•  Women of the World: The Rise of the Female Diplomat
•  Helen McCarthy
•  Hardcover: 416 pages
•  Publisher: Bloomsbury Publishing PLC (May 22, 2014)
•  Language: English
•  ISBN-10: 1408840057
•  ISBN-13: 978-1408840054

کتاب خانم «هلن مک کارتی» بنام «زنان جهان: ظهور زنان دیپلمات» نشان می‌دهد زنان در انگلیس از ابتدا برای تصدی پست‌های سیاسی با مشکلات فراوانی روبرو بوده‌اند. هنگامی که در سال 1933 به دلیل طرح این پرسش که آیا درهای حوزه دیپلماتیک و کنسول‌گری‌ها می‌تواند به روی زنان باز شود، بسیار آشکار بود که زنان از این حوزه دور نگه داشته می‌شوند. تا فوریه سال 1934 که کمیته پذیرش زنان تشکیل شد، اعتراضات بی‌وقفه‌ای در این عرصه صورت گرفت. مخالفان استدلال‌هایی داشتند نظیر اینکه استخدام زنان مستلزم امکانات رفاهی جداگانه‌ و هزینه اضافه است و یا اینکه آن‌ها از پس این امور بر نمی‌آیند. در ابتدا یک جنبش فمینیستی برای در هم شکستن چنین استدلال‌هایی تشکیل شد. سابقه خدمات زنان در جنگ جهانی به عنوان مدرک و دلیل ارائه شد و حضور زنان در جامعه عاملی برای متمدن شدن آن‌ها بیان شد. اما هیچ یک از این دلایل مخالفان ورود زنان به عرصه دیپلماسی را متقاعد نکرد و دولت و بویژه مقامات مرد متعصب حاضر به ورود زنان به دیپلماسی و سپردن سکان کشتی وزارت امور خارجه به یک زن نشدند و مخالفت عمومی با آزادی‌ها و فرصت‌های شغلی زنان افزایش یافت.
در طول جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن حزب کارگر و تغییرات چشمگیر فرهنگی، میزان اشتغال زنان افزایش یافت. سرانجام در سال 1946 سمت‌های دیپلماتیک و کنسولی به حضور زنان چراغ سبز نشان داد اما با این شرط که یک زن دیپلمات هنگام ازدواج باید از سمت دیپلماتیک خود استعفا دهد. این قانون تا سال 1973 به قوت خود باقی ماند. مک کارتی این داستان را با شور و خشم پنهان خود و خاطرات مختلفی روایت می‌کند.
مک کارتی با آگاهی از این موضوع که موانع قانونی هرگز مانع رسیدن صدای زنان به گوش جامعه نشده است، در کتاب خود تصویری زنده و واقعی از زنانی ارائه می‌دهد که با وجود همه ممنوعیت‌ها نقش پررنگی در سیاست خارجی انگلیس ایفا کرده‌اند. از دیدگاه نویسنده به نظر می‌رسید برخی زنان می‌توانند مانند مردان عهده‌دار مسئولیت‌ها شوند و در واقع نخستین کارمندان زن پس از جنگ جهانی، نخبگانی بودند که پیشینه تحصیلی همانند نخبگان مرد داشتند. اما هنوز هم تعداد کمی از زنان دیپلمات مشغول به کار هستند و شاید همسران آنها در این کاهش تعداد نقش داشته و دارند. یکی از دلایل آن بحث ازدواج و وظایف خانوادگی زنان است. مک کارتی تأثیر این عامل و تلاش زنان دیپلمات نسل اول را برای انجام وظایف دیپلماتیک و خانوادگی در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار داده است.
یک استدلال دیگر آن است که مانع بودن ازدواج و زندگی خانوادگی بر سر راه زنان دیپلمات صرفاً به دلیل تعصب مقامات بر این موضوع نبوده بلکه به این دلیل است که ارتباط زنان با جامعه در بیشتر جنبه‌ها به واسطه شوهرانشان بوده است. دولت بر مردان کنترل و تسلط داشت و مردان بر زنان. این تئوری سیاسی بود که مشاغل دیپلماتیک زنان و زندگی خانوادگی آن‌ها را در تضاد با یکدیگر قرار می‌داد. اما تعریف کار به عنوان عرصه‌ای برای موفقیت‌های فردی بدون در نظر گرفتن جنسیت و ازدواج به عنوان موضوعی شخصی، ‌روندی است که به تدریج درک شده است.‌ به هر‌حال‌همه پیچیدگی‌های این موضوع در جامعه انگلیس بخوبی در این کتاب بیان شده است. (1)
در طول قرن بیستم صدها نفر از زنان انگلیسی مصمم شدند که به دنبال نفوذ در صحنه جهانی و حضور در موضوعات اجتماعی، خود را برای مبارزه‌ای سخت آماده کنند بعضی از آنها به سفر می‌رفتند، گروهی دیگر در زمره کاشفان قرار گرفتند و گروهی دیگر بدنبال کسب و کار تجارت رفتند و گروهی دیگر وقت خود را برای یافتن حق رای زنان و ارزش‌های ضدبرداری و صلح جهانی اختصاص دادند. با این حال تا سال 1946 هیج زن انگلیسی نتوانست دیپلمات کشورش در خارج از کشور باشد و تنها پس از چند دهه از مبارزات انتخاباتی قهرمانانه زنان در طول جنگ جهانی دوم، آنها توانستند در نهایت حرفه دیپلماتیک را انتخاب کنند.
