Postwar Tornoto (Montreal: McGill Queens University Press, 1990); Ruth Frager, Sweatshop Strife; Class, Ethnicity, and Gender in the Jewish Labour Movement of Toronto, 1900-1939 (Toronto: University of Toronto Press, 1992); Carmela Patrias, Relief Strike: Immigrant Workers and the Great Depression in Crowland, Ontario (Toronto: New Hogtown Press, 1990); Varpu Linstrom-Best, Defiant Sisters: A History of Finish Immigrant Women in Canada (Toronto: Multi-cultural History Society, 1992). Dionne Brand, No Burden to Carry: Narratives of Black Working Women in Ontario, 1920-1950s (Toronto: Women’s Press, 1991).
36 -High, “Sharing Authority,” 41. For a discussion of the synergies between oral history and women’s history see Denyse Baillargeon, “Histoire Orale et histoire des femmes: itineraries et points de recontre,” Researches feminists 6/1 (1993): 53-68.

مترجم: علی فتحعلی آشتیانی