آنچه از میدان «تیان آن من» نمی‏دانستم

کتاب جدید روونا ژیائوکینگ هی Rowena Xiaoqing He با عنوان «تبعیدیان تیان آن من»، دید تازه‏ای از چالش‏ها‏یی که رهبران تبعیدی دانشجویی چینی پس از فرار از چین با آن مواجه شدند به دست می‏دهد.

به عنوان یک گزارشگر، حوادث سال 1989 پکن را پوشش خبری می‏دادم و پس از آن سال ها آن رویداد را تحت مطالعه قرار دادم. در نهایت به این نتیجه رسیدم که هیچ چاره ای ندارم جز این که بیشتر در مورد آن اطلاعات کسب کنم. اما کتاب جدید «تبعیدیان تیان آن من» اثر رووناژیائوکینگ هی به من دید تازه و حس قدردانی در مورد چالش‏ها‏یی که رهبران تبعیدی دانشجویی چینی پس از فرار از چین با آنها مواجه شدند، به دست داد.

25 سال از زمانی که ارتش چین بر روی دانشجویان معترض طرفدار دموکراسی آتش گشود می‏گذرد و من هنوز مشتاقم که بیشتر در مورد آن اطلاعات کسب کنم.

با روش تاریخ شفاهی، دکتر هی، سرگذشت 3 رهبر دانشجویی را مطرح می‏کند که در زندان و تبعید دچار مصائب زیادی گشتند. آنها از زبان خود به شرح آنچه که در زمان کودکی الهام بخش آنها  و پایه‏گذار تلاش و مبارزات آنها در سنین بالاتر برای ساخت یک زندگی ساده بوده است، پرداخته اند.

اما نکته جالب در اینجا یکی بودن سرگذشت خود دکتر هی با دانشجوی هنگ کنگی است که خود از نزدیک شاهد اعمال وحشیانه علیه شهروندان غیر مسلح پکنی در سوم تا چهارم ژوئن بود.

پس از فارغ‏التحصیلی از دانشگاهی در چین، او کار در 2 بانک دولتی را ترک کرد و در2 مؤسسه مالی بین‏المللی، مشغول به کار شد. دوستانش وقتی متوجه شدند که او از حقوق خود دست کشیده و برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا عازم غربت در کانادا گردیده، بسیار ناراحت شدند.

به علت این که او خود از نزدیک شاهد حوادث سال 1989در جنوب چین بود، و وقتی که از طرف معلمینش به او گفته شد که راجع به آن اتفافات، دروغ بنویسد، بسیار احساس حقارت نمود و سرانجام تصمیم گرفت که سال‏ها به مطالعه آن رویداد بپردازد و حال او در موقعیتی قرار گرفته که می‏تواند راجع به این قضیه تحقیق نموده و کتاب بنویسد.

من باید در اینجا توجه شما را به نکته ای جلب کنم و آن این که من 2تن از رهبران دانشجویی را که در این کتاب نقش اساسی را برعهده داشتند از سال ها قبل می‏شناختم. یکی از آنان، وانگ دان Wang Dan به عنوان مفسر رادیو آسیای آزاد Radio Free Asia که من در آنجا مشغول به کار هستم، کار می کند. یک رهبر سوم دانشجویی نیز بیش از یک دهه قبل برای شبکه آر اف ای کانتون RFA’s Cantonese service به مدت 3 سال فعالیت کرده بود.
هم چنین در بهار سال جاری من در میزگردی در مورد پوشش خبری تیان آن من به عنوان بخشی از همایشی که در دانشگاه‏ها‏روارد توسط روونا هی برگزار شده بود شرکت کردم. امروزه ، او در‏ها‏روارد به عنوان یک مدرس مشغول به تدریس بوده و سال‏های متمادی در آنجا سمینارهای دانشجویی در مورد جنبش دانشجویی طرفدار دموکراسی سال 1989 برگزار نموده است.

«تعلیم وطن پرستی»
هم چنان که استاد پری لینک Perry Link متخصص زبان و ادبیات چینی در مقدمه کتاب آورده است، در زمان حوادث پکن، تنگ شیا اوپینگ  Deng Xiaoping رهبر چین اظهار کرده بود آنچه چین به آن نیاز داشت «تعلیم وطن پرستی» بود. او خاطر نشان کرده بود که تعلیم وطن پرستی با این مسئله که حزب کمونیست دیگر مشروعیت خود را از دست داده، مقابله خواهد کرد. از این به بعد، ملی‏گرایی و کسب پول پایگاه‏های جدید مشروعیت محسوب می‏شوند.
تنگ در اصل به چینی‏ها‏ این فرصت را داده بود که آنها می‏توانند بدون هیچ گونه محدودیتی به دنبال کسب ثروت و مال اندوزی باشند اما در مورد موضوعات حساسی چون تیان آن من باید سکوت پیشه کنند. هر گونه بحثی در مورد حوادث پکن ممنوع گردید.

دانشجویان چینی که در سمینارهای روونا هی شرکت می‏کنند اغلب برای اولین بار از آنچه که واقعاً در پکن سال 1989 به خاطر مخالفت با اصول حکومتی اتفاق افتاد که «نام آشوب‏های سیاسی» و یا «درگیری» را می‏توان به آن نسبت داد، اطلاعات کسب می‏کنند.

با فسادی که در تمام سطوح حکومتی تمام چین را در طول بیش از دو دهه فرا گرفته بود، کتاب دکتر هی به عنوان یادمان نسلی از دانشجویان چینی که با فساد مبارزه نمودند و به آرمان گرایی اعتقاد داشتند که مسئولیت و پاسخ دهی آن را از حکومت طلب می‏کردند.

