در جهان سیاست گاهی انتشار کتاب‌خاطرات شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی می‌تواند به کمک چهره‌های سیاسی شتافته و گاهی به زیان آنها ایفای نقش نماید. خانم والری تری وایلر(1) روزنامه نگار برجسته و 49 ساله فرانسوی که تا چندی پیش بانوی اول فرانسه نامیده می‌شد، پس از جدایی از فرانسوآ اولاند رئیس جمهوری فرانسه دست به انتشار خاطرات خود از کاخ الیزه زد. کتابی که در صدر جدول پرفروش ترین‌ها در این کشور قرار گرفت. کتاب با واکنش‌های متفاوتی در فرانسه روبرو شد و افکار عمومی این کشور را تحت تاثیر قرار داد. کتاب والری با نام «برای این لحظه، متشکرم»(2) روایتگر لحظات خصوصی و محرمانه‌ای است که او در کنار رییس جمهوری فرانسه تجربه کرده است. وی مدت هفت سال رابطه خود با رئیس‌جمهور فرانسه را شرح می‌دهد و نتیجه گیری می‌کند که با انتشار تصاویر اولاند و خانم «جولی گایت» بازیگر فرانسوی، همه چیز میان این دو به اتمام رسیده است.

خانم تری وایلر در این کتاب ادعا کرده است که آقای اولاند نه تنها حامی قشر کم درآمد نیست، بلکه از آنها با الفاظ و واژه‌های نامناسب مانند «بی‌دندان‌ها» یاد می‌کند. کتاب مقام اول دولت فرانسه را، چهره‌ای «بی‌عاطفه» که اهل همدلی با فقرا نیست، معرفی می‌کند. درپی افشای این موضوع، ده‌ها نفر از مخالفان «اولاند» رئیس‌جمهور فرانسه بنا به فراخوان جنبش «بی‌دندان‌ها» با تجمع مقابل کاخ ریاست جمهوری فرانسه (الیزه)، خواستار استعفای رئیس‌جمهور شدند. از زمان انتشار کتاب جنبشی تحت عنوان «بی‌دندان‌ها» ضمن اعلام موجودیت در شبکه‌های اجتماعی از تصمیم خود برای مبارزه و مقابله با اولاند خبر داده است. شرکت‌کنندگان در این تجمع اعتراضی شعارهایی مانند «اولاند برو»، «اولاند استعفا بده» و «رفراندوم، رفراندوم» سر می‌دادند و پارچه نوشته‌ای بزرگ که روی آن عبارت «خشم بی‌دندان‌ها» دیده می‌شد، در دست داشتند.

ابتدا هفته نامه «پاری مچ» یک روز پیش از عرضه رسمی این کتاب در بازار نشر، گوشه‌هایی از خاطرات بانوی سابق فرانسه را فاش ساخت. کاترین شواب، سردبیر هفته نامه «پاری مچ» معتقد است: «هر چند فرانسوآ اولاند این کتاب را بیشتر شبیه یک «جوک» و«شوخی» ارزیابی کرد، اما من نگرانم که بر چهره سیاسی او تأثیرگذار باشد و این خوب نیست. شاید والری نباید چنین مسائلی را مطرح می‌کرد ولی قطعاً با توجه به شناختی که از او دارم، هدفش بیان حقایق بوده و می‌دانم که والری همیشه راست می‌گوید».

روزنامه «فیگارو» از انتشار این کتاب در این مقطع زمانی به مثابه ضربه‌ای سخت به رییس جمهوری فرانسه یاد کرده است و با تیتر «اولاند از انتشار این کتاب مبهوت شده و به وحشت افتاده است» به معرفی کتاب پرداخته است. وی در این کتاب به چگونگی برملا شدن راز شریک زندگی‌اش پرداخته و از روابط پشت پرده و صبر و بردباری‌اش سخن گفته است. این هفته نامه در معرفی بخشی از کتاب نوشت: «جولی گایت، امروز صبح تیتر اول همه رسانه‌ها بود(...) احساس می‌کنم در حال خرد شدن هستم، توانایی شنیدن این موضوع را ندارم. کیسه‌ای پر از داروهای خواب آور بر می‌دارم و به سرعت به طرف حمام می‌روم. (...) فرانسوآ به دنبالم می‌آید و سعی می‌کند کیسه را از دستم بگیرد. در اتاق شروع به دویدن می‌کنم. او به کیسه چنگ می‌اندازد. کیسه پاره می‌شود و قرص‌ها نقش بر زمین می‌شوند. قرص‌ها را جمع می‌کنم و تا آنجا که می‌توانم یک دفعه آنها را قورت می‌دهم... دوست دارم بخوابم. اصلاً دوست ندارم شاهد ساعت‌ها و لحظات پیش رو باشم. احساس می‌کنم توفانی در حال خرد کردنم است و من توانایی مقابله با آن را ندارم .... بعد، از حال می‌روم و بیهوش می‌شوم». خانم وایلر قبل از انتشار تصاویر شوهرش با بازیگر زن چند بار در برابر شایعات ایستاده بود. وی در کتابش می‌نویسد: «چند بار به وی گفتم که برسر پسرمان قسم بخورد که با این بازیگر رابطه ندارد».