پس از سالها مبارزه شخصی و حرفه‌ای در زمینه رقابت فوق العاده برای کسب قدرت و تحولات جهانی، زنان توانستند از لندن به واشنگتن، ژنو، تهران، و در بیابان‌های عربستان، در دمشق و بیمارستان‌ها از سارایوو، مصمم و بی‌باک سرسختی خود را به دولت‌های خارجی نشان داده و ارزش‌های نهفته خود را به اثبات رساندند. از این پس است که آنها بدنبال جای پدران یا برادران خود، برای ساختن جهانی صلح آمیز، بدنبال کشف فرهنگ‌های دیگر بوده و در خدمت به ملت‌های خویش قرار گیرند. با توجه به نامه‌ها، خاطرات، مصاحبه‌های شخصی و سوابق دولتی، این زنان در تلاش بزرگتر از بزرگترین امپراطوری جهان درگیر می‌شوند و به وضوح به غنی سازی درک بهتر از تاریخ جهانی انگلیس در دوران مدرن کمک می‌کنند.
کتاب 416 صفحه‌ای «زنان جهان: ظهور زنان دیپلمات» به بسیاری از موارد دردناک در وزات امور خارجه انگلیس اشاره دارد و بشکل بی‌رحمانه آنها را کالبد شکافی نموده است و اینکه چگونه جهان مردسالار دیپلماسی انگلیس به تدریج  و با اکراه اجازه دادند زنان دیپلمات‌های حرفه‌ای شوند و اینکه آنها پس از ورود به وزارت امور خارجه و یا در سفارتخانه‌های انگلیس در خارج از کشور مشغول بکار شوند و در ساخت سیاست خارجی و هدایت روابط بین‌المللی ایفای نقش نمایند. مک کارتی برای پربار کردن کتابش مصاحبه‌های با ارزشی را انجام داده است و به مانورهای جالب رهبران وزارت امور خارجه برای جلوگیری از ورود زنان به خدمات دیپلماتیک و کنسولی، اشاره دارد. برای این اقدام اعتراضات وسیعی صورت گرفت. اولین موضوعات و استدلال‌ها «مزاحمت و هزینه»، چگونگی استخدام زنان، نیاز به ایجاد امکانات رفاهی جداگانه، نگرانی در مورد پروتکل‌ها و لباس زنان بود.
زنان دیپلمات امروز نقش عمده‌ای در انجام مأموریت‌های سیاسی میان دولی و در سازمان‌های بین‌المللی ایفا می‌کنند. سفارت زنان موضوع جالبی است که می‌تواند ابعاد گوناگونی داشته باشد. صعود پله‌های ترقی برای زنان در دستگاه‌های دیپلماسی در همه جای جهان سخت و دشوار است. این موضوع در کشور‌های شناخته‌شده به نهاد‌های دموکراتیک نیز صادق است. برای مثال یکی از سفرای کانادا در آمریکا زنی بود که پس از 23 سال سابقه کار دیپلماتیک توانسته این مقام را کسب کند. او به سختی کار زنان دیپلمات در کانادا معترف است به نحوی که تا سال 1947 اساساً هیچ زنی حق شرکت در امتحان سرویس خارجی به عنوان دروازه اخذ مناصب دیپلماتیک در کانادا را نداشت. در فاصله سال‌های 1947-1971 نیز که زنان اجازه شرکت در این امتحان را یافتند، حتی در صورت قبولی، به محض ازدواج از ایشان خواسته می‌شد تغییر شغل دهند یا خود را بازنشسته کنند!
در یک فاصله زمانی عمدتاً پایگاه اجتماعی زنان دیپلمات که در جهان پیشرفت می‌کنند خاص و از اقشار ذی‌نفوذ و اشراف بود. پوشکاروا در کتاب «زنان در تاریخ روسیه» به این نکته صحه می‌گذارد که این زنان از طبقه اشراف بوده‌اند که به صورت سنتی برخلاف باور سنتی «جنس ضعیف» خود را وارد سیاست می‌کردند و سمت‌های سفیری و دیپلماتیک را اشغال می‌نمودند. این نوع نگاه البته در اغلب کشور‌های جهان ریشه دارد. (2)
اما در جهان معاصر تعداد زنان سفیر یا زنان در مناصب بالای دیپلماتیک لزوماً به معنای توسعه ‌یافتگی بخصوص از نوع پایدار آن در کشورها نیست. برخی کشور‌های فقیر و توسعه‌ نیافته تلاش دارند خود را با استاندارد‌های مدرن و غربی مثلاً در تعیین سهمیه تعداد زنان در پارلمان، وزرا مدرن جلوه دهند. این وضع در اعزام سفرا به دیگر کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی آنها نیز به چشم می‌خورد.

محمود فاضلی