هدف از ارائه این نقد، طرح توقعات و انتظارات و پاسخ به سوالاتی است که باید آنها پرداخته می شد. من شاید بارها و بارها خاطرات آیتالله محمد یزدی را برای استفاده در تنظیم بیش از سه عنوان کتاب و چندین مقاله مورد مطالعه قرارداده باشم. برخود لازم دانستم در هنگامی که توفیق ضبط و تدوین خاطرات حاج حسین سلیمانی را از سوی ایشان عهده دارگردیدم بار دیگر کتاب ایشان را که مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حدود 700 صفحه همراه با اسناد و تصاویر در سال 1380 منتشر کرد، نقد کنم.
آیتالله حاج شیخ محمد یزدی از طلاب حوزه علمیه اصفهان است که تحصیلات حوزوی خود را در قم تکمیل کرد و از وعاظ و طلاب صاحب قلم و مبارز پیش از انقلاب است. وی از نیروهای مرتبط با هستههای فعال فرهنگی مذهبی و مبارزاتی بازار، قم، اصفهان و تهران بوده است. مهمترین جریان آن روزهای ایشان اداره شهر قم پس از پیروزی انقلاب و استقرار امام خمینی در منزل وی است.آیا موارد فوقالذکر در کتاب خاطرات ایشان مشروح و جزء به جزء از سوی راوی تشریحگردیده است؟ آیا انتشار این کتاب اطلاعات تاریخی دقیق و مستندی را به مخاطبان خود عرضه نموده است؟
این کتاب بدون نامه تدوینگر تنها به نام حقوقی آن یعنی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشرگردیده. این امر موجب عدم انعکاس نقاط ضعف موجود در کتاب به تدوینگر مجموعه است و مرکز اسناد نیز خود را ملزم به پاسخ گویی نسبت به انتقادات وارده ندانسته است. در مقدمه تعداد جلسات و مدت زمان آن و شروع و خاتمه مجموعه ضبط شده قید نگردیده است.
فصل اول در خصوص مدارس اصفهان، خصوصیات آنها و اشخاص فعال علمی یا مصاحبهگر خوب سوال و جواب ننموده و یا راوی مشاهدات دهه 20 و 30 اصفهان را به طور کامل در متن انتقال نداده است، تیترهای این فصل بهم ریخته و نظم تاریخی ندارد و مواردی همچون برخورد رضاخان با آیتالله بافقی و... تحلیلی است نه خاطرات شخصی این فصل با پراکنده گوییهای فراوانی به پایان می رسد.
فصل اول از ولادت تا تحصیل در حوزه علمیه قم از صفحه 21-94 با 51 عنوان
فصل دوم تحقیقات و نگارش از صفحه 95 تا 125 با 21 عنوان، این بخش بیشتر شبیه بیوگرافی شخصی است نه خاطرات یک محقق
فصل سوم آیتالله بروجردی از صفحه 127 تا 161 با 31 عنوان
عناوین این فصل یا به نقل قول از دیگران و یا آنجایی که مشاهدات راوی عرضه می شود بدون استثناء بریده بریده و همراه با تحلیل است.
فصل چهارم مبارزات سیاسی از صفحه 162 تا 284 با 77 عنوان
فصل پنجم مبارزات حضرت امام خمینی از صفحه 285 تا 362 با 45 عنوان
فصل ششم دوران تبعید از صفحه 363 تا 460 با 41 عنوان
فصل هفتم: وقایع بعد از انقلاب
نتیجه گیری:
راوی هیچ توضیحی در باب فعالیتهای بازاریان مبارز قم و مشهد نمیدهد و بیشتر سعی می نماید برخی وقایع تاریخی را تحلیل کرده و از ارائه هر نوع خاطره مستقلی اجتناب نموده است. در مورد واقعه نوزده دی قم نیز به نقد و تحلیل کتاب ایران بین دو انقلاب آقای آبراهامیان می پردازد. این کتاب هفتصد صفحه ای حدود 100 سند را بدون توضیح در متن در بر دارد که نمیدانم چه نقشی در شفاف سازی وقایع و رویدادهایی که راوی در آن نقش دارد ایفا می نماید. شاید همین نقطه ضعفهای کتاب باشد که خیلی از خوانندگان هم عصر وی دیگر رقبتی به روایت مشاهدات خود نداشته باشند.
حسین روحانی صدر
