گوشه‌هایی از زندگی تقی مکی‌نژاد زیر ذره‌بین

نگاهی به دو کتاب تازه در حوزه تاریخ

کتاب «خاطرات روزگار سرکشی (گوشه‌هایی از زندگی تقی مکی‌نژاد یکی از اعضای گروه پنجاه و سه نفر و فعالان حزب توده ایران)» به کوشش یوسف نیک‌فام و «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)» تالیف تقی آزاد ارمکی منتشر شد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) «نگاهی به زندگی تقی مکی‌نژاد»، «خاطرات و یادداشت‌های تقی مکی‌نژاد»، «گفت‌و‌گویی با تقی مکی‌نژاد»، «پیوسته (نمونه‌ای از آراء و آثار)» و «اسناد و تصاویر» فصل‌های مختلف این کتاب 212 صفحه‌ای است. در بخشی از کتاب آمده است: «سرگذشت گروه پنجاه و سه نفر و نقش تعدادی از اعضای آن در تاسیس حزب توده ایران در سال‌های بعد از شهریور 1320، از جمله گوشه‌های نسبتا کارشده و شناخته‌ شده تاریخ معاصر ایران است؛ هم مجموعه اسنادی در این زمینه منتشر شده است و هم خاطرات پاره‌ای از اعضای آن.»

«در کنار سرگذشت مکی‌نژاد و پیشینه خانوادگی او در اراک که در جای خود مهم و ارزشمند است، یکی از ویژگی‌های اصلی این نوشته، روایت صاحب خاطرات از چگونگی سازماندهی اعتصاب دانشجویان دانشکده فنی در سال 1314 است. اين اعتصاب از مهم‌ترين اقداماتی بود كه بر اساس انديشه‌ها و تاثيرات دكتر آرانی انجام شد. مکی‌نژاد سازمان‌دهنده اصلی این اعتصاب بود. از دیگر بخش‌‌های مهم این خاطرات و یادداشت‌ها، مطالب مربوط به تحولات زندان و سرگذشت زندانیان آن دوره است. همچنین می‌توان به خاطرات پراکنده وی از ایام زندان و دیگر زندانی‌های آن دوره اشاره کرد...»

«مهندس تقی مكی‌نژاد» در سال 1312 با مجله «دنيا» و دكتر تقی آرانی آشنا شد و به مجالس هفتگی او راه يافت. آشنايی با آرانی زندگی او را دچار تلاطم روحی شديدی كرد. او در اين نشست‌ها با انور خامه‌ای، ايرج اسكندری و شهيدزاده آشنا شد. پس از تصميم دولت وقت برای تاسيس دانشكده فنی در سال 1313 به اتفاق انور خامه‌ای جزء دانشجويان پذيرفته شده در نخستین دوره آن دانشكده شد. پيش از اين دولت هر سال 100 نفر از بهترين دانش‌آموزان را از طريق آزمون انتخاب و برای ادامه تحصيلات به اروپا می‌فرستاد. مهم‌ترين فعاليت حزبی او تا آن زمان در اعتصاب دانشكده فنی در سال تحصيلی 1315- 1314 شمسی اتفاق افتاد. تقی مكی‌نژاد در يادداشت‌هايش درباره سرانجام اعتصاب در دانشكده فنی چنين می‌نويسد: «... با راهنمايی كامبخش و دكتر آرانی، محرك و سازماندهی اعتصاب دانشكده فنی در سال 1314 با من بود كه پس از يك هفته ختم اعتصاب اعلام و وزير فرهنگ وقت مرحوم علی اصغر حكمت كليه خواسته‌های ما را قبول و به مورد اجرا گذاشت.»

تقی مكی‌نژاد از نسل متفكرانی بود كه در پهنه مبارزات سياسی و اجتماعی در دوران رضاخان با پيشينه‌ای مذهبی به گروه 53 نفر پيوست و همانند اغلب افراد گروه، آشنايی با دكتر تقی آرانی، تغييرات شديد روحی و شخصيتی در او به وجود آورد. عامل اصلی اين تغيير مجله «دنيا»ی ارانی بود. مكی نژاد شب‌های دوشنبه در نشست‌هايی كه در منزل دكتر ارانی برپا می‌شد، شركت می‌كرد. در اين نشست‌ها ارانی، مطالبی را كه در مجله دنيا منتشر می‌شد برای حاضران توجيه و تفسير می‌كرد.