در شرایطی که ناتوانی فرانسوآ اولاند در حل مشکلات اقتصادی فرانسه او را در برابر چالش‌های تازه‌ای قرار داده و تنها چند روز پس از تغییرات مهم در برخی وزارتخانه‌ها، انتشار این کتاب توانست منتقدان پرشمار و جدی رییس جمهور فرانسه را بیش از پیش مسلح کند. انتشار این کتاب البته با واکنش‌هایی در فرانسه روبرو بود. بسیاری این اقدام خانم وایلر را یک حمله بزرگ و تاثیرگذاربه حیثیت آقای اولاند که در پایین‌ترین میزان محبوبیت‌اش قرار دارد، می‌دانند. اگرچه کاخ الیزه موضع‏گیری رسمی نداشت و وزیر کشاورزی فرانسه و سخنگوی دولت صراحتاً از تفسیر و اعلام نظر در این باره خودداری کرد، اما در جناح راست فرانسه، گروهی انتشار این کتاب از سوی خانم وایلر را به رغم انتقاداتی که از اولاند و سوسیالیست‌ها دارند، اقدامی خجالت بار می‌دانند و مدعی‌اند ضرورتی وجود نداشته است که اسرار درونی یک خانواده بر سرکوچه و خیابان با سر و صدای فراوان داد زده شود. گروهی دیگر این اقدام را یک اقدام تجاری دانستند که در ابتدای آغاز به کار دولت بعد از تعطیلات و تنش‌هایی که دولت در چند هفته اخیر با آن مواجه بوده است بر هیجانی‌تر شدن فضا می‌افزاید. به زعم این گروه، انتشار این کتاب دستاورد مالی برای خانم وایلر داشته است چرا که از این کتاب 320 صفحه‌ای در اولین چاپ 200 هزار نسخه چاپ شده که حداقل، اگر به چاپ اول اکتفا شود، یک دستاوردمالی 650 هزار یورویی برای نویسنده به همراه خواهد داشت چاپ مجدد آن از هم‌اکنون در جریان است.

کتاب «برای این لحظه، متشکرم» همانند بحران اوکراین، عراق و پرونده‌های بین‌المللی از جمله مسائلی بود که در نشست خبری اولاند در حاشیه نشست ناتو در ولز (4 و 5 سپتامبر 2014- 14 - 13 شهریور 1393) مطرح شد و رییس جمهور فرانسه در واکنش به انتشار کتاب شریک سابق زندگی خود مدعی شد: «مقام ریاست جمهوری باید مورد احترام باشد. من هرگز نمی‌پذیرم که تعهدات من در طول زندگی زیر سئوال برود. من اجازه نمی‌دهم اقدامات من در خدمت به فرانسه به ویژه در حوزه روابط انسانی مخدوش شود». اولاند همچنین در مورد کاهش محبوبیت و احتمال کناره‏گیری از قدرت مدعی است: «من توسط مردم فرانسه برای پنج سال ریاست جمهوری انتخاب شده‌ام. نظرسنجی‌ها نمی‌توانند دوران ریاست جمهوری را که مردم فرانسه به من بخشیده‌اند به پایان برسانند. من در اینجا اعلام می‌کنم من تا پایان راه ادامه خواهم داد».

ژاک دو سنت ویکتور، مورخ و استاد دانشگاه پاریس درباره کتاب معتقد است: «تاکنون کسی جرئت نکرده بود این نوع مسائل دربار سلطنتی را با صدای بلند بگوید و فاش کند. افشای زندگی شخصی رئیس‌جمهور منجر شد تا این کتاب برای مفسران در اولویت قرار بگیرد. چراکه در طول جمهوری پنجم از سال 1958 هیچ کتابی به این اندازه جرئت نکرده بود وارد حریم خصوصی دولتمردی شود وزندگی خصوصی‌اش را برملا کند. اما ازآنجایی‌ که گویی دولتمردان فرانسوی به این نوع رابطه علاقه داشته و آن را عادی تلقی می‌کنند، کتاب خیلی فراتر از این رفته و کاملاً در حریم خصوصی اولاند واردشده است. خبرنگار روزنامه فیگارو که از افشای این کتاب به‌عنوان «سونامی سیاسی» یادکرده است، نیز اعتقاد دارد وایلر در این کتاب جرئت کرده است پاسخ تحقیرشدن و رفتارهای زشت، زننده و نامناسب فرانسوا اولاند را بدهد.