فهرست تحت تعقیب‏ترین دانشجویان
طرفه این که بسیاری از دانشجویانی که کمونیست دوآتشه بودند و از جمله یکی از رهبران آن ها به نام وانگ دان پس از قلع وقمع ژوئن 1989، خود را جزو فهرست افراد رده بالای فراری دیدند.
هم چنان که خود وانگ در «تبعیدیان تیان آن من» بیان کرده است، مادرش استاد متخصص در تاریخ حزب کمونیست چین بود. در کودکی، وانگ از خواندن در باره قهرمانان حزب لذت می‏برد. او به مارکسیسم باور داشت و می‏خواست که به مردم چین خدمت کند.
وانگ می‏گوید: «من فکر می‏کنم که سال 1989جزو بهترین دوران افتخارآمیز مربوط به بشریت مردم چین محسوب می‏شود». اما می افزاید: «در چین امروز، مردم به طور ناخودآگاه یاد گرفته اند که دروغ بگویند و حتی آنها بدون این که متوجه کار خود باشند این کار را انجام می‏دهند.»
شن تانگ Shen Tong، دیگر دانشجوی که من پس از قلع و قمع و در زمان تبعید با اوآشنا شدم درکتاب اعلام کرده که فرهنگ و ادبیات غرب ازهمان اوان بر تفکر و اندیشه‏ها‏ی او تأثیرگذار بوده است و در ادامه اضافه کرد که فعالیت سیاسی بعدی او با خواندن آثار گاندی و مارتین لوترکینگ شکل گرفته بود.
یی تانگ زوان Yi Danxuan، رهبر اعتراضات دانشجویی در جنوب چین برای بیشتر ما شناخته شده نبود. به عنوان رییس دفتر واشنگتن پست در پکن در سال 1989، او را نمی شناختم. آن قدر حوادث بزرگ هر روز در گوشه و کنار پایتخت اتفاق می‏افتاد که مشکل بود که از اوضاع و احوال پکن چشم پوشید و به رویدادها و نهضت‏های طرفدار دموکراسی در گوشه و کنار کشور پرداخت.
همانطور که روونا هی توضیح می‏دهد، تجارب یی به عنوان رهبر دانشجویی در گوانگ ژوGuangzhou  در مقایسه با روایت‏های مشهور وانگ دان و شن تانگ، از نکات بسیار مفیدتری برخوردار هستند. به نظر می‏رسد که تجارب او نسبت به دیگر اعضای مخالف تبعیدی از واقعیت بیشتری برخوردار باشد (به واقعیت نزدیکتر باشد). مخالفینی مثل یی همانند دیگر همتایان مشهور خود به زندان افتاده و تبعید شدند و سختی‏ها‏ی جانکاه را در غربت و گمنامی تحمل نمود.

تاثیر بر خانواده‏ها‏
در همان زمان، والدین و دیگر اقوام به خاطر همدردی با این 3 رهبر دانشجویی نیز دچار رنج و مشکلاتی گردیدند. مادر وانگ دان، استاد یکی از معتبرترین دانشگاههای چین به زندان افتاد.
پدر شن تانگ، کارمند شهرداری دولتی پکن زیر فشارقرار گرفت تا علیه پسرش به خاطر فعالیت‏های طرفدار دموکراسی او، جاسوسی کند. او از این کار امتناع کرد و چوبش را نیز خورد.
در سال 2009، مقامات چینی از دادن ویزا به لی دانگ زوان برای ورود به چین برای عیادت از پدرش که به سرطان مبتلا شده بودٰ  خودداری ورزیدند.
این 3 رهبر دانشجویی با ورود به ایالات متحده آمریکا هر کدام طریق زندگی خاصی را برای خود در پیش گرفتند.
وانگ دان با مدرک دکتری تاریخ در تایوان به تدریس اشتغال دارد و هم چنان به اعتراضات علنی خود ادامه داده و راجع به چین و تیان آن من مطلب می‏نویسد.
شن تانگ شرکت نرم افزاری خود را افتتاح نمود و به یک بازرگان موفق تبدیل شد. او سال‏های متمادی کابوس می‏دید اما زمانی که ازدواج کرد و پدر شد از آن رهایی یافت. او در نیویورک زندگی می‏کند.
یی دانگ زوان به فعالیت‏های خود ادامه می‏دهد اما به خاطر این که اقوام و نزدیکان او که در چین  زندگی می‏کنند دچار مشکل نشوند،کمتر چیزی می‏گوید. او در واشنگتن دی سی زندگی می‏کند.

مسائل حاشیه‏ای
 روون هی بر این باور است که رهبران دانشجویی از سال 1989 به این طرف به حاشیه برده شده و از اهداف عالیه خود دور گردیده‏اند. نسل پس از تیان آن من بزرگ شده و تاریخ سفارشی دولتی را می‏خواند که در آن حس ملی‏گرایانه بسیار شدیدی حاکم است. بسیاری، منتقدان رژیم را «خائنان به ملت» می‏خوانند.
آیا ملی‏گرایی و کسب پول با کمک یکدیگر بر ایده‏الیسم پیروز می‏شوند؟ اگر این طور باشد پس چگونه می‏توان شمار روبه ازدیاد معتقدان مذهبی را شرح داد؟

خود روونا هی مصداق بارز کسی است که سال‏ها مبارزه نموده و گاهی در برابر انتقادات عصبانی می‏شد به طور زنده خاطراتی از ایده‏آلیسمی بیان می‏کند که در سال 1989 به شکل کامل و بسیار قدرتمندانه ظهور کرد و او با عزمی راسخ مصمم است که اجازه ندهد که آنها را فراموش شوند.

دان ساترلند*
Dan Southerland
ترجمه: علی محمد آزاده