وی به همراه سایر اعضای گروه 53 نفر به زندان شهربانی افتاد و به پنج سال زندان محكوم شد. او پس از آزادی از زندان در جلسه تشكيل حزب توده ايران كه در منزل سليمان ميرزا اسكندری تشكيل شد، شركت كرد و به عضويت كميسيون تشكيلات انتخاب درآمد. او با مراجعه دوباره به دانشكده فنی، دانشنامه مهندسی معدن را دريافت كرد و پس از استخدام در اداره راه آهن برای تحقيق در امور راه آهن به فرانسه اعزام شد. پس از بازگشت از فرانسه و با آگاهی از وضعيت انشعابيون حزب توده از عضويت در حزب كناره‌گيری كرد و به‌رغم فشارهايی كه از طرف حزب بر او وارد شد، مجددا هيچ‌گاه به انجام فعاليت‌های حزبی در آنجا رغبتی نشان نداد.

چاپ نخست کتاب «خاطرات روزگار سرکشی (گوشه‌هایی از زندگی تقی مکی‌نژاد یکی از اعضاء گروه پنجاه و سه نفر و فعالان حزب توده ایران)» نوشته یوسف نیک‌فام، در 212 صفحه از سوی انتشارات پردیس دانش چاپ و منتشر شده است.

«اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)»

کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)» تالیف تقی آزاد ارمکی از سوی انتشارات سروش منتشر و روانه بازار نشر شد.

تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام و اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان، دو مقوله‌ای است که با تحقیق در آنها می‌توان نظام فکری امت اسلامی را در دو سطح «جامعه» و «نخبگان» تصویر کرد. با آنکه زمینه پیدایش تفکر جامعه‌شناختی در سرزمین‌های اسلامی پیش از سرزمین غرب فراهم بوده است، اما اندیشه اجتماعی در اسلام کمتر به صورت نظام‌مند مطرح شده است.

کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان (از فارابی تا ابن خلدون)» با هدف رفع این نقص تالیف شده و مولف در آن کوشیده است تا مبانی و اصول اندیشه متفکران مسلمان را از چند طریق و از دل آثار به جامانده از آن متفکران نظام دهد.

تاریخ‌نگاری در نزد مسلمانان، روش‌های تحقیق متفکران مسلمان و بررسی فرهنگی آنها (سفرنامه‌ها و مطالعات فرهنگی) از جمله آن طرق هستند. اندیشه‌های اجتماعی ابونصر فارابی و ابوریحان بیرونی و امام محمد غزالی و ابن خلدون نیز، که نماینده متفکران مسلمان در حوزه اندیشه اجتماعی‌اند، در این کتاب نقد و تفسیر شده است.

دو عنوان «تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام» و «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان» در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی جزو واحدهای درسی دوره‌های لیسانس و فوق لیسانس رشته علوم اجتماعی قرار گرفته است. در نخستین گام این سوال مطرح می‌شود که آیا این عناوین درسی به اعتبار خاص اجتماعی و در چارچوب یافتن مناسب‌ترین راه حل‌ها برای مسایل اجتماعی کشورمان موضوعیت دارند؟ و اینکه بدون ملاحظه شرایط خاص پس از انقلاب اسلامی در ایران، همچنان به لحاظ نظری و علمی جایگاهی برای این مباحث وجود داشته است؟

این کتاب برای پاسخ‌گویی به دو سوال فوق تنظیم شده است. ابتدا در این کتاب سعی شده است، ضرورت‌های پرداختن به این موضوع و دیدگاه‌های مطرح در این زمینه بیان شوند و سپس ضعف و قوت‌ها و تنگناهای موجود در اندیشه متفکران مسلمان مورد بررسی قرار گیرند. در ادامه اصول، ویژگی‌ها و مشخصات اندیشه اجتماعی مسلمانان ارائه شده و در پایان آراء و نظریات بعضی از متفکران مسلمان در دوره گذشته از قبیل فارابی، بیرونی، مسعودی، ابن بطوطه، غزالی طوسی و ابن خلدون بیان شده است.

کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان» در 10 فصل تدوین شده است که عبارتند از: ضرورت طرح اندیشه اجتماعی مسلمانان، زمینه‌های شکل‌گیری تفکر اجتماعی در تمدن اسلامی، مبانی و اصول اندیشه متفکران مسلمان، تاریخ‌نگاری در نزد مسلمانان، روش‌های تحقیق متفکران مسلمان، بررسی‌های فرهنگی متفکران مسلمان، اندیشه اجتماعی ابونصر فارابی، اندیشه اجتماعی ابوریحان بیرونی، اندیشه اجتماعی امام محمد غزالی و اندیشه اجتماعی ابن خلدون.

چاپ پنجم کتاب «اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان(از فارابی تا ابن خلدون)» در 328 صفحه با شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 15 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات سروش منتشر و روانه بازار نشر شده است.

منبع: خبرگزاری کتاب ايران (IBNA)