تأملی بر آرشیو سازی تاریخ شفاهی آزادگان در ایران

جنگ تحمیلی ظرفیت‏های بزرگی را در حوزه‏های مختلفی سیاسی، نظامی، فرهنگی ایجاد نمود که نهادهای مختلف به تناسب نیاز و ضرورت‏ها از آن استفاده نموده‏اند. بدون شک ابعاد فرهنگی جنگ مسأله‏ای است که نمی‏توان به راحتی از کنار آن گذشت و جنبه‏های انسانی از حیث تجربیات، نیازها و خواست‏های یک جامعه در یک دوره تاریخی در زمره گنجینه‏‏های ارزشمندی برای حال و آیندگان است که جمع‏آوری، مستندسازی و آرشیوسازی و اطلاع‏رسانی آن در زمره امور واجبی است که تلاش همه جانبه‏های را طلب نموده و انجام آن از سوی یک نهاد، وظیفه نسبت به آن را از دوش دیگران ساقط نمی‏نماید. خاطرات آزادگان از محورهای انسانی مهم تاریخ جنگ است که مراکز زیادی به طور پراکنده درگیر آن بوده و به تناسب زیرساخت‏ها، سیاست‏ها و نیازهای اطلاعاتی نسبت به ضبط آن در یک دهه گذشته اقدام نموده‏اند. فراتر از این که مطالب جمع‏آوری شده خاطره است یا تاریخ شفاهی بررسی کارهای انجام شده نشان می دهد که نهادها و مؤسسات مختلفی به آن توجه کرده‏اند.

- خاطرات خودنوشت آزادگان: که توسط آزادگان علاقمند در گذشته نگارش توسط مراکز دولتی و یا انتشارات خصوصی منتشر شده است. در سال‏های اخیر توجه به فضای مجازی باعث شده تا وبلاگ و وب سایت‏هایی توسط علاقمندان به صورت موضوعی و یا کلی در زمینه ثبت و انتشار خاطرات آزادگان شکل بگیرد.
- خاطرات جمع‏آوری شده توسط بنیاد شهید: با توجه به این که امور آزادگان زیر نظر بنیاد شهید انجام می شود با برخی از آزادگان مصاحبه‏هایی انجام شده و برنامه‏هایی برای گسترش آن در آینده طرح شده است.
-  مصاحبه‏های انجام شده توسط مراکز دست اندرکار اسناد جنگ مانند مرکز اسناد دفاع مقدس، مرکز اسناد جنگ سپاه، مرکز اسناد ارتش
- خاطرات جمع‏آوری شده توسط کنگره‏ها در استان‏ها و شهرستان‏ها که به طور گسترده خاطرات آزادگان را جمع‏آوری نموده‏اند.
- خاطرات جمع شده توسط ارگان‏های نظامی مانند لشگرها و تیپ‏ها
- مصاحبه‏های جمع‏آوری شده توسط بنیاد حفظ آثار در برخی مراکز استان‏ها
- مصاحبه‏های صورت گرفته توسط برخی نهادهای علاقمند مانند حوزه هنری