«ژان ایو لودریان» وزیر دفاع فرانسه در واکنش به چاپ کتاب اعلام کرده است: «انتشار این کتاب در واقع تلاش برای ترور رسانه‌ای رئیس‌جمهور فرانسه است. من از شما می‌خواهم هوشیار باشید زیرا در غیر این صورت ممکن است تلاش‌هایی در راستای ایجاد بی‌ثباتی در نهادهای جمهوری فرانسه صورت گیرد. در مورد آنچه به شخص فرانسوآ اولاند مربوط می‌شود، من معتقدم که این نوعی تلاش برای ترور رسانه‌ای اوست. به علاوه در مورد آنچه در خصوص تمسخر فقرا توسط رئیس‌جمهور در این کتاب گفته شده نیز باید بگویم که من فرانسوآ اولاند را از سال 1984 می‌شناسم. وی هرگز چنین شخصیتی نداشته و همواره در کنار مردم و نزدیک به آنها بوده و آنها را دوست داشته است».

اُدری پولوار به عنوان یک روزنامه‌نگار سیاسی فرانسه نیز مدعی است: «به نظر وی، تریرویلر اشتباه بزرگی کرده است و اگر هدف او از نوشتن این کتاب آسیب رساندن به موقعیت سیاسی اولاند و کسب درآمد برای خودش بوده و اگر می‌خواهد از محکومیت این کارش فرار کند، باید منتظر روزی بماند تا اولاند دیگر در قدرت نباشد. فکر نمی‌کنم که بانوی اول سابق را به دادگاه ببرند، من با این زن احساس همدردی می‌کنم، زیرا رنج‌های زیادی را متحمل شده است. او به عنوان بانوی اول آمادهاین نمایش مفرط و بیرحمانه نبوده است. در این کتاب او سعی دارد اعاده حیثیت کند زیرا او احساس می‌کند که زندگی‌اش، شخصیتش به طور کامل خدشه‌دار شده است». چارلز کن‌سینیی که یک نویسنده و وقایع‌نگار مطبوعات و شبکه‌های تلویزیونی است، در حمایت از کتاب تریرویلریادآور می‌شود: «کتاب والری کتابی است که با شجاعت تمام نوشته شده و کتابی کاملاً ادبیاتی است».

با انتشار این کتاب، فضای داخلی فرانسه تحت تاثیر کتاب یاد شده قرار گرفت و بخشی از تحلیل‌ها بر روی تاثیرگذاری فحوای این کتاب بر محبوبیت اولاند و عملکرد سوسیالیست‌ها متمرکز شد. انتشار این کتاب و رسوائی‌های مربوط به آن موجب گردید تا آقای اولاند بیش از هر رهبر جهانی دیگر، در کانون توجه رسانه‌های گروهی قرار گیرد. براساس نظرسنجی‌های موجود، میزان محبوبیت رییس جمهوری فرانسه به کمتر از 13درصد کاهش یافته است. این در حالی است که میزان افراد معتقد به تأثیر فرانسوا اولاند در نجات فرانسه از اوضاع موجود، به حدود یک درصد سقوط کرده است.

نتایج تازه‌ترین نظرسنجی مؤسسه «آپینیون وی» نیز نشان می‌دهد، حدود 80 درصد فرانسویان از اقدامات «فرانسوآ اولاند» به عنوان رئیس‌جمهور فرانسه ناراضی‌اند که این از افزایش 3 درصدی نارضایتی مردم فرانسه از اولاند در مقایسه با نظرسنجی پیشین همین مؤسسه حکایت دارد. بنا بر اعلام این مؤسسه نظرسنجی، 20 درصد پرسش‌شوندگان به این پرسش که «آیا از اقدامات فرانسوآ اولاند به عنوان رئیس‌جمهور کشور رضایت دارید؟» پاسخ مثبت و 80 درصد پاسخ منفی دادند که از میان این 80 درصد، 47 درصد اعلام نارضایتی مطلق و 33 درصد ابراز نارضایتی نسبی کرده‌اند. نتایج نظرسنجی هفته نامه نوول ابسرواتور (3) نیز نشان می‌دهد: «بیش از نیمی از فرانسویان (55 درصد) معتقدند که رئیس جمهوری برای دوره بعد ریاست جمهوری در سال 2017 میلادی خود را نامزد نخواهد کرد. همچنین نتایج این نظرسنجی که توسط موسسه نظرسنجی ایفوپ صورت گرفته حاکی است که 85 درصد فرانسویان مایل نیستند که «فرانسوا اولاند» خود را برای دوره بعد ریاست جمهوری نامزد کند.

محمود فاضلی